Attention Market: Xu Hướng Tiếp Theo Trên Thị Trường

Trong thị trường Crypto ở thời điểm hiện tại, khi số lượng các dự án trên thị trường quá nhiều khiến người dùng và các nhà đầu tư không thể nắm bắt được hết các dự án và xu hướng thị trường ở thời điểm hiện tại. Attention Market đang nổi lên là thị trường tiềm năng giúp sự chú ý được định hình một cách rõ ràng. Hãy cùng Hak Research tìm hiểu chi tiết trong bài viết này nhé.

Tổng Quan Về Attention Market

Attention Market là gì

Attention Market hay còn được gọi là thị trường chú ý là một khái niệm mô tả một thị trường trong đó sự chú ý của người dùng trở thành tài sản có giá trị và được giao dịch như một loại hàng hóa. Trong hệ sinh thái này, các nền tảng, dự án hoặc cá nhận đều cạnh tranh để thu hút sự chú ý từ đó chuyển hóa nó thành dữ liệu, doanh thu hoặc ảnh hưởng trên thị trường.

Trong bối cảnh người dùng ngày càng bị bão hòa thông tin, Attention Market đóng vai trò như một cơ chế giúp lọc nhiễu và tối ưu hóa việc phân bổ nguồn lực chú ý. Thay vì tiếp nhận thông tin một cách bị động, người dùng có thể chủ động chọn lọc nội dung phù hợp đồng thời nhận được phần thưởng tương ứng với mức độ tương tác và sự chú ý mà họ cung cấp. Mô hình này không chỉ tăng hiệu quả truyền thông mà còn mở ra một hướng tiếp cận mới cho cả người dùng và nhà phát triển trong hệ sinh thái Crypto.

Lịch sử hình thành và phát triển của Attention Market

Attention Market không phải là một xu hướng mới mà đã tồn tại từ rất lâu trong thị trường Web2. Khái niệm sơ khai của Attention Market được bắt nguồn từ lý thuyết Attention Economy, được đề xuất bởi Herbert A.Simon - nhà kinh tế học đạt giải Nobel vào những năm 1970. Simon cho rằng trong một thế giới dư thừa thông tin, sự chú ý trở thành nguồn tài nguyên khan hiếm từ đó hình thành nên nhu cầu tối ưu hóa việc phân bổ sự chú ý như một loại tài sản có giá trị.

Trong giai đoạn Web2, Attention Market được hiện thực hóa thông qua các mô hình quảng cáo trực tuyến trong đó các nền tảng như Google, Facebook, Youtube tận dụng dữ liệu hành vi người dùng để tối ưu hóa phân phối quảng cáo đồng thời biến sự chú ý của người dùng thành nguồn doanh thu chính. Người dùng không được hưởng lợi từ sự tương tác mà họ cung cấp và sự chú ý trở thành sản phẩm bị khai thác.

Sự chuyển dịch sang Web3 đã mở ra các cách tiếp cận hoàn toàn mới. Khởi đầu là dự án Basic Attention Token (BAT) cho phép người dùng nhận phần thưởng khi tham gia trình duyệt Brave. Kể từ đó, Attention Market tiếp tục được mở rộng và ứng dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau trong thị trường.

Xu Hướng Phát Triển Của Attention Market Trong Thị Trường Web3

Mặc dù Basic Attention Token (BAT) là dự án khởi đầu tuy nhiên đây chỉ đơn giản là một hoạt động trả thưởng cho sự tham gia của người dùng. Xu hướng này thực sự phát triển mạnh mẽ kể từ năm 2021 với sự bùng nổ của các dApp trong thị trường Crypto

Friend.tech - Nền tảng SocialFi token hóa sự chú ý của mỗi cá nhân

Friend.tech là một nền tảng SocialFi, hoạt động theo cơ chế token hóa sự chú ý lên từng cá nhân. Mỗi người dùng trên nền tảng có một loại Share và giá trị của Share sẽ phụ thuộc vào mức độ quan tâm, tương tác và chú ý mà người đó nhận được từ cộng đồng.

Friend.tech mang đến những điểm nổi bật sau:

• Sự chú ý là yếu tố quyết định giá tài sản: Người dùng càng nổi tiếng hoặc hoạt động tích cực, giá Share của họ càng tăng. Điều này phản ánh rõ ràng mối quan hệ giữa sự chú ý và giá trị thị trường
• Người theo dõi trở thành nhà đầu tư: Người dùng không chỉ theo dõi một tài khoản như ở Web2 mà họ còn đầu tư vào sự chú ý dành cho cá nhân đó, kì vọng giá Share sẽ tăng
• Tương tác được định giá bằng tài sản có thể giao dịch: Việc tham gia trò chuyện hoặc nhận nội dung từ người sở hữu Share phụ thuộc vào việc mua token. Điều này cho thấy Attention đã trở thành tài sản có điều kiện truy cập

Với một mô hình sáng tạo, Friend.tech tưởng chừng sẽ là cái tên dẫn đầu cho làn sóng bùng nổ tiếp theo nhưng sau một thời gian hoạt đông, dự án đã nhanh chóng mất đà tăng trưởng và giờ đây đã không còn xuất hiện trên thị trường. Việc nền tảng này suy yếu có thể giải thích bằng cách nguyên nhân sau:

• Mô hình Tokenomics thiên về đầu cơ, không bền vững: Friend.tech sử dụng Bonding Curve để định giá Share của mỗi người. Điều này khiến giá tăng rất nhanh khi có nhiều người mua và giảm mạnh khi bán ra. Hệ quả là người dùng chủ yếu tham gia vì mục đích đầu cơ, không vì giá trị tương tác. Kết quả là mô hình này trở thành một vòng xoáy Pump & Dump không tạo được giá trị bền vững
• Thiếu nội dung và tính ứng dụng thực tế: Friend.tech không cung cấp giá trị nội dung rõ ràng cho người nắm giữ Share. Người dùng chỉ có thể nhắn tin hoặc trò chuyện riêng với chủ sở hữu Share nhưng không có cơ chế thưởng hoặc phân phối doanh thu lâu dài cho người tham gia
• Vấn đề kĩ thuật và trải nghiệm người dùng kém: Ứng dụng ra mắt dưới dạng Progressive Web App (PWA), giới hạn chức năng. UI/UX thiếu thân thiện, nhiều lỗi về bảo mật và trải nghiệm.

Pump.fun - Thị trường chú ý là làn sóng Memecoin

Pump.fun là nền tảng phát hành Memecoin trên Solana nơi bất kì ai cũng có thể tạo và phát hành Memecoin một cách dễ dàng. Kể từ khi ra mắt lần đầu vào tháng 04/2024, Pump.fun đã có những bước phát triển vượt bậc và trở thành trung tâm của thị trường chú ý cho làn sóng Memecoin nhờ các điểm nổi bật:

• Cấu trúc hóa quy trình phát hành token: Mỗi token được tạo ra sẽ tuân theo cơ chế Bonding Curve cố định, đảm bảo tính minh bạch về giá cả và loại bỏ phần lớn yếu tố đặt giá tay to như trước đây.
• Tối ưu Viral thông qua cộng đồng: Token chỉ có thể lan tỏa nếu thu hút được sự chú ý từ người dùng thông qua Meme, hình ảnh, nội dung gây tranh cãi hoặc Trend ngắn hạn. Điều này biến mỗi đồng Memecoin trở thành một đơn vị đo lường sự chú ý.
• Tối giản hóa giao diện và trải nghiệm: Người dùng không cần viết Smartcontract, không cần kiểm duyệt chỉ cần một ý tưởng đủ hấp dẫn là có thể khởi tạo thị trường.

Pump.fun là ví dụ điển hình về một Attention Market dạng ngắn hạn, tốc độ cao nơi sự chú ý có thể được mã hóa thành tài sản trong vài giờ. Mặc dù vậy, ở Pump.fun vẫn tồn tại nhiều vấn đề: 

• Hiệu ứng Cantillon: Người tạo token là người được lợi nhiều nhất do sở hữu phần lớn cung ban đầu làm lệch phân phối giá trị trong cộng đồng.
• Tính chu kỳ cao của Attention: Sự chú ý đến một Meme hay token thường chỉ kéo dài vài ngày. Ví dụ như meme Morning Routine từng tạo nên hàng loạt token trên Pump.fun nhưng nhanh chóng sụp đổ khi làn sóng Ghiblification chiếm lấy xu hướng.
• Thiếu chiều sâu nội dung: Token không đại diện cho giá trị nội dung hay Utility cụ thể, chỉ phản ánh xu hướng ngắn hạn và tâm lý thị trường.

Vì vậy, Pump.fun không phải là mô hình tối ưu nhưng là bước trung gian cần thiết để tiến đến các nền tảng Attention Market có chiều sâu hơn, gắn kết giữa token, nội dung và Utility thực tế. 

Kaito - Nền tảng hợp nhất dữ liệu và Attention

Kaito là một nền tảng AI Search & Knowledge Graph chuyên biệt cho lĩnh vực Crypto nhằm mục tiêu giải quyết vấn đề phân mảnh dữ liệu và quá tải thông tin - hai yếu tố cốt lõi gây khó khăn trong việc tiếp cận kiến thức và ra quyết định đầu tư trong thị trường này.

Khác với Friend.tech và Pump.fun, Kaito hoạt động bằng cách định lượng và token hóa sự chú ý của người dùng, đặc biệt thông qua chương trình Yaps và các công cụ phân tích sự chú ý Mindshare.

• Chương trình Yap to Earn: Đây là chương trình nơi người dùng kiếm điểm Yaps Points bằng cách tạo nội dung chất lượng cao về các dự án trong thị trường Crypto trên X. AI của Kaito phân tích nội dung dựa trên mức độ liên quan, tương tác thực từ các tài khoản X để tránh các nội dung Spam hoặc nội dung chất lượng thấp
•  Mindshare và Sentiment Analytics: Kaito sử dụng AI để đo lượng Mindshare của các dự án hoặc xu hướng trong không gian Web3. Điều này khác biệt so với các chỉ số truyền thống như Like hay Follow, tập trung vào cahast lượng và tác động của sự chú ý

Khi có Yaps Points thì người dùng có thể tham gia Yapper Launchpad để bỏ phiếu cho các dự án Pre-TGE xuất hiện trên Yapper Leaderboard. Các dự án đương nhiên cũng mong muốn thu hút được nhiều sự chú ý hơn từ cộng đồng vì vậy họ sẽ đưa ra các chương trình thưởng dành cho những người tạo nội dung hay Vote cho họ. Điều này tạo thành một thị trường chú ý 2 chiều nơi các dự án và người dùng đều được hưởng lợi từ mô hình này.

Cũng chính sự ra đời của Kaito đã khiến Attention Markets nhận được nhiều sự chú ý hơn và là tiền đề để hàng loạt các dự án khác ra mắt sau này. Điển hình ở thời điểm hiện tại, mình thấy có 3 dự án nổi bật:

• Noise: Là một dự án xây dựng một thị trường phái sinh dựa trên chỉ số về mức độ chú ý (Mindshare) của Kaito về một dự án hoặc chủ đề cụ thể. Người dùng có thể Long/Short về mức độ chú ý về một chủ đề xuất hiện trên Noise.
• Ethos Network: Đây là một giao thức độc đáo, tập trung vào việc đo lường và xác thực uy tín Onchain trong hệ sinh thái Crypto thông qua cơ chế Social Proof of Stake kết hợp đánh giá cộng đồng và Staking tài sản số. 
• GiveRep: Một giao thức được xây dựng trên Sui, hoạt động như một nền tảng xếp hạng cộng đồng và hệ thống thưởng dựa trên tương tác xã hội. GiveRep liên kết hoạt động trên X với hệ thống điểm REP nơi người dùng kiếm điểm dựa trên các Comment có gắn Tag GiveRep

Tương Lai Của Attention Market

Attention Market trong hệ sinh thái Web3 đang dần chuyển dịch từ các mô hình đơn giản như thưởng Token cho tương tác sang các mô hình phức tạp hơn nơi dữ liệu, uy tín, tương tác và hành vi người dùng được đo lường, phân tích và định giá một cách có hệ thống. Thị trường này đang hình thành theo ba xu hướng chính:

Từ chú ý sang uy tín và ảnh hưởng

Trong tương lai, sự chú ý đơn thuần sẽ không đủ. Các hệ thống Attention Market mới sẽ cần chuyển hoá Attention thành uy tín có thể xác minh được. Điều này đã bắt đầu xuất hiện với:

• GiveRep: Gắn kết tương tác trên mạng xã hội với điểm số uy tín để tạo ra một hệ thống đánh giá phi tập trung.
• Ethos Network: Đưa ra khái niệm Social Proof of Stake nơi uy tín được xác định bằng cách cộng đồng xác nhận kết hợp với Staking tài sản thật.

Sự phát triển của các hệ thống Reputation Economy giúp tăng tính bền vững của Attention Market bằng cách chuyển trọng tâm từ lượng sang chất, từ tương tác tạm thời sang tín nhiệm dài hạn.

Attention trở thành lớp dữ liệu nền cho các thị trường phái sinh

Với việc Kaito cung cấp chỉ số Mindshare và Noise biến nó thành sản phẩm tài chính có thể giao dịch, Attention Market đã bước sang một giai đoạn mới - token hóa và tài chính hóa sự chú ý. Các chỉ số về chú ý giờ đây:

• Có thể đo lường chính xác bằng AI.
• Có thể phản ánh cung cầu thị trường trong thời gian thực.
• Có thể trở thành tài sản cơ sở cho các sản phẩm Long/Short, Option hoặc các thị trường dự đoán (Prediction Market).

Điều này mở ra khả năng xây dựng các thị trường tài chính mới dựa trên hành vi cộng đồng tương tự như cách các công cụ tài chính truyền thống được xây dựng trên giá cả hàng hóa hay cổ phiếu.

Ứng dụng của AI để xử lí, lọc và phân phối sự chú ý

Khi thông tin dữ liệu trên thị trường ngày càng lớn thì cần đòi hỏi các hệ thống xử lí phức tạp hơn. Vì vậy, AI sẽ đóng vai trò ngày càng quan trọng trong: 

• Phân tích ngữ nghĩa nội dung: Phân biệt nội dung giá trị với Spam
• Dự báo xu hướng Attention: Giúp người dùng định vị sớm các chủ đề nổi bật
• Tối ưu hóa phân phối nội dung: Đảm bảo Attention được phân bổ đúng đối tượng và đúng thời điểm

Các dự án như Kaito, Noise đều đang tận dụng tối đa sức mạnh của AI như một lớp trung gian để chuyển đổi tín hiệu xã hội thành dữ liệu có thể giao dịch được.

Tổng Kết

Attention Market đang tái định nghĩa cách mà người dùng, dự án và nhà đầu tư tương tác trong thế giới Web3. Từ một khái niệm gắn với quảng cáo và truyền thông, Attention đã trở thành một loại tài sản nền mới, có thể được đo lường, phân tích và tài chính hoá một cách toàn diện. Trong tương lai, những ai hiểu rõ cách Attention vận hành, cách nó ảnh hưởng đến hành vi cộng đồng, và cách chuyển hóa nó thành tài sản hoặc uy tín sẽ là những người dẫn đầu làn sóng tiếp theo của thị trường Crypto. Attention Market không chỉ là một nhánh phụ mà hoàn toàn có thể trở thành lớp hạ tầng thiết yếu cho DeFi, SocialFi và DataFi trong những năm tới.