Trong bối cảnh thị trường Crypto liên tục đổi mới, các mô hình gọi vốn cũng ngày càng đa dạng hơn. Sau ICO, IEO, IDO,... một khái niệm mới đang thu hút sự chú ý là IAO. Vậy IAO là gì? Đây là mô hình phân phối token dựa trên sự đóng góp Attention (sự chú ý) của người dùng thay vì chỉ dựa vào vốn. Mô hình này đang được thử nghiệm với dự án LOUD, nơi Attention được coi là một loại tài sản. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ cách IAO hoạt động và lý do tại sao nó đang trở thành một xu hướng đáng chú ý trong Web3.

Các Mô Hình Kêu Gọi Vốn Trong Thị Trường Crypto

ICO là mô hình kêu gọi vốn đầu tiên được sử dụng rộng rãi trong thị trường Crypto. Cơ chế hoạt động tương tự như IPO trong thị trường chứng khoán, nhưng thay vì phát hành cổ phiếu, dự án sẽ phát hành token. Nhà đầu tư gửi ETH hoặc BTC để đổi lấy token mới phát hành. Những token này sau đó có thể được giao dịch trên các sàn hoặc dùng trong hệ sinh thái của dự án.

ICO từng bùng nổ mạnh mẽ vào năm 2017 với hàng nghìn dự án gọi vốn, trong đó có nhiều dự án thành công lớn nhưng cũng không ít dự án lừa đảo, "bỏ của chạy lấy người". Điều này dẫn đến sự mất niềm tin và sự can thiệp ngày càng mạnh mẽ từ phía các cơ quan quản lý như SEC.

Ưu điểm

  • Tự do và phi tập trung.
  • Tiếp cận nhà đầu tư toàn cầu mà không cần qua sàn giao dịch.
  • Thích hợp với các dự án nhỏ mới bắt đầu.

Ví dụ điển hình là Ethereum đã gọi vốn thành công qua ICO năm 2014, tạo tiền đề cho làn sóng ICO những năm sau.

Tiếp theo là IEO. IEO ra đời như một sự cải tiến để giải quyết các vấn đề của ICO. Thay vì bán token trực tiếp từ dự án, token sẽ được bán thông qua một sàn giao dịch tập trung (CEX). Sàn sẽ thực hiện việc kiểm duyệt dự án, tổ chức sự kiện bán token, và phân phối đến người dùng của sàn. Người dùng thường phải giữ một lượng token gốc của sàn (như BNB của Binance) để được tham gia IEO, và việc phân bổ token thường theo mô hình "Lottery" hoặc "Subscription".

Ưu điểm:

  • Dự án được kiểm duyệt kỹ hơn, giảm rủi ro scam.
  • Sàn hỗ trợ truyền thông, marketing và thanh khoản sau list.
  • Niềm tin của nhà đầu tư cao hơn so với ICO.

Bên cạnh đó là IDO. IDO là hình thức gọi vốn qua các sàn phi tập trung (DEX). Đây là mô hình được ưa chuộng trong thời kỳ bùng nổ DeFi vì tính phi tập trung, dễ tiếp cận và triển khai nhanh. Các nền tảng IDO như Polkastarter, DAO Maker, hay Solstarter đóng vai trò làm trung gian tổ chức gọi vốn và tạo điều kiện cho việc giao dịch token sau đó.

Người dùng thường phải stake token nền tảng để đủ điều kiện tham gia. Các cơ chế whitelist và tier system giúp phân bổ token công bằng hơn.

Ưu điểm:

  • Phi tập trung, không cần sàn lớn kiểm duyệt.
  • Khả năng gọi vốn nhanh và linh hoạt.
  • Giao dịch token ngay lập tức sau khi list.

IAO Là Gì?

Tổng quan về IAO

IAO (Initial Attention Offering) là một mô hình kêu gọi vốn mới trong thị trường Crypto, được phát triển để phân phối token không chỉ dựa trên vốn mà còn dựa trên mức độ đóng góp sự chú ý (Attention) của cộng đồng. Khác với ICO (chỉ cần vốn), hay IDO (dựa trên Hold/Stake Token nền tảng), IAO đặt trọng tâm vào các hành vi tương tác, thảo luận, và ảnh hưởng xã hội của người dùng trong hệ sinh thái. Attention ở đây được đo qua các hành vi như:

  • Thảo luận về dự án.
  • Chia sẻ nội dung.
  • Tương tác với nền tảng (như KaitoAI).
  • Gây ảnh hưởng tới cộng đồng (Social Reach).

IAO nhắm đến việc:

  • Công bằng hơn trong phân phối token, không chỉ dành cho cá voi (whales).
  • Tăng động lực tương tác trong cộng đồng từ sớm.
  • Xây dựng mạng lưới phân phối token dựa trên hành vi thay vì chỉ vốn.

Mô hình hoạt động

Attention đóng vai trò cốt lõi. Khác với các mô hình truyền thống dùng vốn (ICO, IDO), IAO yêu cầu người dùng phải tạo ra hoặc đóng góp Attention (sự chú ý) để đủ điều kiện tham gia. Attention được định lượng qua các tiêu chí cụ thể. Ví dụ như xếp hạng "Top Yappers", số lượng “smart followers”, mức độ tương tác với nền tảng như KaitoAI.

Từ đó tạo ra bộ lọc “ai xứng đáng tham gia” dựa trên đóng góp thực, chứ không chỉ ai có tiền.

Tiếp theo việc phân phối token thành nhiều phase để cân bằng giữa:

  • Ưu tiên người dùng tạo giá trị từ sớm (Phase 1).
  • Tạo cơ hội rộng cho cộng đồng lớn (Phase 2).

Mỗi người chỉ được mua một lượng nhỏ token và không có ưu đãi mua số lượng lớn từ đây làm giảm rủi ro thao túng giá sau mở bán đồng thời cân bằng sự tham gia giữa nhiều bên và gia tăng số lượng những người nắm giữ thật sự quan tâm tới dự án.

Chiến lược IAO của Loud

Dự án LOUD đang áp dụng mô hình IAO như một phần trong "thí nghiệm thị trường Attention phi tập trung", xoay quanh hệ sinh thái của KaitoAI và cộng đồng Yappers (người dùng tương tác).

Mục tiêu chính: Gọi vốn $70.000 (400 SOL) đổi lấy 45% tổng cung token LOUD.

Phase 1 — Priority Access (Guaranteed). Đối tượng là TOP 1.000 người dùng tương tác nhiều nhất với LOUD (theo bảng xếp hạng "Yappers"). Đặc điểm:

  • Được đảm bảo suất tham gia.
  • Giới hạn: 0.2 SOL mỗi ví.
  • Thời gian: 2 giờ đầu tiên.
  • Số lượng ví: 1.000.

Đây là cách thưởng cho những người đóng góp nhiều Attention nhất cho cộng đồng.

Phase 2 — Community Access (FCFS) dành cho toàn bộ người dùng Kaito có ví Solana liên kết và ít nhất 10 Smart Followers.

  • Mở theo cơ chế First Come First Serve (FCFS).
  • Mỗi ví vẫn là 0.2 SOL, nhưng nếu vượt cap thì sẽ được điều chỉnh xuống tối thiểu 0.05 SOL và hoàn tiền phần dư.
  • Khoảng ~120,000 ví có thể tham gia.

Với 1B LOUD thì:

  • 45% (450M) cho IAO
  • 45% cho thanh khoản ban đầu
  • 10% cho hoạt động cộng đồng & Market Making

Toàn bộ SOL thu được + 45% LOUD sẽ đưa vào pool thanh khoản trên Meteora, tạo thị trường mở ngay sau IAO.

Tổng Kết

IAO là gì – đó không chỉ là một mô hình gọi vốn mới, mà còn là cách nhìn khác về giá trị cộng đồng trong thị trường Crypto. Bằng việc ưu tiên những người dùng tạo ra Attention thay vì chỉ đầu tư tài chính, IAO hướng đến sự phân phối công bằng hơn, phù hợp với các hệ sinh thái lấy cộng đồng làm trung tâm. Dù còn ở giai đoạn thử nghiệm, IAO đang mở ra hướng đi mới cho cách dự án khởi chạy token và xây dựng cộng đồng trong Web3.