Layer 2 Update: Arbitrum Công Bố Lộ Trình Phát Triển 2025, Scroll Nâng Cấp Mạng Lưới

Trong bối cảnh công nghệ blockchain phát triển không ngừng, các giải pháp Layer 2 đang trở thành xu hướng quan trọng để cải thiện hiệu suất và khả năng mở rộng của các nền tảng blockchain như Ethereum. Layer 2 Update là chủ đề nóng hổi thu hút sự quan tâm của các nhà phát triển, nhà đầu tư và cộng đồng tiền mã hóa trên toàn thế giới. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về những nâng cấp và lộ trình phát triển mới nhất từ các dự án Layer 2 hàng đầu như Arbitrum, Scroll, Aztec, Optimism, và zkSync, nhằm mang đến một cái nhìn tổng quan về sự tiến bộ và đổi mới không ngừng của hệ sinh thái blockchain.

Layer 2 Update: Arbitrum Công Bố Lộ Trình Phát Triển Mới Nhất

Arbitrum Stylus sẽ chính thức được triển khai trong đầu tháng 9

Stylus mở rộng khả năng xây dựng trên nền tảng Ethereum bằng cách cho phép các nhà phát triển sử dụng các ngôn ngữ có thể biên dịch sang WebAssembly (WASM), như Rust, C, và C++. Dù Arbitrum vẫn tiếp tục hỗ trợ Solidity, và EVM vẫn giữ vai trò quan trọng trong hệ sinh thái, nhưng việc mở rộng này nhận thức rõ rằng số lượng nhà phát triển sử dụng Solidity và lượng mã hiện có nhỏ hơn so với các ngôn ngữ lập trình truyền thống. Stylus sẽ giúp Arbitrum mở rộng cộng đồng nhà phát triển mà không làm giảm đi trải nghiệm EVM truyền thống.

Stylus không chỉ đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng về các ngôn ngữ lập trình smart contract hiệu suất cao và bảo mật mà còn mở rộng không gian thiết kế cho các ứng dụng onchain ngày càng biểu cảm hơn. Ngoài ra, Stylus còn là một môi trường thực thi hiệu quả, giúp tiết kiệm gas cho các smart contract phức tạp, với chi phí tính toán và bộ nhớ rẻ hơn.

Arbitrum Stylus dự kiến sẽ ra mắt trên Arbitrum One và Nova mainnet vào Arbitrum Day, đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong việc đổi mới hệ sinh thái và cải thiện trải nghiệm cho cả nhà phát triển và người dùng. 

Hướng tới sự phi tập trung toàn diện

Phi tập trung là yếu tố cốt lõi của tất cả các nền tảng Blockchain, có thể nói rằng nếu như một nền tảng Blockchain không hướng tới sự phi tập trung thì nó đang đi ngược lại với tinh thần của chính Blockchain. Theo như mô tả của L2Beat thì sự phi tập trung của một nền tảng Blockchain Layer 2 sẽ được chia làm 3 giai đoạn khác nhau:

• Stage 0 - Full Training Wheels: Giai đoạn này, rollup chủ yếu được điều hành bởi các nhà vận hành và có sự kiểm soát tập trung mạnh mẽ. Mặc dù phần mềm mã nguồn có sẵn để tái tạo trạng thái từ dữ liệu được đăng lên L1, nhưng hệ thống vẫn còn phụ thuộc vào sự kiểm soát từ các nhà phát triển.
• Stage 1 - Limited Training Wheels: Rollup bắt đầu được quản lý thông qua các hợp đồng thông minh, tuy nhiên vẫn duy trì một "Hội đồng Bảo mật" để giải quyết các lỗi tiềm ẩn. Giai đoạn này yêu cầu hệ thống chứng minh (proof system) đầy đủ chức năng, quá trình nộp bằng chứng gian lận được phân cấp, và người dùng có thể rút tiền mà không cần sự phối hợp từ các nhà vận hành.
• Stage 2 - No Training Wheels: Đây là giai đoạn cuối cùng, nơi Rollup hoàn toàn được quản lý bởi hợp đồng thông minh mà không cần sự can thiệp từ con người. Hệ thống chứng minh gian lận phải hoàn toàn phi tập trung và người dùng có ít nhất 30 ngày để thoát khỏi hệ thống trong trường hợp có nâng cấp không mong muốn. Hội đồng Bảo mật chỉ được phép can thiệp trong các trường hợp lỗi hệ thống nghiêm trọng được phát hiện trên chuỗi.

Tại thời điểm viết bài, Arbitrum đang ở Stage 1 và trong quá trình tới tới Stage 2. Để tiến tới Stage 2 thì Arbitrum đã có những sự chuẩn bị bao gồm:

• BoLD (dự kiến triển khai vào H2/2024)
• Censorship Timeout (dự kiến triển khai vào H2/2024): Được xây dựng trên nền tảng của BoLD, sẽ giảm thiểu tác động tiêu cực từ một Sequencer liên tục kiểm duyệt hoặc bị ngắt kết nối, có thể do các cuộc tấn công. Cơ chế này cung cấp khả năng kháng kiểm duyệt mạnh mẽ hơn cho các chuỗi Arbitrum, giúp người dùng có thể truy cập vào tài sản của mình một cách an toàn hơn.
• Decentralized Sequencer (2025): Bước tiến cuối cùng trong quá trình phi tập trung của Arbitrum để trở thành Layer 2 đầu tiên đạt Stage 2 theo L2Beat.

Nâng cao khả năng tương tác & Mở rộng theo chiều ngang

Các nền tảng Optimistic Rollup như Arbitrum có lợi thế về chi phí giao dịch thấp hay tính linh hoạt cao nhưng lại gặp rào cản chính về mở rộng theo chiều ngang là độ trễ xác nhận do giai đoạn thử thách gây ra. Thời gian xác nhận dài hơn có nghĩa là giao dịch Cross-chain trong trường hợp xấu nhất có thể mất nhiều ngày hoặc là đặt niềm tin vào bên thứ 3.

Offchain Labs hiện tại đang đưa ra một số giải pháp bao gồm:

• Fast Withdrawals (Q3 2024): Fast Withdrawals (tạm dịch: Rút tiền nhanh) sẽ được triển khai cho các Blockchain sử dụng công nghệ AnyTrust của Offchain Labs giúp việc rút tiền chỉ mất khoảng vài phút.
• Chain Clusters (2025): Chain Clusters cho phép việc chuyển tiền giữa các Orbit Chain một cách nhanh chóng, bảo mật và an toàn, thời gian tương tác giữa các Orbit Chain giảm từ vài phút xuống gần như là ngay lập tức.

Có thể thấy rằng Offchain Labs đang cải thiện một cách triệt để một trong những điểm yếu lớn nhất của các nền tảng Optimistic Rollup là thời gian rút tiền và tương tác giữa các chuỗi mà không cần đến giải pháp Cross-chain của cấc bên thứ 3 thường khá đắt đỏ và không hỗ trợ nhiều Blockchain. Có thể thấy rằng Fast Withdrawals giải quyết bài toán cho các nền tảng sử dụng công nghệ Anytrust và Arbitrum Nova, với Chain Clusters thì giải quyết cho Arbitrum Nitro và các Orbit Chain sử dụng source của Pne, Nitro và Stylus trong tương lai.

Cải thiện hiệu suất & Hiệu quả

Một bước tiến quan trọng dự kiến vào nửa đầu năm 2025 là hỗ trợ đa khách hàng (Multi-client). Hiện tại  phần mềm nút sử dụng cho tất cả các chuỗi dựa trên Arbitrum, được xây dựng trên Geth, một triển khai bằng Golang của Ethereum. Với việc các khách hàng lớp thực thi (Execution Layer) khác ngày càng ổn định và chất lượng hơn, Offchain Labs đang chuẩn bị hỗ trợ các Clients thay thế như Reth 1.0, Erigon 3.0, và Nethermind, nhằm tối ưu hóa tốc độ sản xuất khối và giảm chi phí phần cứng cho các nhà vận hành nút.

Một cải tiến quan trọng khác được dự kiến vào nửa đầu năm 2025 là "Adaptive Pricing" (Giá cả thích ứng). Trên các EVM  Blockchainhiện tại, giới hạn gas được đặt ra để ngăn chặn việc tiêu thụ quá mức tài nguyên tính toán, thường dựa trên kịch bản tệ nhất. Adaptive Pricing sẽ khác biệt bằng cách xem xét tài nguyên thực tế đang được sử dụng và điều chỉnh giới hạn gas một cách linh hoạt. Với cơ chế này, chuỗi chỉ tăng phí và giảm tiêu thụ tài nguyên khi một tài nguyên nào đó gần đạt đến giới hạn thực tế, giúp sử dụng tài nguyên một cách hiệu quả hơn và nâng cao hiệu suất tổng thể mà không cần tăng dung lượng của nút mạng.

Cả hai cải tiến này - hỗ trợ đa khách hàng và giá cả thích ứng - đều nhằm mục đích nâng cao hiệu suất, tối ưu hóa chi phí và tăng cường khả năng mở rộng của Arbitrum. Đồng thời, chúng cũng cải thiện khả năng chịu đựng của mạng đối với các mẫu lưu lượng không ổn định, giúp Arbitrum duy trì hoạt động hiệu quả trong cả những tình huống khối lượng giao dịch tăng đột biến.

Nghiên cứu áp dụng công nghệ Zero-knowledge

Bản thân đội ngũ Offchain Labs có một khoảng thời gian dài họ không nhắc tới nhiều về công nghệ Zero-knowledge với ZK Rollup. Lần cuối cùng mà Ed Felten - người đứng đầu & dẫn dắt Offchain Labs, có chia sẻ về tại sao họ chọn Optimistic Rollup chứ không phải ZK Rollup bao gồm những điểm như chi phí thấp hơn, cơ chế hoạt động đơn giản hơn, linh hoạt hơn thời gian hoàn thành giống nhau, cũng trong bài viết này Ed Felten cũng nói về lợi thế của ZK Rollup so với Optimistic Rollup chính là về thời gian tương tác, giao tiếp Cross-chain. Rõ ràng trong một bối cảnh số lượng các Layer 1, Layer 2, Layer 3, Appchains,... tăng trưởng không ngừng nghỉ thì thời gian tương tác, giao tiếp Cross-chain là một điểm then chốt trong việc một Blockchain có thể lớn mạnh hay không?

Đối với đội ngũ phát triển của Offchain Labs, họ đang nghiên cứu về một Hybrid Construction (cấu trúc lai) cho phép đưa công nghệ Zero-klnowledge vào mạng lưới Arbitrum. Hình dung một cách cơ bản thì với việc đưa ZK vào Arbitrum làm cho Arbitrum trở nên linh hoạt đơn, việc lựa chọn Fraud Proof hay ZK Proof là một tùy chỉnh cho các trường hợp khác nhau. Bên cạnh đó, 2 bằng chứng này có thể thay nhau hoạt động trong bối cảnh bằng chứng còn lại không hoạt động.

Với việc kết hợp giữa ZK Rollup và Optimistic Rollup đã biến Arbitrum trở thành một Hybrid Rollup đầu tiên trong thị trường Crypto, giải quyết tất cả các vấn đề còn sót lại đối mới một nền tảng Layer 2.

Nhận định về lộ trình phát triển mới nhất của Arbitrum

Có thể thấy rằng Arbitrum nhận thấy được những điểm yếu chí mạng của một nền tảng Layer 2 và công nghệ Optimistic Rollup chính là: 

• Phi tập trung của một Layer 2.
• Thời gian rút tiền của Optimistic Rollup.

Đích đến đầu tiên của các nền tảng Layer 2 là khả năng mở rộng, là hiệu suất mạng lưới và đích đến cuối cùng chính là sự phi tập trung. Arbitrum đã có một hành trình dài đến có thể phi tập trung một cách toàn diện nhất. Đầu tiên vào tháng 3/2023 khi Arbitrum chính thức tung ra ARB từ đó thành lập DAO để quyết định toàn bộ chính sách, định hướng, chi tiêu, chiến lược,... của Arbitrum Foundation sau đó là đến BoLD.

Hình dung một cách đơn giản thì BoLD (viết tắt của Bounded Liquidity Delay) là một giao thức tranh chấp mới được thiết kế dành riêng cho các chuỗi Optimistic Rollup như Arbitrum, nhằm mục đích tăng cường bảo mật và cho phép xác thực không cần sự cho phép trên các chuỗi này. Những đặc điểm nổi bật của BoLD bao gồm:

• BoLD được thiết kế để giải quyết các tranh chấp trong một khoảng thời gian cố định, nhằm loại bỏ rủi ro từ các cuộc tấn công trì hoãn (delay attacks). Những cuộc tấn công này có thể kéo dài quá trình xác nhận trạng thái của chuỗi và làm chậm quá trình rút tiền.
• BoLD mở ra cơ hội cho bất kỳ bên trung thực nào có thể tham gia vào quá trình xác thực và đưa ra các tranh chấp nếu phát hiện các tuyên bố trạng thái không hợp lệ.
• BoLD cải thiện tính bảo mật của các chuỗi Arbitrum bằng cách đảm bảo rằng các cuộc tranh chấp về trạng thái của chuỗi sẽ được giải quyết trong một khoảng thời gian xác định, do đó làm cho quá trình rút tiền từ Arbitrum về Ethereum (L1) an toàn hơn.
• BoLD dự kiến sẽ thay thế cơ chế xác minh gian lận hiện tại đang được sử dụng trên Arbitrum và giúp nền tảng tiến gần hơn đến việc trở thành một "Stage 2 Rollup", một giai đoạn phát triển cao nhất theo tiêu chuẩn của L2Beat.

Bước cuối cùng sau khi đã có một trình xác minh bằng chứng không xin phép đó chính là phi tập trung Sequencer - vai trò thực thi trên mạng lưới Arbitrum. Với việc hướng tới Decentralized Sequencer trong năm 2025 thì Arbitrum sẽ là cái tên Layer 2 đầu tiên phi tập trung một cách toàn diện.

Bên cạnh tính phi tập trung, chính là khả năng rút tiền. Offchain Labs đang cải thiện về khả năng rút tiền ở tất cả khía cạnh khác nhau dựa trên các công nghệ mà Offchain Labs đang cung cấp như khả năng rút tiền giữa các nền tảng sử dụng công nghệ Anytrust như Arbitrum Nova hay công nghệ Optimistic Rollup như Arbitrum Nitro sắp tới là Stylus hay cải thiện thời gian rút tiền từ Layer 2 về Layer 1 với công nghệ Zero-knowledge đang được nghiên cứu và phát triển.

Layer 2 Update: Scroll Nâng cấp Mạng Lưới & Hướng Tới TGE

Scroll nâng cấp Darwin

Darwin là bản nâng cấp mới nhất của Scroll, ra mắt vào ngày 21 tháng 8 năm 2024. Nâng cấp này nhằm mục tiêu giảm phí gas cho người dùng bằng cách sử dụng một bằng chứng tổng hợp duy nhất cho nhiều lô (batches) giao dịch, thay vì phải xác nhận từng lô riêng lẻ. Việc này giúp giảm chi phí gas lên tới 34%.

Cơ chế hoạt động của bảng nâng cấp Darwin bao gồm:

• Tích hợp nhiều lô (Batch Aggregation): Darwin sử dụng phương pháp gộp nhiều lô giao dịch liên tiếp lại thành một "bundle" và sử dụng một bằng chứng hợp lệ duy nhất để xác nhận toàn bộ. Điều này giúp giảm chi phí và tăng hiệu quả bằng cách giảm số lần xác thực trên chuỗi L1 (Ethereum).
• Hệ thống thời gian (Timestamp-Based Upgrade): Trước Darwin, các bản nâng cấp dựa trên chiều cao khối (Block Height), nhưng phương pháp này không còn chính xác với thời gian khối động. Darwin chuyển sang sử dụng cơ chế dựa trên Timestamp, cho phép nâng cấp được thực hiện chính xác hơn vào một thời điểm cụ thể.
• Thiết kế mã hóa Batch V3: Với bản nâng cấp này, Darwin giới thiệu codec batch V3, bổ sung thêm hai trường mới là lastBlockTimestamp (dấu thời gian của khối cuối cùng trong lô) và blobDataProof (bằng chứng đánh giá điểm thách thức KZG). Những thay đổi này giúp cải thiện tính toàn vẹn và bảo mật của dữ liệu.
• Bổ sung RecursionCircuit: Darwin bổ sung thêm các lớp chứng minh mới, RecursionCircuit, để tổng hợp SNARKs từ các BatchCircuit. Điều này giúp giảm số lượng lần xác minh, từ đó giảm phí gas cho người dùng.

Từ nhưng nâng cấp trên mang lại một số những lợi ích bao gồm:

• Giảm phí gas: Bằng cách gộp nhiều lô giao dịch lại thành một "bundle" và sử dụng một bằng chứng tổng hợp duy nhất, Darwin giúp giảm đáng kể chi phí gas cho người dùng, đặc biệt là trong quá trình xác thực trên L1.
• Cải thiện độ tin cậy và bảo mật: Với thiết kế mới và các cơ chế chứng minh tối ưu, Darwin đảm bảo tính chính xác và bảo mật của các giao dịch được thực hiện trên Scroll, ngay cả khi một số nhà cung cấp dữ liệu gặp lỗi.
• Tăng khả năng mở rộng: Nâng cấp Darwin cho phép Scroll xử lý nhiều giao dịch hơn mà không ảnh hưởng đến hiệu suất, đồng thời cung cấp khả năng nâng cấp linh hoạt hơn với hệ thống timestamp-based.

Có thể thấy rằng Scroll đang vô cùng tích cực trong việc nâng cấp mạng lưới của mình, trước đó vào tháng 6 Scroll đã giới thiệu tới cộng đồng bản nâng cấp Curie.

Curie là bản nâng cấp của Scroll, dự kiến triển khai vào ngày 3 tháng 7 năm 2024, nhằm giảm phí gas trên chuỗi Scroll xuống gấp đôi thông qua việc nén dữ liệu khả dụng (Data Availability - DA). Bản nâng cấp này sử dụng thuật toán nén zstd để giảm kích thước dữ liệu trong blobs, từ đó giảm chi phí gas liên quan đến dữ liệu trên Layer 1 (L1). Curie cũng hỗ trợ hai loại giao dịch mới là EIP-1559 và EIP-2930, giúp tăng tính linh hoạt và ổn định chi phí giao dịch bằng cách áp dụng mô hình phí cơ bản (base fee) từ EIP-1559.

Ngoài ra, Curie giới thiệu các opcode EVM mới như TLOAD, TSTORE và MCOPY, cải thiện khả năng quản lý bộ nhớ và lưu trữ trong các hợp đồng thông minh. Bản nâng cấp này cũng chuyển từ thời gian khối cố định sang thời gian khối động để tăng thông lượng chuỗi Scroll, đặc biệt là trong các giai đoạn tắc nghẽn

Layer 2 Update: Aztec Hướng Tới Mainnet

Ngày 13 tháng 8 năm 2024, Aztec chính thức ra mắt Devnet, một bước tiến quan trọng trong việc thực thi hợp đồng thông minh riêng tư, phía client với khả năng xác minh công khai. Sự kiện này đánh dấu một cột mốc lớn cho cả mạng lưới Aztec và cộng đồng Ethereum. Để kỷ niệm cột mốc này, Aztec đã giới thiệu chương trình Alpha Build, bao gồm ba đợt thi đua dành cho các nhà phát triển với tổng giá trị giải thưởng lên tới 100.000 USD.

Ngày 13 tháng 8 năm 2024, Aztec chính thức ra mắt Devnet, một bước tiến quan trọng trong việc thực thi hợp đồng thông minh riêng tư, phía client với khả năng xác minh công khai mạnh mẽ. Sự kiện này đánh dấu một cột mốc lớn cho cả mạng lưới Aztec và cộng đồng Ethereum. Để kỷ niệm cột mốc này, Aztec đã giới thiệu chương trình Alpha Build, bao gồm ba đợt thi đua dành cho các nhà phát triển với tổng giá trị giải thưởng lên tới 100.000 USD.

Optimism  đang đề xuất nâng cấp Granite nhằm giải quyết các lỗ hổng bảo mật được phát hiện trong quá trình kiểm tra an ninh của bên thứ ba, bao gồm các công ty Spearbit, Cantina, và Code4rena. Mặc dù chưa có lỗ hổng nào bị khai thác và tài sản của người dùng chưa bao giờ gặp nguy hiểm, nhưng OP Labs đã kích hoạt cơ chế dự phòng có quyền hạn để tránh bất kỳ bất ổn tiềm tàng nào trong khi tiến hành vá lỗi. Nâng cấp này bao gồm việc cập nhật một số hợp đồng thông minh để khắc phục các lỗ hổng bảo mật cũng như thực hiện một hardfork trên L2 nhằm cải thiện độ ổn định và hiệu suất của hệ thống chứng minh lỗi (Fault Proof).

Một số những rủi ro tiềm tàng bao gồm:

Nâng cấp Granite bao gồm một số thay đổi quan trọng trong cả hợp đồng thông minh L1 và phần mềm Node L2. Các hợp đồng thông minh bị ảnh hưởng bao gồm MIPS VM, PreimageOracle, và FaultDisputeGame. Đề xuất nâng cấp cũng giới thiệu một số biện pháp sửa lỗi, như hạn chế kích thước đầu vào tối đa cho lệnh gọi ecPairing và giảm giá trị ChannelTimeout từ 200 khối xuống còn 50 khối để tránh tình trạng thiếu bộ nhớ (OOM).

Nếu đề xuất này được thông qua, việc nâng cấp Granite sẽ được lên lịch thực hiện vào ngày 10 tháng 9 năm 2024.

Hệ sinh thái Superchain tiếp tục mở rộng

Optimism cũng đang liên tục triển khai các chương trình để mở rộng Superchain theo nhiều hướng khác nhau. Gần đây nhất là chương trình The Sunny, chương trình này sẽ trao thưởng tổng cộng 540.000 token OP để ghi nhận các đóng góp nổi bật trong nhiều hạng mục khác nhau, như ứng dụng tiêu dùng (Consumer App) có số lượng người dùng cao nhất hoặc ứng dụng DeFi có mức tăng trưởng TVL lớn nhất. Giải thưởng sẽ dựa trên các tiêu chí đánh giá minh bạch và dữ liệu onchain có thể kiểm chứng, nhằm đảm bảo tính công bằng.

Bên cạnh The Sunny thì Optimism cũng tổ chức nhiều sự kiện khác nhau bao gồm:

• Retro Funding dành cho OP Stack, Governance, Dev Tooling với mục tiêu cải thiện, phát triển nhiều mặt khác nhau để thu hút các nhà phát triển đến với Superchain.
• SuperFest - chương trình mà Optmism Foundation trao OP cho các dự án nổi bật trong Superchain để làm chương trình Incentives thu hút người dùng về nền tảng của mình.

Superchain tiếp tục chứng tỏ bản thân khi gần đây khi tập đoàn Sony đã quyết định xây dựng nền tảng Ethereum Layer 2 có tên Soneium dựa trên bộ công cụ OP Stack của Optimism.

Layer 2 Update: zkSync chính thức khởi động ZK Fest

ZK Fest: Đánh dấu sự trở lại của zkSync

ZK Fest là một chương trình giúp người dùng chủ động tham gia vào các hoạt động khác nhau, đa dạng trên hệ sinh thái zkSync như các cuộc chơi sáng tạo, giao thức DeFi, NFT, GameFi, SocialFi,... để nhận về phần thưởng. Có thể thấy rằng đây là một trong những chiến lược đầu tiên của zkSync với nỗ lực giữ chân người dùng ở lại với hệ sinh thái sau sự kiện TGE có nhiều tranh cãi.

Khả năng sau ZK Fest sẽ là đợt bơm Incentives đầu tiên vào hệ sinh thái tương tự như Arbitrum Optimism trong quá khứ hay Starknet hiện tại.

Hệ sinh thái zkSync tiếp tục được mở rộng

Trong tuần qua, Elastic Chain (liên minh sử dụng bộ công cụ ZK Stack của zkSync để xây dựng Layer 2, Layer 3,...) đã chính thức có thêm thành viên mới, thành viên lần này là Creator Chain được xây dựng, phát triển bởi đội ngũ ZTX - là một Web3 Studio Game. Đây là một điểm rất tích cực và khả năng cao trong thời gian sắp tới zkSync sẽ lựa chọn hướng đi khá tương đồng với Optimism với Superchain, chính là mở rộng hệ sinh thái theo chiều ngang. 

Bên cạnh đó, hệ sinh thái zkSync đón tin vui đầu tiên với sự gia nhập của AAVE V3. Với sự có mặt của AAVE V3 và chương trình Incentives hiện nay kì vọng sẽ mang lại một lượng người dùng khổng lồ cho hệ sinh thái zkSync trong thời gian sắp tới.

Tổng Kết

Nhìn chung, các bản Layer 2 Update từ Arbitrum, Scroll, Aztec, Optimism và zkSync cho thấy những bước tiến quan trọng trong việc tối ưu hóa chi phí, nâng cao hiệu suất, và mở rộng khả năng tương tác giữa các chuỗi khối. Những cải tiến này không chỉ mang lại lợi ích thiết thực cho người dùng và nhà phát triển, mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự phổ biến của các giải pháp blockchain phi tập trung. Với sự nỗ lực không ngừng của các đội ngũ phát triển, tương lai của Layer 2 hứa hẹn sẽ mang lại nhiều cơ hội mới cho cả ngành công nghiệp blockchain lẫn cộng đồng tiền mã hóa toàn cầu.