Khi DeFi trên Solana bước sang giai đoạn tối ưu hiệu suất thay vì chỉ dựa vào incentive, một xu hướng mới đang dần hình thành: Prop AMM (Proprietary AMM). Đây là mô hình AMM không phụ thuộc vào cộng đồng LP mà sử dụng thanh khoản nội bộ để kiểm soát chiến lược định giá, kháng MEV và giảm slippage. Từ những cái tên như SolFi, Orbic đến ZeroFi, các Prop AMM đang dần chiếm tỷ trọng ngày càng lớn trong tổng volume DeFi trên Solana, bất chấp thị trường ảm đạm và thông tin ít được công bố rộng rãi. Bài viết này sẽ phân tích cơ chế, vai trò và tầm ảnh hưởng ngày càng tăng của các Prop AMM – với trọng tâm là hệ sinh thái Solana.

Prop AMM Là Gì?

Tổng quan về Prop AMM

Prop AMM là một mô hình AMM trong đó thanh khoản được quản lý nội bộ, không mở cho người dùng bên ngoài cung cấp (LP). Khác với AMM truyền thống vốn dựa vào cộng đồng LP để cấp vốn cho pool, Prop AMM hoạt động với thanh khoản tập trung, thường do chính đội ngũ phát triển, tổ chức tạo lập thị trường (Market Maker), hoặc giao thức sở hữu.

Thay vì chờ người dùng cung cấp thanh khoản vào pool, Prop AMM sẽ:

  • Tự động cập nhật giá và điều chỉnh thanh khoản dựa trên biến động thị trường.
  • Không cần chia sẻ lợi nhuận với LP bên ngoài.
  • Có thể phản ứng nhanh trước các chiến thuật MEV như Sandwich Attack hoặc Sniping.

Ví dụ điển hình như SolFi (trên Solana) – một Prop AMM không có token, không cộng đồng LP, nhưng vẫn xử lý hàng chục tỷ USD khối lượng giao dịch, nhờ hiệu suất cao và khả năng định giá cạnh tranh hơn nhiều AMM truyền thống.

Một số những ưu điểm nổi bật của Prop AMM bao gồm:

  • Không phụ thuộc vào người dùng ngoài — Không cần Incentive hay Airdrop: Prop AMM tự cấp thanh khoản, không cần thu hút LP từ cộng đồng nên loại bỏ hoàn toàn chi phí liên quan đến token thưởng, farming hay Airdrop. Điều này giúp giao thức vận hành bền vững hơn và tránh tình trạng "Liquidity Mining ngắn hạn".
  • Hiệu quả thanh khoản cao hơn — Tối ưu chiến lược giá, tăng lợi nhuận: Do kiểm soát hoàn toàn thanh khoản, Prop AMM có thể thiết lập chiến lược giá động, cập nhật thường xuyên để tối ưu Spread, giảm Slippage và tăng hiệu quả sử dụng vốn, từ đó tối đa hóa lợi nhuận thu được từ phí giao dịch.
  • Tăng khả năng kháng MEV — Kiểm soát chặt hơn hành vi giao dịch: Prop AMM có thể chủ động cập nhật giá theo thời gian thực và thiết kế cơ chế đặt giá đặc biệt, giúp giảm thiểu các hình thức khai thác MEV như Sandwich Attack, tạo môi trường giao dịch công bằng và ổn định hơn cho người dùng thực

Với những đặc điểm khác biệt đặc biệt liên quan tới khả năng kháng MEV hay giảm Slippage làm cho các Prop AMMs ngày càng trở nên phổ biến dựa trên các thông số dưới đây.

Những con số chứng minh nhu cầu của người dùng với Prop AMM

Theo những thông tin đến từ Syndica (tính đến tháng 4/2025) thì mặc dù tổng Volume giao dịch của toàn ngành Prop AMM có giảm so với thị trường chung tuy nhiên thị phần của nó so với toàn bộ DEX Volume trên Solana đã liên tục tăng từ tháng 12/2024 tới tháng 3/2025 và chưa có dấu hiện dừng lại. Nếu như vào tháng 12/2024 thì phần của Prop AMM mới chỉ rơi vào khoảng 10% thì phần của toàn bộ các DEX thì đến tháng 3/2025 thì con số này đã tăng hơn 100% lên mức 23% so với toàn ngành.

Vào ngày 19/05/2025 theo cập nhật từ Solana Floor thì chỉ trong vòng 90 ngày các nền tảng Prop AMMs (hay còn gọi là Private AMMs) đã xử lý tổng cộng $81B cao hơn cả Meteora, Orca và bằng cả Lifinity, Pump.fun hay Phoenix cộng lại. Đây là một con số cực kì ấn tượng mà các Prop AMMs có thể cho chúng ta thấy.

SolFi - một trong những Prop AMMs lớn & nổi bật nhất, có những thời điểm đã xử lý tới hơn $15B trong một một tuần ngắn ngủi. Không những vậy Volume giao dịch của SolFi vẫn có sự tăng trưởng mạnh mẽ ngay cả trong bối cảnh hệ sinh thái Solana vẫn đang khá ảm đạm

Các Dự Án Prop AMM Hàng Đầu Trên Hệ Sinh Thái Solana

Hiện tại số lượng các dự án phát triển theo mô hình Prop AMM trên Solana chỉ có 3 cái tên nổi bật bao gồm SolFi, Orbic và ZeroFi. Đầu tiên dự án đang có thị phần lớn nhất và nhiều thông tin nhất đó chính là SolFi. SolFi là một Prop AMM được xây dựng bởi đội ngũ của Ellipsis - đứng sau hàng hoạt những dự án đình đám trên Solana như Phoenix, Atlas hay gần đây nhất là Gavel. Đã có những thời điểm Volume giao dịch của SolFi chiếm tới 20% tổng lượng Volume giao dịch trên hệ sinh thái Solana trong ngày.

Bên cạnh SolFi với tương đối đầy đủ thông tin thì với Orbic và ZeroFi thì gần như không có bất kì thông tin gì về đội ngũ phát triển đứng sau.

Mặc dù đã xử lý rất nhiều Volume giao dịch trên hệ sinh thái Solana nhưng với việc ít thông tin, hoạt động ẩn phía dưới,... làm cho các nền tảng Prop AMMs không được đông đảo người dùng biết tới.

Tổng Kết

Sự phát triển nhanh chóng của các Prop AMM như SolFi, Orbic hay ZeroFi cho thấy một sự thay đổi chiến lược trong thiết kế thanh khoản DeFi – nơi mà kiểm soát, hiệu quả và bảo mật được ưu tiên hơn khả năng mở rộng cộng đồng LP. Với việc xử lý hàng chục tỷ USD volume giao dịch và tăng trưởng bền vững không cần incentive, các Prop AMM đang chứng minh rằng mô hình này không chỉ là một thử nghiệm mà là một bước tiến hoá thực sự trong kiến trúc AMM trên Solana. Dù còn nhiều câu hỏi về tính minh bạch và danh tính đội ngũ phát triển, không thể phủ nhận rằng Prop AMM sẽ tiếp tục là mảnh ghép chiến lược trong sự phát triển của DeFi trên các blockchain hiệu năng cao.