Trong hành trình theo dõi các xu hướng hạ tầng blockchain mới, tôi nhận thấy một thực tế: Appchains – hay các Rollup chuyên biệt cho ứng dụng – dù đầy hứa hẹn, nhưng đang đối mặt với những rào cản lớn về phân mảnh, chi phí, và trải nghiệm người dùng. Khi nghiên cứu sâu hơn, tôi tình cờ tìm hiểu về Initia – một dự án không chỉ nhận ra những vấn đề đó mà còn thiết kế một hướng giải quyết toàn diện với mô hình "Interwoven Rollups."

Bài viết này sẽ trình bày vì sao Hack VC lại đặt niềm tin vào Initia, vai trò của Initia trong việc hoàn thiện tầm nhìn Appchain, và cách mà chương trình Initia VIP đang thay đổi cách các hệ sinh thái Rollup vận hành.

Vấn Đề Với Appchains 

Trong vài năm qua, hàng trăm dự án đã chọn cách triển khai các Rollup dành riêng cho ứng dụng (Application-specific Rollups) hoặc "Appchains," nhằm tìm kiếm cơ sở hạ tầng tùy chỉnh, không gian block riêng biệt, và khả năng chiếm lĩnh giá trị theo chiều dọc tốt hơn. Cái giá phải trả là sự phân mảnh hệ sinh thái ngày càng gia tăng:

  • Mỗi chain cần một bộ Validator riêng
  • Thanh khoản phải được xây dựng lại từ con số không
  • Trải nghiệm người dùng (UX) trở nên cực kỳ phức tạp khi họ phải sử dụng nhiều cầu nối (bridge) và ví khác nhau.

Đối với các nhà đầu tư tư nhân và thị trường công khai, sự phân mảnh đó hiện lên dưới dạng chi phí tĩnh — công sức kỹ thuật, chi phí khuyến khích và chi tiêu phát triển kinh doanh (BD) bị nhân đôi ở nhiều Silo thay vì tích lũy thành hiệu ứng mạng lưới. Quan trọng hơn, các đội ngũ phát triển bị phân tâm khỏi việc xây dựng sản phẩm hấp dẫn, mà thay vào đó lại bị mắc kẹt trong việc xử lý hạ tầng trùng lặp không cần thiết và theo đuổi những khoản phí hạ tầng ngắn hạn.

Luận Điểm Cho Appchains

Tuy vậy, chúng tôi vẫn tin rằng luận điểm về Appchain là đúng hướng: các môi trường thực thi chuyên biệt sẽ mở khóa các thị trường mới (như game On-chain, Perpetuals tần suất cao, mạng lưới thanh toán). Điều còn thiếu là một kiến trúc cho phép các chain này mặc định chia sẻ bảo mật, thanh khoản và người dùng, đồng thời vẫn giữ được sự linh hoạt toàn bộ stack. Đó chính là khoảng trống mà Initia lấp đầy.

Interwoven Rollups: Cách Tiếp Cận Của Initia

Initia bắt đầu với một Cosmos SDK L1 hoạt động như một lớp điều phối và xử lý một mạng lưới các “Interwoven Rollups.” Mỗi Rollup có thể chọn máy ảo (VM) riêng (EVM, MoveVM, CosmWasm), nhưng sẽ thừa hưởng khả năng cầu nối gốc, nguồn dữ liệu Oracle, và thanh khoản được thiết lập từ ngày đầu tiên. Interwoven Stack trừu tượng hóa các phức tạp liên quan đến tính khả dụng dữ liệu (Data Availability), Sequencer, và Relayer, giúp các đội ngũ có thể ra mắt sản phẩm trong vài ngày hoặc thậm chí vài giờ, thay vì vài tháng. Với chúng tôi, điều đó có nghĩa là các dự án trong danh mục đầu tư khi triển khai trên Initia sẽ cạnh tranh dựa trên sản phẩm, chứ không phải hạ tầng, và thành công của họ sẽ cộng hưởng vào lớp thanh khoản chung thay vì phân mảnh nó.

VIP

Bên cạnh việc tạo ra công nghệ tốt, Initia cũng đang cố gắng giải quyết một vấn đề lớn: làm sao để các hệ sinh thái tập trung vào Rollup có thể xây dựng được cấu trúc liên kết chặt chẽ giữa các Rollup với nhau cũng như với lớp nền tảng L1 hoặc Hub. Ethereum đã vật lộn với câu hỏi sống còn này trong nhiều năm qua, và Cosmos Hub thì chưa bao giờ giải được bài toán này (dù không hoàn toàn giống vì chúng không thực sự là rollup).

Cách tiếp cận của Initia để giải quyết vấn đề này là sáng kiến gọi là Initia Very Important Person Vested Interest Program (VIP). Để có cái nhìn tổng quan đầy đủ về Initia VIP, bài viết của Chorus One tại đây giải thích rất chi tiết. Tuy nhiên, ở cấp độ cơ bản, Initia VIP là một phương thức lập trình nhằm phân phối phần thưởng INIT theo cách khuyến khích việc gia tăng sử dụng mỗi Rollup và gia tăng việc chấp nhận INIT bởi các Rollup. Người dùng sẽ nhận phần thưởng Vesting, chỉ được mở khóa nếu họ tiếp tục tương tác với các Rollup, khuyến khích việc sử dụng lâu dài thay vì chỉ Farm lợi nhuận ngắn hạn. Tỷ lệ phần thưởng mà một Rollup nhận được phụ thuộc nhiều vào lượng INIT mà họ có thể thu hút về L2 và mức độ liên kết với các Staker L1, qua đó làm tăng nhu cầu đối với INIT và khả năng cao làm tăng giá trị toàn bộ dòng phần thưởng tính bằng INIT, mang lại lợi ích cho toàn bộ hệ sinh thái các rollup.

Một yếu tố thú vị của phần thưởng VIP là các giao thức bên thứ ba có thể và sẽ được xây dựng để tối ưu hóa hệ thống này và tham gia vào các thị trường VIP. Các công ty trong danh mục đầu tư của Hack VC như Cabal và Milkyway đang xây dựng trong lĩnh vực này. Cabal đóng vai trò như Convex cho VIP bằng cách tạo ra Marketplace để mua Vote (Bribe - hình thức hối lộ) và các cơ chế điều hướng thanh khoản hiệu quả hơn. MilkyWay thì tạo ra token INIT LST đầu tiên, gọi là milkINIT.

Nhìn Về Phía Trước

Khi chúng tôi gặp và đầu tư vào đội ngũ Initia lần đầu vào cuối năm 2023, họ đã giới thiệu "interwoven Rollups" như trạng thái tự nhiên cuối cùng của thiết kế Blockchain Modular. Chúng tôi bị thuyết phục bởi tầm nhìn đó, nhưng đồng thời cũng lo ngại về lượng công việc khổng lồ cần thiết để tích hợp dọc nhiều thành phần của stack hạ tầng như vậy. Một năm rưỡi sau, họ đã thành công trong việc xây dựng một bộ cơ sở hạ tầng mạnh mẽ, có thể mở rộng và dễ sử dụng, đã thu hút được một hệ sinh thái Rollup sôi động.