Hệ Sinh Thái Solana Tháng 5/2025: Xu Hướng Buy Back & Các Dự Án Mới Liên Tục Trình Làng

Hệ sinh thái Solana tháng 5/2025 đang bước vào một giai đoạn phát triển nổi bật, khi đồng thời chứng kiến sự bùng nổ của các dự án mới, các cải tiến về kỹ thuật lẫn chính sách quản trị được triển khai ở quy mô toàn mạng lưới. Trong khi những động thái từ các quỹ ETF tại Mỹ và Canada đang mở đường cho dòng vốn tổ chức tiếp cận Solana, thì ở chiều ứng dụng, hàng loạt giao thức DeFi và hạ tầng như Raydium, Jupiter, Jito hay các dự án mới như DefiTuna, LoopScale, Rain.fi liên tục nâng cấp và mở rộng. Không chỉ tăng trưởng về quy mô, tháng 5/2025 còn cho thấy sự dịch chuyển sâu về cấu trúc kinh tế, quản trị mạng lưới, cũng như cạnh tranh hạ tầng giữa các Layer 2 và Layer 1 sử dụng Solana Virtual Machine (SVM).

Những Thông Tin Quan Trọng Xoay Quanh Solana Thời Gian Qua

Solana & Những thông tin xoay quanh ETF

Đầu tiên vào ngày 20/3/2025, công ty Volatility Shares đã chính thức niêm yết hai quỹ ETF hợp đồng tương lai Solana trên sàn giao dịch Nasdaq. Đây là lần đầu tiên các sản phẩm ETF dựa trên hợp đồng tương lai của Solana được đưa vào hệ thống tài chính truyền thống của Hoa Kỳ. Cụ thể:

• SOLZ là ETF theo dõi hiệu suất của hợp đồng tương lai Solana, với mức phí quản lý được công bố là 0,95% mỗi năm.
• SOLT là ETF đòn bẩy kép (2x), phản ánh mức biến động gấp đôi so với hợp đồng tương lai Solana, với mức phí quản lý 1,85%.

Việc ra mắt này đánh dấu một bước ngoặt trong việc đưa tài sản kỹ thuật số như Solana tiếp cận các nhà đầu tư tổ chức và nhà đầu tư phổ thông tại Mỹ thông qua các kênh tài chính được quản lý. Động thái này đến sau một loạt thành công của các ETF hợp đồng tương lai Bitcoin và Ethereum.

Tiếp theo tới ngày 16/4/2025, bốn công ty quản lý tài sản hàng đầu tại Canada gồm Purpose Investments, Evolve ETFs, CI Global Asset Management, và 3iQ Corp đồng loạt niêm yết các sản phẩm ETF giao ngay Solana (spot ETF) trên Sở Giao dịch Chứng khoán Toronto (TSX).

Các quỹ ETF này có đặc điểm nổi bật là nắm giữ trực tiếp token SOL, thay vì thông qua hợp đồng tương lai hay các sản phẩm phái sinh. Đây là nhóm ETF giao ngay đầu tiên trên thế giới đối với Solana, cho phép nhà đầu tư truyền thống có thể tiếp xúc trực tiếp với tài sản gốc (Underlying Asset) mà không cần tự quản lý ví hoặc sử dụng các sàn giao dịch crypto. Và Canada trở thành quốc gia đầu tiên triển khai ETF giao ngay cho Solana tiếp nối các chính sách cởi mở trước đó của nước này với Ethereum và Bitcoin. 

Sự kiện quan trọng nhất của Solana ETF quan trọng nhất vẫn là tại Mỹ. Theo cập nhật từ Bloomberg Intelligence vào cuối tháng 4/2025, khả năng Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Mỹ (SEC) phê duyệt ETF Solana giao ngay (Spot ETF) trong năm 2025 đã được nâng lên mức 90%. Mức xác suất này là kết quả từ hai yếu tố then chốt bao gồm:

• Thay đổi chính sách điều tiết dưới thời chính quyền Tổng thống Donald Trump, với quan điểm cởi mở hơn đối với ngành crypto, thể hiện rõ qua việc công bố thành lập “Crypto Strategic Reserve” – danh mục dự trữ chiến lược bao gồm Bitcoin, Ethereum, XRP, Cardano và Solana.
• Sự tham gia ngày càng mạnh của các quỹ đầu tư tổ chức, đi kèm với việc mở rộng sản phẩm ETF ở các khu vực pháp lý khác như Canada, tạo áp lực gián tiếp lên SEC trong việc duy trì năng lực cạnh tranh của thị trường tài chính Hoa Kỳ.

Nếu được phê duyệt, ETF Solana giao ngay sẽ là cột mốc lớn kế tiếp trong hành trình tài chính hóa tài sản kỹ thuật số ngoài nhóm “blue chip” hiện tại. Ngoài ra, đây cũng sẽ là chỉ dấu quan trọng về mức độ công nhận chính thức dành cho Solana trong hệ thống tài chính toàn cầu.

Các đề xuất nổi bật trên Solana trong giai đoạn đầu năm 2025

Trong những tháng đầu năm 2025, hệ sinh thái Solana chứng kiến một loạt đề xuất quản trị có ảnh hưởng lớn đến cả cơ chế kinh tế và kỹ thuật của mạng lưới. Điều này phản ánh rõ xu hướng chuyển dịch từ “quyết định tập trung bởi nhà phát triển” sang mô hình đồng thuận có sự tham gia của cộng đồng – bao gồm các Validator, nhà đầu tư tổ chức, và người ủy quyền.

Tổng cộng, ít nhất 4 đề xuất trọng yếu đã được trình lên hoặc đưa ra thảo luận, tập trung vào:

• Điều chỉnh chính sách lạm phát.
• Phân phối phần thưởng staking.
• Tối ưu hóa cơ chế ghi nhận khối.
• Cải tiến mô hình biểu quyết lạm phát.

Đầu tiên là SIMD 228. Mục tiêu của SIMD 228 là điều chỉnh tỷ lệ phát hành token SOL dựa trên tỷ lệ staking thực tế, thay vì duy trì cơ chế lạm phát cố định hiện tại (~4,5%). Nội dung đề xuất chi tiết bao gồm các ý chính:

• Khi tỷ lệ Staking vượt 50% tổng cung lưu hành: lạm phát sẽ giảm, có thể xuống thấp hơn 1%.
• Khi tỷ lệ Staking giảm dưới 50%: lạm phát sẽ tăng dần, khuyến khích Staking nhiều hơn.
• Giới hạn tối đa của lạm phát vẫn giữ ở mức 4,5%, đảm bảo không tạo áp lực lạm phát quá mức.

Kết quả là tổng 74.3% SOL stake tham gia biểu quyết nhưng chỉ có 61.4% tỷ lệ là đồng thuận không đủ ngưỡng siêu đa số (66.67%) để thông qua chính vì vậy đề xuất không được chấp thuận, dù thu hút số lượng validator lớn chưa từng có. Đây là đề xuất có tỷ lệ tham gia cao nhất trong lịch sử quản trị Solana và nhóm Multicoin Capital (đề xuất chính) và nhiều validator lớn ủng hộ mạnh mẽ vì họ coi đây là bước tiến tự động hóa hợp lý trong điều tiết kinh tế.

Tuy nhiên, nhiều validator nhỏ phản đối vì lo ngại lạm phát giảm sẽ dẫn tới giảm phần thưởng staking – ảnh hưởng trực tiếp đến doanh thu và đặc biệt là Solana Foundation Delegation Program (SFDP), vốn nắm khoảng 19% stake, bỏ phiếu chống và ảnh hưởng đáng kể đến kết quả cuối cùng.

Tiếp theo là SIMD 96. Trước SIMD-0096, Solana sử dụng cơ chế chia đôi phí ưu tiên (Priority Fees) bao gồm 50% bị đốt góp phần giảm cung lưu hành của SOL và 50% phân phối cho Validator xử lý giao dịch có phí ưu tiên. Cơ chế này được xây dựng với mục đích cân bằng giữa giảm phát và khuyến khích xác thực giao dịch nhanh. Tuy nhiên, thực tế cho thấy:

• Phí ưu tiên bị đốt làm suy giảm động lực kinh tế của Validator – những người trực tiếp xử lý các giao dịch này.
• Xuất hiện các thỏa thuận ngoài giao thức giữa người dùng và Validator, đặc biệt trong các giao dịch MEV (Maximal Extractable Value) và NFT, khiến hệ thống kém minh bạch và khó kiểm soát.
• Người dùng không nhận được lợi ích rõ ràng từ việc phí bị đốt, tạo ra sự phân mảnh trong cách nhìn nhận về giá trị mạng lưới.

Trong bối cảnh đó, đề xuất SIMD 96 được đưa ra nhằm điều chỉnh lại cơ chế phân phối phí ưu tiên để tăng hiệu quả kinh tế, giảm hoạt động ngoài giao thức. Với SIMD 96 thì Solana sẽ có những sự thay đổi bao gồm việc chuyển 100% phí ưu tiên thành phần thưởng cho validator và loại bỏ hoàn toàn việc đốt phí ưu tiên.

Đề xuất được đưa ra công khai từ tháng 5/2024, nhận được sự quan tâm lớn từ cộng đồng validator và nhà nghiên cứu kinh tế học blockchain. Với tỷ lệ 77% phiếu ủng hộ, đạt ngưỡng yêu cầu để triển khai, ngay sao đó  SIMD 96 đã chính thức triển khai trên mainnet ngày 12/2/2025, sau khi được tích hợp và kiểm thử qua testnet.

Ngoài ra có một số các đề xuất khác bao gồm:

• SIMD 123: Phân phối phần thưởng khối cho người ủy quyền. Đề xuất này cho phép phần thưởng từ phí giao dịch và tips được phân phối tự động cho người ủy quyền (delegators) ngay trong giao thức, thay vì phụ thuộc vào cơ chế tùy chỉnh của từng validator. Validator có thể thiết lập tỷ lệ hoa hồng và tài khoản nhận phần thưởng. Mục tiêu là tăng minh bạch và công bằng trong việc chia sẻ lợi ích giữa validator và người stake. Đề xuất đã được thông qua với 74,9% phiếu ủng hộ.
• SIMD 218: Tự động ghi nhận bỏ phiếu khối cha (Intermediate Vote Credits). Đây là một thay đổi kỹ thuật giúp validator tự động nhận tín dụng bỏ phiếu cho khối cha khi bỏ phiếu cho khối con. Điều này giúp đơn giản hóa quy trình xác thực và giảm gánh nặng vận hành. Đề xuất được đồng thuận và triển khai mà không cần biểu quyết chính thức. Mục tiêu chính là cải thiện hiệu suất mạng và giảm lỗi do triển khai thủ công.
• MESA Proposal: Cơ chế bỏ phiếu lạm phát đa tùy chọn. Đề xuất MESA cho phép validator chọn từ nhiều mức lạm phát khác nhau, thay vì bỏ phiếu kiểu “có/không” như hiện tại. Tỷ lệ lạm phát cuối cùng sẽ là trung bình trọng số của các phiếu bầu theo lượng stake. Cơ chế này giúp phản ánh chính xác hơn ý chí cộng đồng và tránh các kết quả cực đoan. Hiện vẫn trong giai đoạn thảo luận, chưa đưa ra biểu quyết.

Hệ Sinh Thái DeFi Trên Solana Liên Tục Biến Đổi

Buy Back đang diễn ra trên hàng loạt các dự án

Từ cuối năm 2024 sang đầu 2025, hệ sinh thái Solana chứng kiến sự trở lại mạnh mẽ, đặc biệt là sau các đợt airdrop lớn từ Jupiter và Jito. Dòng tiền quay trở lại, lượng người dùng tăng cao, và các giao thức DeFi hàng đầu như Raydium, Orca, Marinade, Jupiter, và Jito liên tục cải tiến sản phẩm. Trong bối cảnh đó, một xu hướng nổi bật là việc áp dụng các cơ chế Buy Back hoặc tương đương nhằm nâng cao giá trị token, giữ chân người dùng và hỗ trợ ổn định giá trị dài hạn.

Raydium hiện là một trong những DEX cốt lõi trên Solana. Với hệ thống AMM tích hợp sổ lệnh on-chain của Serum, Raydium nắm giữ lượng thanh khoản lớn của toàn bộ hệ sinh thái. Chương trình Buy Back của Raydium được thiết kế đơn giản nhưng hiệu quả: 12% tổng phí giao dịch thu được từ các liquidity pool được sử dụng để tự động mua lại token RAY từ thị trường mở. Điều này giúp duy trì áp lực mua liên tục trong khi giảm nguồn cung lưu hành. Trong tháng 1/2025, chương trình này ghi nhận hoạt động mua lại lên tới $54$, tương ứng khoảng 8.8M RAY.

Jupiter là nền tảng DEX Aggregator giao dịch hàng đầu trên Solana, đóng vai trò như một trung tâm định tuyến lệnh tối ưu giữa các DEX. Với khối lượng giao dịch hàng ngày rất lớn, phí giao thức thu về từ người dùng, tận dụng điều này, Jupiter triển khai cơ chế Buy Back định kỳ bằng cách trích 50% phí giao thức để mua lại token JUP. Đặc biệt, số JUP mua lại không bị đốt mà được chuyển vào kho dự trữ dài hạn, nhằm mục tiêu duy trì tính thanh khoản hệ thống và hỗ trợ quản trị cộng đồng. Theo tính toán từ các chu kỳ hoạt động gần đây, chương trình này có thể đem lại khối lượng mua lại lên đến 100 triệu USD/năm.

Jito là dự án cung cấp staking và khai thác MEV trên Solana, nổi bật với mô hình JitoSOL. Trong hệ sinh thái Jito, người dùng tip các validator để tối ưu hóa vị trí giao dịch. Khoản phí này – gọi là Tips – đạt khối lượng rất lớn. Dựa trên cơ chế này, Jito đề xuất sử dụng 1,5% phí từ Tips để mua lại token JTO theo hình thức DCA (Dollar Cost Averaging) – tức là chia nhỏ lượng mua và phân bổ đều theo thời gian, giúp tránh ảnh hưởng giá trên thị trường thứ cấp. Việc mua lại được thực hiện thông qua nền tảng Jupiter để giảm trượt giá. Có những thời điểm trong vòng 90 ngày, Tips tích lũy đạt hơn $392M.

Tiếp theo là Marinade. Marinade là giao thức staking phi tập trung đầu tiên trên Solana, cung cấp sản phẩm mSOL làm tài sản thế chấp. Với định hướng phát triển dài hạn và đề cao vai trò của DAO, Marinade không triển khai Buy Back cố định, nhưng trong tokenomics, có một cơ chế quan trọng: Nếu doanh thu vận hành vượt chi phí, DAO có thể đề xuất sử dụng phần chênh lệch để mua lại MNDE từ thị trường. Tuy nhiên, tính đến tháng 5/2025, chưa ghi nhận các phiên Buy Back cụ thể nào, cho thấy quyết định này vẫn đang chờ đánh giá kỹ từ cộng đồng và tổ chức quản trị.

Gần đây nhất chính là Orca. Orca là một trong những AMM thân thiện người dùng nhất trên Solana. Gần đây, dự án đề xuất bản cập nhật xOrca v2, trong đó nguồn lợi nhuận của giao thức sẽ được dùng để mua lại token ORCA và lưu trữ trong Treasury. Người dùng nắm giữ xOrca token có thể xem đây là quyền sở hữu gián tiếp lượng ORCA trong kho bạc.

Mặc dù cơ chế này chưa được triển khai chính thức, nhưng nếu được thông qua, đây sẽ là một hình thức kết hợp giữa Buy Back và chia sẻ lợi nhuận kiểu cổ tức phi tập trung, đồng thời khuyến khích người dùng nắm giữ xOrca như một tài sản đại diện giá trị lâu dài.

Cuộc chiến về Memecoin trên hệ sinh thái Solana

Pump.fun và Raydium là 2 nền móng quan trọng trong việc tạo nên xu hướng Memecoin khổng lồ trên hệ sinh thái Solana trong suốt thời gian qua. hình vận hành ban đầu của Pump.fun dựa vào Raydium làm nơi tạo thanh khoản sau khi Memecoin “tốt nghiệp” từ nền tảng. Tuy nhiên, vào tháng 3/2025, Pump.fun triển khai PumpSwap – một DEX chuyên dụng tích hợp trực tiếp với hệ thống phát hành Memecoin nội bộ. Mục tiêu chiến lược của việc tách ra bao gồm:

• Tự chủ dòng thanh khoản, tránh phụ thuộc vào các DEX bên ngoài.
• Chuẩn hóa trải nghiệm người dùng, từ khâu tạo đến giao dịch token.
• Thiết kế mô hình doanh thu nội bộ thông qua phí giao dịch (0,25%) và nền tảng niêm yết riêng.

Đáp trả động thái của Pump.fun thì trong tháng 4/2025, Raydium đã chính thức công bố nền tảng Launch Lab, được thiết kế như một đối trọng trực tiếp với Pump.fun. Trong đó, LaunchLab cho phép người dùng phát hành Memecoin với các công cụ tùy chỉnh nâng cao, đồng thời tận dụng tính thanh khoản sẵn có của Raydium. Một số điểm nhấn của Launch Lab bao gồm:

• Cho phép người phát hành tùy chỉnh đường cong giá (Price Curve): tuyến tính, logarit, hoặc tùy biến theo cấu trúc chiến lược riêng.
• Token được phát hành sẽ tự động tích hợp thanh khoản vào Raydium AMM, rút ngắn chu trình khởi chạy.
• Mô hình doanh thu phân phối rõ ràng: 25% phí dùng để mua lại token RAY, phần còn lại chuyển về quỹ cộng đồng, làm tăng tính bền vững của hệ sinh thái.

Để làm cho người dùng hứng thú với việc triển khai Memecoin trên Raydium thông qua Incentives. Từ giữa tháng 4 đến đầu tháng 5/2025, Raydium đã công bố:

• Tổng 400.000 RAY đã được phân bổ cho người dùng LaunchLab đủ điều kiện trong vòng 2 tuần.
• Thêm 50.000 RAY bổ sung vừa được phân bổ vào ngày 1/5/2025, đặc biệt tăng tỷ lệ thưởng cho người tạo token.

Để nhận thưởng người dùng dùng phải giao dịch hoặc tạo token trên LaunchLab hoặc nền tảng liên kết như @bonk_fun. Càng giao dịch nhiều hoặc phát hành nhiều token, xác suất nhận thưởng càng cao. Theo dữ liệu từ K33 Research, LaunchLab đã chiếm tới 24% số lượng Memecoin mới phát hành mỗi ngày trên Solana, một con số đáng kể chỉ sau vài tuần hoạt động.

Bê bối tham nhũng, thao túng giá tại Meteora

Trong nửa đầu năm 2025, cộng đồng blockchain chứng kiến một loạt vụ bê bối nghiêm trọng liên quan đến nền tảng DeFi Meteora, hoạt động trên mạng lưới Solana. Các vụ việc nổi bật gồm M3M3 và LIBRA – hai token được cho là sản phẩm của mô hình thao túng giá có tổ chức, sử dụng hạ tầng DeFi và chiến lược truyền thông giả mạo nhằm thu lợi bất chính hàng chục triệu USD. Những vụ việc này đặt ra câu hỏi nghiêm túc về cơ chế kiểm soát rủi ro trong quá trình phát hành token và vận hành thanh khoản trên các nền tảng DeFi.

M3M3: Kiểm soát 95% nguồn cung trong vòng 20 phút

M3M3 được giới thiệu là một token meme sáng tạo và “phi tập trung” trên Solana, ra mắt vào tháng 12/2024. Tuy nhiên, theo điều tra từ cộng đồng và đơn kiện sau đó, token này thực chất là sản phẩm thao túng có tổ chức:

• 150 ví nội bộ được xác định là kiểm soát hơn 95% nguồn cung token ngay trong 20 phút đầu tiên.
• Toàn bộ quá trình phát hành token được trình bày như một đợt public launch, nhưng thực chất là một kế hoạch pump-and-dump được dàn dựng kỹ lưỡng.
• Giá M3M3 tăng mạnh rồi sụp đổ trong vài ngày, gây thiệt hại hơn $69M cho nhà đầu tư.

Vụ việc đã dẫn tới một đơn kiện tập thể tại Tòa án Quận phía Nam New York, nêu đích danh Meteora và Kelsier Ventures là các bên tổ chức, vi phạm luật chứng khoán và lừa đảo tài chính.

LIBRA: Sử dụng hình ảnh tổng thống để tạo 

Không lâu sau M3M3, đến tháng 2/2025, thị trường lại chứng kiến sự bùng nổ và sụp đổ nhanh chóng của token LIBRA, lần này có liên quan đến hình ảnh của Tổng thống Argentina Javier Milei. Những điểm bất thường bao gồm:

• LIBRA được quảng bá như một “token của tự do tài chính”, sử dụng hình ảnh Tổng thống Milei để tăng độ tin cậy và tạo hiệu ứng đám đông.
• Thanh khoản được thao túng thông qua các pool do Meteora kiểm soát, cho phép bên trong xả lượng lớn token khi giá tăng.
• Người dùng không được cung cấp đầy đủ thông tin về đội ngũ, tokenomics và nguồn phân phối – vi phạm nghiêm trọng nguyên tắc minh bạch.

Sau khi giá LIBRA sụp đổ, cộng đồng Crypto đã có những phản ảnh dữ dội.

Chỉ vài ngày sau, ngày Moty Povolotski, nhà sáng lập giao thức DeFi DefiTuna, đã công khai cáo buộc Meteora và các đối tác của họ thực hiện mô hình thao túng có tổ chức, cụ thể là trong quá trình phát hành các token M3M3 và LIBRA. Bên cạnh đó, Moty Povolotski, nhà sáng lập giao thức DeFi DefiTuna, đã công khai cáo buộc Meteora và các đối tác của họ thực hiện mô hình thao túng có tổ chức, cụ thể là trong quá trình phát hành các token M3M3 và LIBRA.

Ngay sau khi cáo buộc được công bố, cộng đồng Solana và các nhà đầu tư DeFi đã yêu cầu phản hồi chính thức từ Meteora. Trong vòng 72 giờ, Ben Chow – đồng sáng lập Meteora – tuyên bố từ chức vào ngày 18/2/2025. Tuy nhiên, Ben Chow phủ nhận việc nhận token không công khai hoặc trục lợi từ M3M3 và LIBRA, cho rằng Meteora chỉ “cung cấp hạ tầng kỹ thuật” cho các dự án này mà không tham gia vào khía cạnh tài chính.

Bên cạnh đó không thể bỏ qua vai trò của Kelsier Ventures. Kelsier Ventures được thành lập năm 2021 tại Delaware (Hoa Kỳ), hoạt động dưới danh nghĩa một quỹ đầu tư Web3. Đặc điểm nổi bật của tổ chức này là cấu trúc quản lý gia đình với Hayden Davis đóng vai trò là giám đốc điều hành, Tom Davis (cha của Hayden) là chủ tịch quỹ và em trai của Hayden là Gideon Davis có vai trò là giám đốc vận hành. 

Trong thương vụ M3M3, Kelsier Ventures đóng vai trò là đơn vị đầu tư và đồng khởi tạo token. Không những vậy, quỹ đầu tư này trực tiếp triển khai hạ tầng ví, chiến dịch truyền thông, và dàn dựng kịch bản niêm yết – với quyền kiểm soát đầy đủ từ phía hậu trường. Tiếp theo, Kelsier Ventures đóng vai trò chủ chốt trong thuôn vụ lừa đảo của LIBRA khi biến LIBRA từ một token meme thành sản phẩm chính trị hóa từ đó thu hút lượng tiền lớn hơn gấp nhiều lần so với M3M3.

Từ đây đã có những tác động tiêu cực đối với hệ sinh thái Solana bao gồm:

• Dấy lên nghi ngờ trong cộng đồng người dùng về mức độ an toàn và minh bạch của các dự án trên Solana – đặc biệt là với những token ra mắt thông qua các nền tảng DeFi như Meteora, Raydium hay Jupiter.
• Các pool do Meteora vận hành – nơi bị cáo buộc thao túng thanh khoản – chứng kiến dòng vốn rút mạnh sau khi vụ việc bị phanh phui. Nhiều Liquidity Provider (LP) chủ động gỡ thanh khoản, đặc biệt khỏi các vault “permissioned”, làm ảnh hưởng đến hiệu suất chung của các DEX.
• Trước bê bối, Solana được xem là nơi khởi phát làn sóng Memecoin mới, nhờ phí rẻ và tốc độ cao. Sau bê bối, sự tăng trưởng của Memecoin bị nhìn nhận như một chuỗi thao túng giá trị hơn là hiệu ứng cộng đồng thật sự, khiến các dự án nghiêm túc bị đánh đồng với mô hình lừa đảo

Các dự án mới liên tục ra đời trên hệ sinh thái Solana

Solana tiếp tục là điểm đến của các dự án trên EVM

Trong tháng 4 và đầu tháng 5 năm 2025, hai nền tảng DeFi lớn là Polymarket và 1inch Network đã chính thức mở rộng hoạt động sang Solana bởi vì cả 2 nền tảng cho nó lợi thế của Solana là chi phí thấp, tốc độ xử lý cao và khả năng mở rộng là lý do chính cho quyết định tích hợp.

Polymarket, nền tảng thị trường dự đoán phi tập trung nổi bật, đã cho phép người dùng nạp tiền bằng SOL kể từ cuối tháng 3. Mục tiêu của động thái này là giảm phí giao dịch, cải thiện tốc độ xử lý đặt cược và mở rộng tiếp cận đến cộng đồng người dùng Solana – vốn đang tăng trưởng mạnh nhờ làn sóng Memecoin và các ứng dụng Web3 thực tế. 

Trong khi đó, 1inch Network chính thức triển khai trên Solana vào ngày 29/4 với đầy đủ tính năng hoán đổi và bảo vệ người dùng khỏi MEV. Ngoài ra, 1inch mang theo giao thức Fusion – cho phép người dùng đặt lệnh swap với thông số tùy chọn, được thực hiện thông qua cơ chế đấu giá phi tập trung giữa các nhà tạo lập thị trường.

Những dự án mới liên tục ra đời trên Solana

Hệ sinh thái Solana đang chứng kiến sự xuất hiện của nhiều dự án DeFi mới, phản ánh sự đổi mới liên tục với một số cái tên nổi bật như:

• DefiTuna: DefiTuna là một trong những giao thức mới nổi bật trong nhóm sản phẩm thanh khoản tập trung (CLMM – Concentrated Liquidity Market Maker) trên Solana. Giao thức cho phép người dùng thiết lập vị thế long, short hoặc trung lập (delta neutral) dựa trên các cặp tài sản phổ biến như SOL/USDC. Điểm khác biệt của DefiTuna là khả năng tích hợp đòn bẩy trực tiếp trong chiến lược CLMM, cung cấp hiệu suất cao hơn so với yield farming truyền thống
• LoopScale: Loopscale ứng dụng cơ chế sổ lệnh (Order Book Lending) thay vì mô hình pool cố định, cho phép người vay và cho vay tùy chọn lãi suất, tài sản thế chấp và thời hạn. Đây là hướng đi khác biệt so với các giao thức như MarginFi hay Solend, vốn sử dụng mô hình pool với lãi suất tự động.
• Glow Finance: Glow Finance là một sản phẩm được xây dựng bởi Blueprint Finance – đội ngũ từng phát triển Concrete trên Ethereum. Giao thức hoạt động như một “Engine” tài chính tích hợp, bao gồm vay, cho vay, Margin Trading và phát hành Token Restaking.
• Rain.fi: Rain.fi là một giao thức Lending phi tập trung (P2P) trên Solana, cho phép người dùng vay và cho vay bằng cả token và NFT mà không bị thanh lý dựa trên biến động giá tài sản. Thay vào đó, Rain.fi áp dụng mô hình thanh lý dựa trên thời hạn khoản vay, giúp người dùng tránh được rủi ro thanh lý do biến động thị trường.

SVM Đang Dần Trở Thành Xu Hướng Của Cả Layer 1 &  Layer 2

Ethereum Virtual Machine (EVM) đã và đang thống trị thị trường blockchain nhờ vào lợi thế tiên phong và hệ sinh thái phát triển mạnh. Tuy nhiên, EVM gặp phải giới hạn nghiêm trọng về hiệu suất, khả năng xử lý song song và chi phí vận hành. Solana Virtual Machine (SVM), với kiến trúc Sealevel cho phép thực thi song song, thời gian khối cực ngắn và phí gần như bằng không, đang nổi lên như giải pháp hạ tầng thay thế EVM trong cả Layer 1 và Layer 2.

Một số các nền tảng Layer 2 dựa trên SVM bao gồm:

• Eclipse: Eclipse là Layer 2 đầu tiên sử dụng SVM làm lớp thực thi, kết hợp với Ethereum để đảm bảo bảo mật và Celestia để lưu trữ dữ liệu. Dự án này cho phép các ứng dụng từ Solana mở rộng sang Ethereum mà không cần viết lại code, đồng thời tận dụng được tốc độ và chi phí thấp của SVM. Eclipse cho thấy một mô hình Modular Stack hiệu quả, tách biệt Execution khỏi Consensus và Settlement.
• SOON: SOON ứng dụng kiến trúc Decoupled SVM với mô hình Optimistic Rollup, cho phép xử lý giao dịch trên môi trường SVM rồi ghi lại kết quả lên Ethereum. Mục tiêu là tối ưu thông lượng, giảm độ trễ, và linh hoạt trong lưu trữ (Celestia, Avail, EigenDA). Dự án cũng xây dựng cầu nối ERC20/SPL và đang mở rộng hệ sinh thái qua các IDO và hỗ trợ cross-chain UX.
• Atlas: Atlas được phát triển bởi Ellipsis Labs, tối ưu cho các ứng dụng tài chính on-chain như sổ lệnh, HFT và oracle tốc độ cao. Sử dụng SVM tùy chỉnh, Atlas kết hợp khả năng xử lý song song của Solana với tính minh bạch và khả năng xác minh cao. Đây là ví dụ rõ ràng về cách SVM có thể phục vụ cho các trường hợp sử dụng chuyên sâu ngoài DeFi cơ bản.

Một số các nền tảng Layer 1 dựa trên SVM bao gồm:

• Solayer: Solayer là Layer 1 phát triển hoàn toàn trên nền tảng SVM với kiến trúc riêng gọi là InfiniSVM. Dự án tích hợp công nghệ hạ tầng cấp doanh nghiệp (RDMA, InfiniBand, SDN) để đạt thông lượng >1 triệu TPS. Solayer tập trung vào các ứng dụng HFT, trò chơi thời gian thực và AI, đồng thời hỗ trợ Chain Abstraction để giảm rào cản cho người dùng và developer.
• Fogo Chain: Fogo là chuỗi đầu tiên triển khai Firedancer – client SVM hiệu suất cao do Jump Crypto phát triển. Chuỗi cũng áp dụng cơ chế “đồng thuận đa khu vực” để tối ưu độ trễ theo địa lý và hỗ trợ mô hình phí linh hoạt (trả bằng bất kỳ token SPL). Với trọng tâm là real-time blockchain, Fogo đặt mục tiêu phục vụ các ứng dụng cần cập nhật tức thì như game và tài chính phi tập trung chuyên sâu.

Dù chưa có được hệ sinh thái lớn như EVM, các dự án trên SVM đang tăng trưởng nhanh cả về chất và lượng. Với sự hậu thuẫn của các quỹ đầu tư lớn và khả năng phục vụ các Use Case thực tế có yêu cầu cao, SVM đang dần chuyển từ lựa chọn “thay thế EVM” sang vị thế “chuẩn công nghiệp mới” trong kiến trúc Layer 2 và Layer 1.

 Tiếp Tục Duy Trì Vị Thế Trên Solana Thông Qua Các Chỉ Số

Dù thị trường crypto nói chung biến động mạnh, dữ liệu từ Syndica (4/2025) cho thấy các dự án DePIN trên Solana tiếp tục ghi nhận tăng trưởng đều về cả người dùng, khối lượng dữ liệu, và phần thưởng staking. Đây là minh chứng cho tính bền vững của mô hình DePIN – không phụ thuộc hoàn toàn vào biến động giá mà phát triển dựa trên công năng thực tế và cơ sở hạ tầng vật lý.

• Roam: Ghi nhận 254 triệu lượt check-in trong tháng 3, tăng 26% so với tháng trước. Mỗi lượt check-in giúp xác minh trạng thái kết nối Wi-Fi qua thiết bị người dùng, minh chứng cho tính ứng dụng thực địa của mạng lưới.
• XNET: Trung bình data offload tăng 8% trong tháng 3; đồng thời công bố thỏa thuận roaming với AT&T, giúp khách hàng AT&T truy cập Wi-Fi chất lượng của XNET – cho thấy tính liên kết giữa DePIN và mạng viễn thông truyền thống.
• Helium Mobile: Số lượng thuê bao tăng 11%, đạt 160.000 người dùng; 69% nhu cầu mạng đến từ data offloading – một bước chuyển dịch rõ rệt từ mô hình khai thác hotspot sang mô hình cung ứng dữ liệu thực.
• Grass (getGrass.io): Sau nâng cấp Sion, lượng dữ liệu thu thập tăng 76% – cho thấy khả năng scale linh hoạt của mô hình DePIN dạng “scraping-as-a-service”.
• Nosana AI: Tăng trưởng hai chữ số ở số job AI hoàn tất, số lượng GPU hoạt động và phần thưởng cho người đóng góp – phản ánh mô hình phi tập trung của thị trường AI.
• Hivello: Ra mắt token $HVLO và thu hút hơn 1.600 người stake – thể hiện mức độ cam kết sớm của cộng đồng với các nền tảng tổng hợp tài nguyên nhàn rỗi.
• Kuzco: Điểm số hoạt động tăng 43%, phản ánh nhu cầu suy luận AI từ GPU node tăng mạnh dù lượng GPU không đổi – cho thấy mô hình “demand-led scaling” hoạt động hiệu quả.
• Hivemapper: Ghi nhận mức cao nhất mọi thời đại về số km bản đồ – tăng 22% trong tháng 3; số lượng contributor duy trì ổn định ở mức ~5.000 người.
• NATIX: Ghi nhận 11 triệu km được lái, dù số lượng sự kiện dữ liệu thu thập giảm 18% – phản ánh vấn đề về tối ưu hóa chất lượng hơn số lượng trong giai đoạn scale.

AI Agents Nguội Lạnh Sau Đợt Tăng Trưởng Nóng

Trong quý đầu năm 2025, AI Agents từng được xem là một trong những làn sóng phát triển hấp dẫn nhất trên Solana. Nhiều dự án gọi vốn thành công, thu hút người dùng thông qua việc tích hợp AI với các giao thức Web3 như Yield Aggregator, Social Bot, Trading Bot hoặc các tác vụ tự động hóa on-chain. Những cái tên như ai16z, Virtual Protocol, Elisa,… từng được nhắc đến như nền móng cho “Web3 tự vận hành”.

Tuy nhiên, chỉ sau 2–3 tháng, làn sóng hype đã nhanh chóng hạ nhiệt. Dữ liệu từ các nền tảng như Syndica, DappRadar và Solana Compass cho thấy mức độ sử dụng các dịch vụ AI Agents đang giảm rõ rệt, đồng thời lượng giao dịch và TVL liên quan cũng đi xuống. Một số nguyên nhân đến từ:

• Tác động từ sự điều chỉnh thị trường: Từ giữa tháng 4/2025, toàn bộ thị trường crypto ghi nhận sự sụt giảm ~25% vốn hóa do kỳ vọng ETF giảm nhiệt và dòng tiền ngắn hạn rút lui từ đây sự đầu cơ vào AI Agents giảm sút mạnh & giá cả các token AI Agents bắt đầu giảm mạnh.
• Hạn chế về tính ứng dụng: Phần lớn các AI Agent trên Solana hiện tại vẫn đang ở giai đoạn testnet hoặc cung cấp các tác vụ đơn giản (phân tích dữ liệu, phản hồi tin nhắn, đặt lệnh swap). Chưa có ứng dụng nào đạt được mức độ “mission-critical” – tức là không thể thay thế trong vận hành DeFi hay Web3. Điều này khiến người dùng sẵn sàng dừng sử dụng khi không còn incentive hấp dẫn (token, airdrop, điểm thưởng).

Kết Thúc

Nhìn lại toàn cảnh hệ sinh thái Solana tháng 5/2025, có thể thấy đây không chỉ là một giai đoạn mở rộng về số lượng dự án, mà còn là giai đoạn chuyển hoá về chất – nơi các yếu tố như tài chính truyền thống (ETF), cơ chế tokenomics (Buy Back, Incentive), tính dân chủ trong quản trị (SIMD, MESA), và tính ứng dụng thực tiễn (DePIN, Agent AI) cùng tồn tại và thúc đẩy lẫn nhau.

Dù còn tồn tại nhiều thách thức về minh bạch, bảo mật và kiểm soát rủi ro (điển hình là vụ việc tại Meteora), nhưng tổng thể, Solana đang chứng minh năng lực thích nghi và đổi mới mạnh mẽ – từ cấp độ cơ sở hạ tầng đến ứng dụng đầu cuối. Trong bối cảnh các blockchain cạnh tranh khác vẫn đang vật lộn với giới hạn kỹ thuật và tốc độ phát triển sản phẩm, Solana đang nổi lên như một hệ sinh thái có khả năng cân bằng giữa hiệu năng, ứng dụng và đổi mới quản trị – những yếu tố cốt lõi cho một chu kỳ tăng trưởng dài hạn bền vững.