UTXO Là Gì? Cốt Lõi Trong Mô Hình Hoạt Động Của Bitcoin

Gần đây, giao thức Runes một lần nữa khơi dậy sự phổ biến của hệ sinh thái Bitcoin và trong sự phổ biến này thì người ta cũng nhắc nhiều đến UTXO như một thành phần quan trọng trong mô hình hoạt động của Runes. Vậy UTXO là gì thì hãy cùng Hak Research tìm hiểu trong bài viết này nhé.

Trước khi vào bài viết, mọi người có thể tham khảo một số bài viết sau để hiểu hơn nhé.

UTXO Là Gì?

UTXO là tên viết tắt của Unspent Transaction Output là một trong những khái niệm cốt lõi của Bitcoin, ghi lại số lượng Bitcoin cụ thể mà người dùng đã nhận nhưng chưa được chi tiêu. Hãy hiểu đơn giản UTXO giống như một tờ tiền giấy với nhiều mệnh giá khác nhau. Khi thực hiện một giao dịch tùy theo số lượng Bitcoin lớn hay nhỏ mà bạn phải gom một hoặc nhiều UTXO lại để đủ khả năng thanh toán.

Ví dụ: Số dư trong ví của người dùng là 1 BTC thì nó có thể bao gồm nhiều UTXO như: 0.3 BTC, 0.2 BTC và 0.5 BTC. Chúng ta số Bitcoin mà người dùng chưa chi tiêu và có thể được sử dụng làm đầu vào cho các giao dịch khác.

Mỗi UTXO là khác nhau và bao gồm 3 đặc điểm sau: Một giá trị cố định (số dư đại diện cho BTC), bị ràng buộc với một địa chỉ Bitcoin và ID Transactions đã tạo UTXO. UTXO là đầu ra của giao dịch chưa được chi tiêu và được sử dụng làm đầu vào trong một giao dịch trong tương lai. Khi ai đó gửi Bitcoin cho bạn thì thứ bạn nhận được là UTXO và số dư Bitcoin trong ví là tổng số UTXO mà bạn nhận được.

Mô Hình Hoạt Động Của UTXO

Trước khi đi vào mô hình hoạt động của UTXO thì mình sẽ nói qua một chút về cách một UTXO được tạo ra như thế nào. Một Transactions trên Bitcoin sẽ bao gồm đầu vào và đầu ra trong đó đầu vào sử dụng UTXO hiện có trong khi đầu ra tạo ra các UTXO mới.

Khi người dùng thực hiện một giao dịch mới thì sẽ chọn đủ UTXO để thanh toán số tiền giao dịch. Một điều lưu ý là mọi người có thể tưởng tượng UTXO tương tự như tiền mặt, chúng ta không thể xé nhỏ 1 UTXO để đủ làm đầu vào thanh toán một giao dịch nên bạn sẽ nhận được số dư BTC dưới dạng một UTXO mới. Sau đây mình sẽ đưa ra một ví dụ để mọi người có thể hiểu rõ hơn về một hình hoạt động của UTXO:

Mô hình hoạt động của UTXO

Ví Alice có 2.5 BTC với 3 UTXO bao gồm 0.6 BTC, 1.1 BTC và 0.8 BTC. Alice thực hiện giao dịch chuyển 1 BTC cho Bod. Khi đó, giao dịch sẽ lấy 3 UTXO của Alice với tổng giá trị là 2.5 BTC làm đầu vào và tạo ra đầu ra gồm 2 UTXO bao gồm 1 UTXO trị giá 1 BTC cho Bod và 1 UTXO trị giá 1.5 BTC là số dư còn lại của Alice khi thực hiện giao dịch.

Sự Khác Biệt Của UTXO Model So Với Accounts Model

Như ở trên thì chúng ta đã tìm hiểu về mô hình UTXO trong các giao dịch trên Bitcoin, vậy còn Accounts Model là gì? Thì đây là mô hình hoạt động phổ biến trên đa phần các Blockchain khác trừ Bitcoin như Ethereum, Solana, BNB Chain,...

Sự Khác Biệt Của UTXO Model So Với Accounts Model

Trong mô hình Accounts thì số dư của mỗi người dùng được theo dõi thông quá các tài khoản, giống như trong hệ thống ngân hàng truyền thống. Khi một giao dịch xảy ra thì hệ thống chỉ cần khấu trừ số tiền được chỉ định trong một tài khoản và thêm vào một tài khoản khác đã được chỉ định trước. Mô hình này trở nên đơn giản và dễ quản lí hơn so với UTXO tuy nhiên nó khó mở rộng khi xử lí các giao dịch lớn với nhiều đầu vào và đầu ra cũng như nguy cơ bị rút tiền trong tài khoản.

Đối với mô hình UTXO thì mỗi giao dịch Bitcoin phải tham chiếu chính xác UTXO đang được chi tiêu nên hầu như không có khả năng giao dịch không hợp lệ được thêm vào chuỗi. Mô hình UTXO giúp Bitcoin dễ kiểm toán, minh bạch và hiệu quả hơn so với các hệ thống tài chính truyền thống dựa vào tài khoản, số dư và bên thứ ba.

Tại Sao UTXO Lại Quan Trọng Đối Với Bitcoin

Mô hình UTXO đóng vai trò quan trọng đối với mạng lưới Bitcoin, không chỉ cung cấp một cách minh bạch và hiệu quả để xử lí các giao dịch mà còn giữ cho hệ thống mạng lưới hoạt động một cách trơn tru. Hãy cùng khám phá những khía cạnh thiết yếu khiến UTXO trở nên không thể thiếu.

Đảm bảo tính toàn vẹn cho một giao dịch

Khi một giao dịch mới được khởi tạo, UTXO hoạt động như một bộ công cụ kiểm tra, đảm bảo rằng mỗi UTXO chỉ được sử dụng một lần. Điều này ngăn chặn các hành vi gian lận trên mạng lưới như double-spending (khi một loại tiền điện tử có thể được sử dụng 2 lần trở lên nghĩa là ai đó có thể chèn một dữ liệu đặc biệt vào mạng lưới để lấy lại tiền điện tử mà họ đã giao dịch trước đó).

Mối liên kết với các giao dịch trong tương lai

Tính chất chu kì của UTXO đảm bảo rằng mọi BTC được chi tiêu đều trở thành UTXO cho các giao dịch tiếp theo, thiết lập một phương pháp đáng tin cậy cho luồng giao dịch trên Bitcoin.

Phí giao dịch và UTXO

Phí giao dịch vốn được liên kết chặt chẽ với UTXO trong đó mỗi khi UTXO được chi tiêu thì một khoản phí nhất định sẽ được tính và trừ thẳng vào số dư BTC mà người dùng có thể nhận được. Điều này sẽ góp phần khuyến khích những người thợ đào tham gia xác thực giao dịch.

Đơn giản hóa việc xác minh giao dịch

UTXO giúp đơn giản hóa quá trình xác minh bằng cách cung cấp một cơ chế dễ dàng để kiểm tra tính hợp pháp của một giao dịch. Bằng cách sử dụng thông tin về UTXO hiện có, mạng lưới có thể xác minh các giao dịch một cách hiệu quả mà không cần phải kiểm tra lại toàn bộ lịch sử giao dịch.

Tổng kết

Trong thời gian gần đây, với sự phổ biến của Ordinals và đặc biệt là giao thức Runes thì việc sử dụng và quản lí UTXO trở nên quan trọng hơn rất nhiều. Trên đây là tất cả thông tin mình muốn giới thiệu trong bài viết này, hi vọng mọi người đã nhận được những kiến thức bổ ích.