Trong mấy ngày gần đây, Token PING đang thực sự tạo nên một cơn sốt trên Base và phía sau sự tăng trưởng này, một giao thức mới đang được cộng đồng nhắc tới x402 - một thử nghiệm độc đáo về cách triển khai cơ chế thanh toán tự động trực tiếp trên nền HTTP. Để hiểu chi tiết hơn về giao thức x402 thì hãy cùng Hak Research tìm hiểu chi tiết trong bài viết này nhé.

Trước khi vào bài viết, mọi người có thể tham khảo một số bài viết sau để hiểu thêm về thị trường Crypto nhé:

Sự Lan Truyền Ban Đầu

Mặc dù giao thức x402 đã xuất hiện từ lâu nhưng vài ngày gần đây mới nhận được nhiều sự chú ý nhờ dự án PING với cơ chế phát hành độc đáo. Theo đó, PING dự án đầu tiên được phát hành thông qua giao thức x402. Quy trình Mint PING đặc biệt ở chỗ nó không thông qua các giao diện người dùng phức tạp hay hệ thống bán token truyền thống. Thay vào đó, người tham gia thực hiện giao dịch Mint trực tiếp thông qua cơ chế xác nhận thanh toán tự động của x402. Mỗi lượt Mint yêu cầu khoản thanh toán nhỏ khoảng 1 USD và nếu thành công, người dùng sẽ nhận được 5.000 token PING. Việc áp dụng x402 giúp đảm bảo tính minh bạch và tự động hóa của toàn bộ quy trình: mọi yêu cầu mint đều được gửi đến trình xác thực x402 nơi kiểm tra điều kiện thanh toán, xác minh ví người dùng và phê duyệt giao dịch theo thời gian thực. 

Đợt ra mắt này đã tạo ra hơn 150k Transactions và thu hút hơn 30k người tham gia. Điều này đã thu hút sự chú ý và công đồng trên Base bắt đầu đặt ra câu hỏi x402 là gì, tại sao PING lại thu hút đến vậy. Hãy cùng Hak Research tìm hiểu tất tần tật những điều này trong phần tiếp theo của bài viết nhé.

Tổng Quan Về Giao Thức x402

Giao thức x402 được phát triển bởi Coinbase với sự hợp tác của các đối tác như Cloudflare nhằm xây dựng một lớp thanh toán mở hoạt động trực tiếp trên nền Internet và giao thức HTTP. Mục tiêu của x402 là hỗ trợ thanh toán bằng Stablecoin theo cách hoàn toàn tự động, tức thời và không phụ thuộc vào các cơ chế thanh toán truyền thống như thẻ tín dụng, ví điện tử hay cổng thanh toán tập trung. Việc thiết kế giao thức này hướng đến khả năng tích hợp liền mạch vào hạ tầng Web hiện tại, giúp việc trao đổi giá trị giữa người dùng, ứng dụng và các hệ thống tự động trở nên linh hoạt và minh bạch hơn.

Điểm khởi nguồn của giao thức x402 xuất phát từ mã trạng thái HTTP 402 – Payment Required. Đây là một mã trạng thái đã được định nghĩa trong tiêu chuẩn HTTP từ lâu nhưng chưa từng được sử dụng rộng rãi. Coinbase đã hồi sinh mã này, biến nó thành nền tảng kỹ thuật cho việc yêu cầu và xác nhận thanh toán trực tiếp trong các giao dịch trên Web. Thay vì chỉ là một thông báo lỗi, mã 402 giờ đây đóng vai trò như một tín hiệu kích hoạt quá trình thanh toán giữa Client và Server, tạo ra sự liên kết tự nhiên giữa tầng ứng dụng Internet và tầng thanh toán Blockchain.

Giao thức x402 được thiết kế để phục vụ không chỉ người dùng con người mà còn cả các thực thể tự động như AI Agents, API, máy chủ (Servers) và các ứng dụng Web/Internet. Nó cho phép thực hiện các mô hình thanh toán vi mô (micropayments), thanh toán theo mức sử dụng (Pay Per Use) và đặc biệt là thanh toán giữa các máy với nhau (Machine To Machine). Điều này mở ra khả năng vận hành một nền kinh tế tự động nơi các hệ thống và tác nhân có thể tự do trao đổi dịch vụ, dữ liệu hoặc tài nguyên tính toán mà không cần sự can thiệp trực tiếp của con người.

Cách Thức Vận hành Của Giao Thức x402

Luồng hoạt động cơ bản của giao thức x402 có thể được mô tả như sau. Trước hết, Client có thể là con người hoặc một AI Agent gửi yêu cầu HTTP đến một Resource Server - máy chủ cung cấp dịch vụ hoặc Endpoint nơi đã được kích hoạt giao thức x402. Khi nhận được yêu cầu, máy chủ phản hồi bằng mã trạng thái HTTP 402 Payment Required. Trong phần body của phản hồi (dạng JSON), máy chủ cung cấp thông tin chi tiết về yêu cầu thanh toán bao gồm số tiền cần thanh toán, đơn vị tiền tệ, địa chỉ ví nhận, loại Blockchain và các tham số liên quan khác. 

Sau đó, Client tiến hành thanh toán chẳng hạn gửi USDC hoặc các loại Stablecoin khác đến địa chỉ ví được chỉ định. Khi giao dịch đã được thực hiện, Client tạo một Payload chứa thông tin thanh toán và gửi lại yêu cầu HTTP tới cùng máy chủ, lần này có thêm header X-PAYMENT nhằm chứng minh rằng thanh toán đã hoàn tất.

Bước cuối cùng, máy chủ hoặc một Facilitator trung gian tiến hành xác minh giao dịch. Nếu thanh toán được xác nhận, máy chủ trả về phản hồi HTTP 200 OK cùng nội dung yêu cầu ban đầu, kèm theo header X-PAYMENT-RESPONSE đóng vai trò như biên nhận và bằng chứng thanh toán trên hệ thống. Toàn bộ quy trình này đảm bảo rằng việc truy cập tài nguyên hoặc sử dụng dịch vụ chỉ diễn ra sau khi thanh toán đã được xác nhận hợp lệ.

Sau đây là một ví dụ để mọi người có thể hiểu rõ hơn:

Một người dùng gửi yêu cầu đến Claude: "Hãy dùng ví Coinbase của tôi để mua một cái áo khoác trên Amazon". Sau khi nhận yêu cầu, AI sẽ khởi tạo yêu cầu mua hàng đến Amazon, sau đó Amazon sẽ xây dựng một giao dịch sơ bộ bao gồm địa chỉ ví, Blockchain, loại tiền tệ và số tiền. AI sau đó gửi giao dịch này đến trình xác thực của giao thức x402, trình xác thực này sẽ xác minh xem ví có đủ tài sản trên Blockchain tương ứng hay không, mặt hàng có thể giao dịch được hay không và người dùng đã xác nhận ủy quyền. Sau khi hoàn tất, giao dịch được hoàn tất cùng với bằng chứng thanh toán bằng cách gửi số tiền và xác minh thanh toán cho người bán.

Tại Sao x402 Lại Đặc Biệt

Vấn đề mà 402 giải quyết

Hệ thống thanh toán hiện nay được thiết kế chủ yếu phục vụ cho người dùng cuối thông qua các kênh truyền thống như thẻ tín dụng, ví điện tử hoặc đăng ký tài khoản có quy trình KYC phức tạp. Các cơ chế này vốn phù hợp cho giao dịch tiêu dùng nhưng lại tỏ ra kém hiệu quả khi áp dụng vào những trường hợp giao dịch có tần suất cao, giá trị nhỏ hoặc hoàn toàn tự động giữa các AI Agent với nhau. Trong môi trường này, chi phí cố định, giới hạn pháp lý và yêu cầu xác minh khiến các giao dịch vi mô trở nên khó khả thi.

Khi các dịch vụ API, AI Agents, dữ liệu thời gian thực và mô hình Compute On-demand phát triển, nhu cầu về một cơ chế thanh toán không người, tức thời, minh bạch và có thể lập trình được trở nên cấp thiết. x402 được thiết kế để đáp ứng chính nhu cầu này bằng cách tích hợp trực tiếp khả năng thanh toán vào lớp giao tiếp HTTP, cho phép các tác nhân hoặc ứng dụng thực hiện giao dịch mà không cần qua trung gian tài chính hoặc nền tảng thanh toán truyền thống.

Bên cạnh đó, việc thương mại hóa các dịch vụ nhỏ lẻ vốn là thách thức đối với nhiều nhà phát triển. Với mô hình thanh toán theo mức sử dụng, chẳng hạn mỗi lần truy cập API chỉ trả vài xu thay vì đăng ký gói hàng tháng, x402 giúp cho mô hình này trở nên khả thi về mặt kỹ thuật và kinh tế. Điều này mở ra cơ hội cho hàng loạt dịch vụ mới vốn trước đây không thể triển khai do chi phí giao dịch quá cao so với giá trị từng yêu cầu.

Tác động tiềm năng

Thứ nhất, x402 cho phép mô hình Pay Per Use (trả theo từng lần sử dụng) được áp dụng linh hoạt cho API, dữ liệu và các tác vụ AI. Điều này không chỉ tối ưu hóa chi phí cho người dùng mà còn giúp nhà cung cấp dễ dàng định giá theo mức độ tiêu thụ thực tế, thay vì buộc phải sử dụng mô hình đăng ký định kỳ.

Thứ hai, giao thức này kích hoạt hình thức Agentic Commerce – một mô hình thương mại mới trong đó các tác nhân AI có thể tự động điều hướng, thanh toán và sử dụng dịch vụ mà không cần sự can thiệp của con người. Ví dụ, một AI có thể tự sử dụng ví tiền điện tử để thanh toán cho việc mua dữ liệu hoặc thuê năng lực tính toán theo nhu cầu, qua đó hình thành hệ sinh thái giao dịch giữa các tác nhân tự động.

Thứ ba, x402 mở rộng khả năng thực hiện Micropayments trên quy mô toàn cầu mà không phụ thuộc vào các hệ thống thẻ hoặc ngân hàng truyền thống. Nhờ việc tích hợp thanh toán trực tiếp trên Blockchain và giao thức HTTP, người dùng hoặc tác nhân có thể gửi và nhận các khoản tiền rất nhỏ với chi phí gần như tối thiểu.

Cuối cùng, giao thức này giúp giảm đáng kể khả năng tiếp cận trong quy trình thanh toán. Việc tích hợp đơn giản, không yêu cầu quá nhiều bước xác minh hoặc quy trình Onboarding phức tạp đặc biệt trong các giao dịch chỉ sử dụng Token, giúp x402 trở thành một giải pháp thanh toán có tính mở rộng và phù hợp với các ứng dụng phi tập trung, AI và Web3.

Tổng Quan Về Hệ Sinh Thái x402

Vậy ngoài PING thì còn có những dự án nào khác trong giao thức x402 đáng chú ý? Trang hệ sinh thái trên trang web chính thức của giao thức x402 cung cấp tóm tắt về các dự án hiện tại. Đa phần mình mấy đều ở trong giai đoạn đầu phát triển, một số dự án còn chưa có trang web chính thức, mới chỉ có đường dẫn đến github. Sau đây, hãy cùng Hak Research khám phá các dự án đáng chú ý nhé

Questflow - Hạ tầng điều phối đa tác nhân AI phi tập trung

Questflow là một lớp trình tự công việc dành cho nhiều AI Agent, cho phép các tác nhân này có thể tự động phối hợp và thực hiện các nhiệm vụ một cách độc lập. Giao thức này hướng tới việc xây dựng một môi trường làm việc phi tập trung giữa các AI Agent nơi mỗi Agent có thể nhận nhiệm vụ, trao đổi dữ liệu và ra quyết định mà không cần sự can thiệp trực tiếp của con người. Cấu trúc hoạt động của Questflow tập trung vào việc tối ưu hóa khả năng cộng tác giữa nhiều AI Agent thông qua các quy tắc điều phối và xử lý song song. 

Vào tháng 7 năm nay, Questflow công bố hoàn thành vòng gọi vốn hạt giống trị giá 6.5 triệu đô la Mỹ. Vòng gọi vốn này do Cyber Fund dẫn đầu, với sự tham gia của các quỹ đầu tư nổi bật trong lĩnh vực Web3 và AI như Delphi Labs, Systemic Ventures, Eden Block, HashKey Capital, Animoca Brands và Tezos. Ngoài ra, dự án cũng nhận được các khoản Grant hỗ trợ từ Coinbase Developer Platform, Aptos và Virtuals. Sự tham gia của các tên tuổi lớn này cho thấy tiềm năng của Questflow trong việc xây dựng hạ tầng điều phối đa tác nhân trên quy mô lớn.

Hiện tại, Questflow chưa phát hành Token chính thức. Tuy nhiên vào tháng 12/2024, dự án đã hợp tác với Virtuals để ra mắt Token SANTA. Đây là một cụm tác nhân tự động được phát triển dựa trên hai thành phần cốt lõi của Questflow là QDP (Questflow Developer Platform) – nền tảng hỗ trợ nhà phát triển triển khai và quản lý AI Agent và MAOP (Multi Agent Orchestration Protocol) – giao thức điều phối nhiều tác nhân. Mô hình này cho phép các Agent hoạt động đồng bộ, chia sẻ tài nguyên và xử lý nhiệm vụ hiệu quả hơn.

AurraCloud - Hạ tầng AI Agent tích hợp thanh toán Onchain

AurraCloud là cơ sở hạ tầng AI Agent được thiết kế dành cho các ứng dụng Crypto. Nền tảng này cho phép triển khai và lưu trữ các AI Agent một cách nhanh chóng thông qua API tương thích với OpenAI hoặc máy chủ MCP. Với sự tích hợp trực tiếp của giao thức x402 trên chuỗi Base, AurraCloud hỗ trợ khả năng kiếm tiền cho các AI Agent thông qua các giao dịch và thanh toán được thực hiện hoàn toàn On-chain.

Vào đầu tháng này, dự án đã mở rộng phạm vi hoạt động bằng cách cung cấp thêm dịch vụ xác minh x402. Điều này giúp AurraCloud không chỉ đóng vai trò là nền tảng hạ tầng cho AI Agent mà còn trở thành một mắt xích quan trọng trong quá trình xác thực và xử lý thanh toán tự động thông qua giao thức x402, tăng tính bảo mật và độ tin cậy cho hệ sinh thái. Token gốc của dự án là AURA, được phát hành thông qua nền tảng Virtuals. Hiện tại, vốn hóa thị trường của AURA vào khoảng 1.6 triệu đô la Mỹ, phản ánh quy mô còn khiêm tốn nhưng cho thấy tiềm năng mở rộng của dự án trong mảng kết hợp giữa AI và thanh toán Blockchain.

Kite AI - Hạ tầng giao dịch cho Internet của các tác nhân thông minh

Kite AI đang xây dựng lớp giao dịch nền tảng cho mô hình Agentic Internet với mục tiêu cung cấp hạ tầng thống nhất về nhận dạng, thanh toán và quản trị cho các AI Agent. Nói cách khác, Kite AI đang tạo ra một lớp cơ sở hạ tầng giúp các tác nhân có thể tương tác, giao dịch và điều phối hành vi trên môi trường Internet một cách độc lập, không cần con người can thiệp trực tiếp.

Kite AI đang thực hiện có mối liên hệ rất chặt chẽ với giao thức x402. Ngay từ tháng 7, dự án đã công bố việc hỗ trợ x402 đồng thời được xem là dự án duy nhất trong hệ sinh thái x402 có thể được phân loại là một Chain thực thụ. Việc này khiến Kite AI trở thành một phần quan trọng trong kiến trúc tổng thể của mạng lưới x402 bởi nó không chỉ tích hợp khả năng thanh toán mà còn đóng vai trò như lớp hạ tầng cơ bản giúp các tác nhân thông minh hoạt động, giao tiếp và thanh toán thông qua Blockchain.

Hiện tại, Kite AI vẫn chưa phát hành token riêng. Tuy nhiên, gần đây dự án đã ra mắt tài khoản chính thức mang tên Kite Foundation X, cho thấy kế hoạch phát hành token đã được xác nhận và có khả năng sẽ diễn ra trong thời gian ngắn sắp tới. Tài sản có thể giao dịch liên quan đến dự án hiện nay là bộ sưu tập NFT chính thức mang tên FLY THE KITE, với giá sàn đang ở mức khoảng 0,375 ETH. Việc ra mắt NFT này có thể được xem là bước đi đầu tiên trong việc hình thành cộng đồng và tạo nền kinh tế ban đầu xoay quanh hệ sinh thái Kite AI.

Tổng Kết

Giao thức x402 mang lại một góc nhìn hoàn toàn mới về cách thức thanh toán có thể được tích hợp sâu vào hạ tầng Internet. Thông qua việc kết nối trực tiếp tầng ứng dụng HTTP với Blockchain, x402 tạo ra cơ chế giao dịch tự động, minh bạch và có thể lập trình được cho cả con người lẫn các tác nhân AI. Sự kiện PING cho thấy tiềm năng ứng dụng của giao thức trong thực tế trong khi sự xuất hiện của các dự án như Questflow, AurraCloud và Kite AI khẳng định xu hướng hình thành một hệ sinh thái mới xoay quanh mô hình thanh toán phi tập trung. Dù vẫn còn ở giai đoạn đầu, x402 có thể trở thành nền tảng quan trọng cho thế hệ Internet tiếp theo nơi mọi tương tác, từ dữ liệu đến dịch vụ, đều được định giá và thanh toán tức thì trên chuỗi.