Meteora là một trong những giao thức DeFi phát triển nhanh nhất trên Solana. Xuất phát từ dự án Mercurial Finance, Meteora đã tái cấu trúc hoàn toàn để khắc phục những hạn chế của mô hình AMM truyền thống đồng thời xây dựng hệ sinh thái thanh khoản động với nhiều sản phẩm như DLMM, DAMM v2 và DBC. Tuy nhiên, đằng sau sự phát triển đó, mô hình Tokenomics của MET vẫn đặt ra nhiều câu hỏi về tính công bằng và sự tập trung nguồn cung, đặc biệt là tỷ lệ phân bổ lớn cho các Mercurial Stakeholders. Hãy cùng Hak Research tìm hiểu chi tiết các vấn đề này trong bài viết này nhé.

Trước khi vào bài viết, mọi người có thể tham khảo một số bài viết sau để hiểu rõ hơn về thị trường Crypto nhé

Tổng Quan Về Meteora

Meteora là gì

Meteora là một Liquidity Protocol trên Solana, được thiết kế nhằm cung cấp các công cụ giúp tối ưu hóa hiệu quả sử dụng vốn, cung cấp thanh khoản và tạo lợi suất bền vững cho người dùng. Nền tảng này hướng tới mục tiêu xây dựng một hạ tầng thanh khoản linh hoạt, có khả năng tự điều chỉnh theo biến động của thị trường và khắc phục những hạn chế của các mô hình AMM truyền thống.

Meteora tập trung vào việc giải quyết 3 vấn đề lớn của các giao thức Dex. Thứ nhất là tình trạng phân bổ thanh khoản kém hiệu quả khi dòng tiền trong các Pool bị cố định và khó điều chỉnh theo nhu cầu của thị trường. Thứ hai là tình trạng phân mảnh thanh khoản khiến vốn bị chia nhỏ và khó đạt được độ sâu thanh khoản cần thiết cho các giao dịch lớn. Cuối cùng, Meteora tìm cách khắc phục cơ chế phần thưởng ngắn hạn vốn khiến các nhà cung cấp thanh khoản không có động lực duy trì vị thế dài hạn từ đó giảm tính bền vững của hệ thống.

Tính đến thời điểm hiện tại, Meteora đã ghi nhận nhiều thành tích nổi bật, trở thành một trong những giao thức thanh khoản phát triển nhanh nhất trên Solana. Theo dữ liệu từ CoinGecko và Solana Compass, khối lượng giao dịch của Meteora tăng trưởng bứt phá từ khoảng 987 triệu USD vào cuối năm 2024 lên đến gần 40 tỷ USD chỉ trong tháng 1 năm 2025, chiếm hơn 15% tổng khối lượng giao dịch của toàn bộ các Dex trên Solana. Giao thức thu hút hơn 200.000 người dùng hoạt động và hàng chục nghìn nhà cung cấp thanh khoản tham gia các Pool DLMM và Dynamic Vaults. Nhờ khả năng đổi mới liên tục trong cơ chế thanh khoản động và hiệu quả vốn vượt trội, Meteora được xem là một trong những động lực chính thúc đẩy sự tăng trưởng và mở rộng của hệ sinh thái DeFi trên Solana trong năm 2025.

Lịch sử phát triển

1. Gốc gác từ Mercurial Finance

Meteora có nguồn gốc từ dự án Mercurial Finance, được xây dựng trên hệ sinh thái Solana vào năm 2021. Mercurial hướng tới việc phát triển các pool thanh khoản dành cho Stablecoin và các tài sản có giá trị gắn Peg, áp dụng cơ chế AMM tập trung để tối ưu hiệu quả giao dịch. Trong giai đoạn đầu, Mercurial nhanh chóng thu hút dòng vốn lớn và đạt mức TVL đáng kể, trở thành một trong những dự án DeFi nổi bật của Solana thời điểm đó. Cộng đồng đánh giá cao tính sáng tạo của Mercurial trong việc tối ưu hóa thanh khoản và phí giao dịch.

Tuy nhiên vào cuối năm 2022, sự sụp đổ của FTX và Alameda Research đã tác động mạnh đến toàn bộ hệ sinh thái Solana trong đó có Mercurial. Do có mối liên kết mật thiết với các tổ chức này, dự án chịu ảnh hưởng tiêu cực về uy tín lẫn thanh khoản. Trước tình hình đó, đội ngũ phát triển của Mercurial quyết định tiến hành tái cấu trúc toàn diện, đổi tên dự án và định hướng chiến lược phát triển mới để thoát khỏi những hệ lụy cũ.

2. Tái cấu trúc thành Meteora

Sau một thời gian chuẩn bị, Mercurial chính thức đổi tên thương hiệu thành Meteora. Việc đổi tên không chỉ mang ý nghĩa làm mới hình ảnh mà còn nhằm xây dựng lại niềm tin của cộng đồng và mở rộng quyền sở hữu theo hướng phi tập trung hơn. Theo thông tin được nhà sáng lập Meteora chia sẻ trên Medium cho rằng Mercurial trước đây phụ thuộc quá nhiều vào các Incentive ngắn hạn, khiến mô hình phát triển thiếu bền vững. Meteora ra đời với mục tiêu khắc phục vấn đề này, hướng đến một hệ sinh thái có động lực tăng trưởng dài hạn và tự cân bằng.

Song song với việc tái thương hiệu, Meteora công bố lộ trình phát triển rõ ràng với nhiều sản phẩm mới. Dự án giới thiệu các module cốt lõi như Dynamic Liquidity Market Maker (DLMM), Dynamic Vaults và các cơ chế thanh khoản động khác nhằm giải quyết hạn chế của mô hình AMM truyền thống. Đội ngũ Meteora định hướng xây dựng một nền tảng DeFi có khả năng tối ưu hiệu quả vốn, linh hoạt thích ứng với biến động thị trường và tạo cơ chế thưởng khuyến khích LP bền vững hơn.

3. Giai đoạn phát triển và tăng trưởng

Bước sang năm 2024, Meteora bắt đầu thu hút sự chú ý mạnh mẽ trong cộng đồng Solana khi triển khai hàng loạt sản phẩm quan trọng như DLMM và Dynamic Vaults. Các sản phẩm này giúp cải thiện đáng kể hiệu quả sử dụng vốn đồng thời mang lại lợi suất cạnh tranh cho các nhà cung cấp thanh khoản. Ngoài ra, để củng cố vị thế và mở rộng quy mô người dùng, Meteora liên tục triển khai các chương trình khuyến khích thanh khoản như Stimulus Package và LP Incentives, hướng đến việc duy trì tính ổn định và thu hút LP trong dài hạn.

Trong thời gian gần đây, Meteora cũng đã thông báo ra mắt token MET diễn ra vào cuối tháng 10/2025. Đây được xem là bước đi quan trọng đánh dấu giai đoạn phát triển tiếp theo của Meteora. Cùng với việc ra mắt Token và mở rộng sản phẩm, Meteora cũng công bố ra mắt phiên bản V2 với giao diện, nhận diện thương hiệu mới. Phiên bản này được kì vọng sẽ mở rộng thêm tính năng quản lí thanh khoản động, hỗ trợ nhiều chiến lược Yield Farming hơn và củng cố vị thế của Meteora như một trung tâm thanh khoản hàng đầu trên Solana.

Các Sản Phẩm Chủ Đạo

Meteora hiện đang cung cấp 3 sản phẩm chủ đạo bao gồm:

DLMM - Trung tâm thanh khoản trên Meteora

Đây là sản phẩm chủ đạo của Meteora được phát triển với mục tiêu tối ưu hóa hiệu quả sử dụng vốn và trải nghiệm giao dịch trên mạng Solana. Cơ chế này tổ chức thanh khoản thành nhiều Bin, mỗi Bin tương ứng với một mức giá cố định và được tính toán theo công thức P.x + y = L. Khi một giao dịch được thực hiện hoàn toàn trong Bin đang hoạt động, giá giao dịch sẽ không thay đổi trong phạm vi Bin đó tức là người dùng sẽ không phải chịu rủi ro về Slippage.

Mỗi Bin hoạt động chứa cả hai loại token (ví dụ Token X và Token Y) còn các Bin khác thường chỉ giữ một Token duy nhất do sự dịch chuyển của thanh khoản. Khi Token trong Bin hiện tại bị rút cạn, Bin kế tiếp sẽ trở thành Bin hoạt động mới. So với mô hình CLMM như Uniswap V3, DLMM tạo ra môi trường không trượt giá trong từng Bin thay vì để giá biến đổi liên tục theo Bonding Curves x*y=k.

Mỗi Bin đều có mức phí cơ bản gọi là Base Fee nhưng mức phí này sẽ được điều chỉnh khi thanh khoản di chuyển giữa các Bin. Để tối ưu chiến lược cung cấp thanh khoản, LP có thể lựa chọn ba mô hình phân bổ khác nhau.

  • Thứ nhất là chiến lược Spot, phân bổ thanh khoản đều trong phạm vi giá, phù hợp khi thị trường ổn định
  • Thứ hai là chiến lược Curve, tập trung vốn chủ yếu quanh giá trung tâm, thích hợp khi giá dao động nhẹ quanh mức cân bằng
  • Cuối cùng là chiến lược Bid Ask giúp LP cung cấp thanh khoản một chiều, chủ động theo hướng mua hoặc bán tùy chiến lược của mình

Các lựa chọn này mang lại sự linh hoạt cho LP trong việc điều chỉnh rủi ro và kỳ vọng lợi nhuận. Tuy nhiên, DLMM cũng tồn tại những hạn chế nhất định. Impermanent Loss vẫn xảy ra nếu giá vượt khỏi phạm vi Bin mà LP đã chọn đặc biệt khi LP không kịp điều chỉnh. Mô hình này cũng yêu cầu kiến thức và sự theo dõi thường xuyên, khiến quá trình cung cấp thanh khoản trở nên phức tạp hơn so với AMM truyền thống. 

DAMM V2 - Sản phẩm chiến lược của Meteora

Đây là một phiên bản AMM mới được Meteora giới thiệu vào đầu tháng 04/2025. Đây không phải là bản nâng cấp trực tiếp của DAMM v1 mà là một hệ thống mới với cấu trúc linh hoạt, tối ưu hơn cho người dùng và nhà phát triển. DAMM v2 được xây dựng nhằm khắc phục những giới hạn trong phiên bản trước đặc biệt là về khả năng cấu hình Pool, quản lý thanh khoản và cơ chế tính phí giao dịch.

So với DAMM v1, phiên bản DAMM v2 cung cấp khả năng tùy chỉnh cao hơn cho các LP, các dự án ra mắt Token và các nhà vận hành pool. Mỗi vị trí thanh khoản được biểu diễn bằng một Position NFT riêng biệt, cho phép chuyển nhượng, Lock hoặc quản lý một cách linh hoạt mà không ảnh hưởng đến phần thưởng. Ngoài ra, DAMM v2 đã tích hợp cơ chế Farming trực tiếp vào trong Contract của mỗi Pool, loại bỏ nhu cầu triển khai một chương trình Farming riêng biệt, giúp giảm chi phí vận hành và tối ưu hóa hiệu suất giao dịch trên mạng Solana.

Một trong những cải tiến quan trọng của DAMM v2 là khả năng hỗ trợ song song cả Token chuẩn SPL và chuẩn Token 2022 giúp mở rộng phạm vị tài sản mà giao thức có thể xử lí. Giao thức cũng bổ sung cơ chế Fee Scheduler hoạt động hoàn toàn Onchain, cho phép đặt mức phí cố định hoặc phí đọng theo lịch trình thời gian mà không cần phụ thuộc vào Keeper bên ngoài như v1. DAMM v2 còn tích hợp Anti Sniper Suite để chống các hoạt động mua sớm khi Pool vừa được kích hoạt, giúp bảo về người dùng và nhà đầu tư khỏi Bot hoặc giao dịch bất thường.

Về mặt thanh khoản, DAMM v2 hỗ trợ mô hình Concentrated Liquidity, cho phép LP tập trung thanh khoản vào khoảng giá cụ thể thay vì phân bổ đều trên toàn dải giá. Cách tiếp cận này giúp tăng hiệu quả sử dụng vốn và cải thiện lợi nhuận cho LP. Một ưu điểm đáng chú ý khác là DAMM v2 hỗ trợ tạo Pool chỉ với một loại Token, cho phép các dự án mới ra mắt Token dễ dàng khởi tạo Pool mà không cần cung cấp cặp đối ứng. Chi phí tạo Pool và vị thế cũng giảm mạnh, chỉ khoảng 0.022 SOL so với gần 0.25 SOL trên DLMM hoặc các mô hình AMM truyền thống.

DBC - Cơ chế khởi tạo Token mới trên Solana

Dynamic Bonding Curve (DBC) là một cơ chế Bonding Curve ảo được Meteora thiết kế để khởi tạo và phân phối Token mới trên mạng Solana. Ban đầu, Token được giao dịch trên Bonding Curves DBC cho đến khi đạt đến một ngưỡng nhất định gọi là Migration Quote Threshold. Khi ngưỡng này được thỏa mãn, hệ thống sẽ tự động thực hiện quá trình tốt nghiệp tức là chuyển Token sang Pool AMM (ví dụ như Meteora DAMM v1 hoặc v2) theo cấu hình định trước. Cơ chế này đảm bảo rằng Token sau khi phát hành sẽ có thanh khoản thật, không phụ thuộc hoàn toàn vào nhà phát hành và có thể tiếp tục giao dịch bình thường trên các AMM của hệ sinh thái Meteora.

Về cơ chế phí trong DBC được chia thành hai loại chính là Base Fee và Dynamic Fee trong đó Base Fee có thể là mức phí cố định hoặc được thiết lập theo các hàm thời gian như Cliff hoặc Decay còn với Dynamic Fee sẽ tự điều chỉnh theo khối lượng giao dịch và biến động giá dựa trên các tham số như BinStep, FilterPeriod, ReductionFactor, VariableFeeControl và Accumulator Limit. Cơ chế này giúp cân bằng giữa thanh khoản và ổn định giá trong suốt quá trình giao dịch. 

Ưu điểm lớn nhất của DBC là mang lại tính công bằng và minh bạch trong việc ra giá token. Người mua tham gia trên cùng một Bonding Curve, không có lợi thế về định giá sớm. Cơ chế tự động tạo thanh khoản giúp đảm bảo rằng token có thể giao dịch ngay sau khi tốt nghiệp đồng thời cơ chế Lock LP giúp tránh tình trạng Rug Pull. DBC cũng có khả năng tùy biến cao, phù hợp với nhiều chiến lược phát hành token khác nhau và có thể tích hợp trực tiếp với các công cụ khác trong hệ sinh thái Meteora như DAMM, DLMM hoặc Anti Bot.

Tuy nhiên, DBC vẫn có một số rủi ro nhất định. Việc cấu hình đường cong không hợp lý (ví dụ: độ dốc quá lớn hoặc phí đặt sai) có thể khiến giá biến động mạnh và gây sốc cho thị trường. Hoạt động của Migrator hoặc Keeper cần ổn định để tránh việc token bị kẹt trong DBC mà không thể Migrate. Ngoài ra, phí Protocol và cơ chế phân phối phải được công bố minh bạch để tránh xung đột lợi ích giữa nhà phát hành, đối tác và giao thức. Đối với các dự án nhỏ, nếu thanh khoản không đủ, dù token đã Migrate sang AMM thì vẫn có rủi ro thanh khoản yếu trong giai đoạn đầu.

Ngoài 3 sản phẩm chính thì Meteora cũng cung cấp một số sản phẩm khác như:

  • Alpha Vault: Vault chiến lược giúp tối ưu lợi nhuận và hỗ trợ các dự án mới Launch token
  • Stake2Earn: Cơ chế Staking nhận phần thưởng từ phí giao dịch và hoạt động của hệ sinh thái.
  • Dynamic Vault: Vault tự động cân bằng và tái phân bổ tài sản để tối ưu lợi suất theo thời gian.
  • Meteora Lock: Công cụ khóa thanh khoản và token nhằm đảm bảo tính an toàn và chống Rug Pull
  • Dynamic Fee Sharing: Cơ chế chia sẻ phí động cho LP và đối tác theo hiệu suất thực tế
  • Zap: Tính năng một cú nhấp giúp người dùng nhanh chóng thêm hoặc rút thanh khoản từ các Pool

Phân tích Tokenomics: Nhiều Vấn Đề Đáng Lo Ngại

MET là Token chính thức của Meteora và theo thông tin chính thức từ dự án, tổng cung của MET là 1 tỉ và được chia thành hai phần lớn: 48% được mở khóa ngay tại thời điểm TGE và 52% còn lại được Vesting tuyến tình trong vòng 6 năm. Phần 48% được mở khóa ban đầu bao gồm:

  • 20% được phân bổ cho những người nắm giữ và Stake MER trong quá khứ
  • 15% dành cho người dùng Meteora theo chương trình LP Stimulus Plan
  • 3% cho hệ sinh thái Launchpad/Launchpool 
  • 3% cho Jupiter stakers
  • 3% cho các sàn Cex và Market Maker
  • 2% cho Contributions OffChain
  • 2% cho những người Staking Memecoin M3M3

Phần còn lại (52%) được chia cho đội ngũ phát triển và quỹ dự trữ hệ sinh thái với lịch mở khóa kéo dài 6 năm. 

Rõ ràng khi nhìn vào MET Tokenomics thì chúng ta sẽ thấy khá nhiều vấn đề bất cập. Đầu tiên là có tới 20% tổng cung được phân bổ dành cho Mercurial Stakeholders và Snapshot đã diễn ra rất lâu từ đầu năm 2023. Điểm đáng chú ý là tại thời điểm Snapshot, 10 ví hàng đầu đã nắm giữ 58% và 100 ví đã nắm giữ đến 86% tổng cung MER. Nếu quy đổi sang lượng MET nhận được thì Top 10 ví chia nhau 11.6% tổng cung của MET và Top 100 ví sẽ chia nhau 17.2% tổng nguồn cung của MET và toàn bộ Token được Unlock 100% tại TGE. Việc phân bổ MET cho một dự án được coi như đã chết với lượng Allocation cao và phần lớn nguồn cung tập trung vào 100 ví đầu tiên thì thật khó để không coi đây không phải là đợt phân bổ nội bộ.

Nhìn kĩ hơn thì lượng phân bổ dành cho Mercurial StakerHolder còn lớn hơn cả % phân bổ Airdrop dành cho LP (những người dùng trên Meteora trong suốt 2 năm vừa qua). Liệu Meteora có thực sự coi trọng người dùng của mình? 

Về mặt tổng thể thì có tới 48% tổng cung MET được Unlock hoàn toàn tại TGE với áp lực xả sẽ rất lớn đến từ nhiều nguồn LP Airdrop, Jup Staker và Mercurial StakerHolder. Nhìn về quá khứ, chúng ta cũng thấy 1 trường hợp tương tự là của Jupiter khi cũng có 5% tổng cung được phân bổ cho MER Holder và đây cũng là một nguyên nhân kìm hãm sự tăng trưởng về sau của JUP. Đối với Meteora, thậm chí lượng phân bổ cho MER còn lớn hơn, không thể phủ nhận rằng sản phẩm của Meteora là rất tốt nhưng nếu đội ngũ không có động thái để giữ giá tại thời điểm TGE thì hiện tượng Slow Rug của Token MET là rất cao. 

Tổng Kết

Meteora đã chứng minh năng lực đổi mới và đóng góp quan trọng cho hệ sinh thái DeFi trên Solana đặc biệt trong việc ứng dụng cơ chế thanh khoản động và tối ưu vốn. Tuy nhiên, những vấn đề tồn tại trong cấu trúc Tokenomics như tỷ lệ Unlock cao tại TGE và sự tập trung quyền sở hữu có thể trở thành yếu tố rủi ro lớn ảnh hưởng đến giá trị và niềm tin của cộng đồng. Trên đây là tất cả thông tin mình muốn chia sẻ trong bài viết này, hi vọng mọi người đã nhận được những kiến thức bổ ích.