Phân Tích ICO: Làn Sóng Hút Tiền Đã Quay Trở Lại

ICO tiếp tục là chủ đề Hot tạo dấu ấn trong năm 2025 khi liên tục xuất hiện những thương vụ huy động hàng trăm triệu USD chỉ trong vài phút. Từ sự bùng nổ của Pump.Fun và Plasma, đến các đợt bán Token gây tranh cãi như Espresso, Theoriq hay Almanak, thị trường đang đặt ra nhiều câu hỏi về rủi ro pháp lý, cơ chế Vesting và tính minh bạch trong định giá. Trong bài viết này, hãy cùng Hak Research điểm lại các sự kiện ICO nổi bật gần đây, phân tích những mô hình gây tranh cãi và rút ra bài học cho nhà đầu tư cá nhân trong làn sóng ICO mới.

Trước khi bắt đầu, các bạn có thể tham khảo thêm một số bài viết dưới đây để hiểu rõ hơn về thị trường nhé:

• ICO, IEO, IDO Là Gì? Sự Khác Biệt Của Các Mô Hình Gọi Vốn
• Phân Tích Pump.fun ICO: Tại Sao Mọi Người Lại Bỏ Lỡ Cơ Hội?
• Coinlist Là Gì? Hướng Dẫn Tham Gia ICO Trên Coinlist

Tổng Quan Về ICO

Những Sự Kiện ICO Đáng Chú Ý Gần Đây

Pump.Fun ICO

Tháng 7/2025, Pump.Fun đã làm rung chuyển thị trường khi huy động được 500–600 Triệu USD chỉ trong vòng 12 phút thông qua ICO Token PUMP, đạt mức định giá FDV từ 4 đến 6 Tỷ USD. Đây là kỷ lục về tốc độ gọi vốn, xuất phát từ mô hình Launchpad dành cho Memecoin trên Solana, thu hút người dùng nhờ cơ chế phí giao dịch 1% và tổng doanh thu tích lũy lên tới 700-800 Triệu USD.

Tuy nhiên, Tokenomics của dự án lại vấp phải nhiều tranh cãi khi phân bổ 33% cho ICO và 24% cho cộng đồng, nhưng lại mở khóa tới 50% tổng cung ngay tại thời điểm TGE. Hệ quả là làn sóng bán tháo mạnh xảy ra sau khi giá PUMP tăng 70% lên mức 0.0068 USD, rồi sụt giảm 46-69% và thậm chí giảm xuống dưới mức giá ICO là 0.004 USD, chủ yếu do doanh thu hàng ngày lao dốc từ 140 Triệu xuống dưới 300.000 USD.

Pump.Fun đã cho ra mắt tới 12 Triệu Token Memecoin khác nhau, nhưng 99% trong số đó thất bại chỉ sau 2 tuần, dẫn tới nhiều chỉ trích cho rằng đây là “Exit Liquidity” dành cho đội ngũ phát triển. Dù vậy, một số điểm tích cực vẫn tồn tại, như chương trình mua lại Token bằng 25% doanh thu, và kế hoạch Airdrop 10% để hỗ trợ giá dài hạn. Song song đó, Pump.Fun phải đối mặt với áp lực lớn từ dự án cạnh tranh BonkFun, vốn đã chiếm 68% thị phần, cũng như vụ kiện trị giá 500 Triệu USD và sự thiếu hụt về tiện ích thực tiễn của Token khiến giá tiếp tục lao dốc 28,5% mỗi tuần.

Nếu doanh thu được duy trì ở mức ổn định, Pump.Fun vẫn có khả năng hồi phục, nhưng áp lực từ cạnh tranh gay gắt và rủi ro pháp lý khiến dự án này đối mặt với nguy cơ trở thành cú sập lớn nhất năm 2025 khi thị phần bị thu hẹp nhanh chóng.

Plasma ICO

Plasma đã tạo cú hích lớn trên thị trường khi gọi được 500 Triệu USD chỉ trong 5 phút vào tháng 6/2025, cùng với 500 Triệu USD từ khoản Deposit trong Vault, nâng tổng số vốn huy động lên 1 Tỷ USD. Đáng chú ý, Top 10 ví đầu tư đã nắm giữ tới 40% tổng vốn góp, và một số giao dịch phải trả phí Gas lên tới 100.000 USD. Plasma bán ra 10% trong tổng cung 10 Tỷ Token XPL, với FDV ở mức 500 Triệu USD, theo mô hình lạm phát 5% giảm dần theo thời gian.

Dự án nhận được sự hậu thuẫn từ Tether khi hỗ trợ giao dịch USDT không phí, đạt TPS trên 1.000, trong khi giá XPL sau ICO giữ ổn định ở vùng 0.5-0.6 USD. Plasma được quảng bá là “Stablechain” hướng tới việc mở rộng quy mô sử dụng đại trà, đồng thời tích hợp khả năng tương thích EVM với cơ chế đồng thuận dựa trên Bitcoin PoW. Với sự tham gia của Founders Fund và việc tận dụng Yield từ Aave, Plasma đã chứng minh được sức hút khi tiếp tục gọi thêm 3.5 Triệu USD từ vòng Private năm 2024 và 20.5 Triệu USD từ vòng Series A năm 2025.

Tuy nhiên, mức độ chi phối quá lớn của các Whale đã làm dấy lên lo ngại về sự công bằng trong hệ sinh thái, trong khi chi phí giao dịch cao lại gây khó tiếp cận đối với người dùng nhỏ lẻ. Việc sử dụng Bitcoin làm nền tảng bảo mật cũng mang đến những rủi ro pháp lý tiềm ẩn. Dù đang sở hữu 1 Tỷ USD vốn hóa Deposit và nhiều lợi thế cạnh tranh, Plasma vẫn cần giải quyết bài toán Whale Dominance và kiểm soát áp lực lạm phát để tránh những cú sập giá sau Mainnet, nhất là khi dòng tiền bị khóa trong 40 ngày có thể tạo ra rủi ro cơ hội nghiêm trọng.

Espresso – Capital Launchpad

Việc Espresso lựa chọn mở bán Token với định giá FDV lên tới 400 Triệu USD trên Capital Launchpad của Kaito AI là một tín hiệu cảnh báo nghiêm trọng cho bất kỳ nhà đầu tư nhỏ lẻ nào. Trong bối cảnh thị trường vẫn còn nhiều biến động, mức định giá này hoàn toàn không phản ánh được giá trị thực hay mức độ chấp nhận của người dùng đối với dự án. Đặc biệt khi toàn bộ Token bán ra đều bị khóa hoàn toàn trong 12 tháng đầu tiên, điều này không chỉ khiến tính thanh khoản bị triệt tiêu, mà còn đẩy nhà đầu tư vào tình trạng bị “giam vốn” suốt 2 năm – trong khi đội ngũ và quỹ đầu tư mờ ám về Vesting.

Một điểm cực kỳ đáng lo ngại là thiếu minh bạch trong thông tin các vòng gọi vốn trước đó. Espresso đã Raise 60 Triệu USD nhưng lại không công bố định giá hậu đầu tư của vòng Series A/B, khiến nhiều người đặt câu hỏi: tại sao vòng cộng đồng lại chấp nhận mức định giá cao gấp đôi mà không có dữ liệu cơ sở rõ ràng? Việc này khiến đợt mở bán giống như một “Exit Liquidity Event” – nơi nhà đầu tư nhỏ lẻ vô tình trở thành người gánh rủi ro thay cho các vòng trước.

Nếu Kaito AI thực sự muốn xây dựng uy tín cho Capital Launchpad, thì đây là một bước đi sai lầm ngay từ dự án đầu tiên. Launchpad là nơi để khởi tạo niềm tin và mang lại giá trị cho cộng đồng, không phải là công cụ Raise vốn cho những Deal thiếu cạnh tranh và thiếu minh bạch. Một nền tảng tốt không thể gắn liền với những Token Sale “mất cân đối” cả về định giá lẫn Vesting, nhất là khi người dùng đã bắt đầu đặt dấu hỏi về động cơ đằng sau.

Theoriq – Capital Launchpad

Việc Theoriq mở bán Token với chỉ 25% được mở khóa tại TGE và phần còn lại bị khóa đến 24 tháng đang khiến cộng đồng nhà đầu tư nhỏ lẻ cảm thấy bị gài bẫy. Mặc dù so với Espresso thì con số 25% TGE nghe có vẻ “dễ thở”, nhưng thực chất đây vẫn là một mô hình giam vốn kéo dài, làm triệt tiêu khả năng thu hồi vốn nhanh – vốn là yếu tố quan trọng nhất trong thị trường có tính thanh khoản và biến động cao như Crypto. Nếu TGE không “về bờ”, thì phần còn lại của Vesting gần như vô nghĩa với các nhà đầu tư ngắn hạn, hiện tại Allocation Request của Theoriq đã đạt hơn 3912%.

Một điểm gây tranh cãi là Theoriq được định giá tới 75 Triệu USD FDV dù chưa chứng minh được giá trị sản phẩm hay Traction thực tế. Trong khi nhiều dự án tốt ngoài kia có Valuation thấp hơn đang Struggle để gọi vốn, thì việc một dự án non trẻ như Theoriq Raise vốn với mức giá cao như vậy khiến nhiều người nghi ngờ liệu đây có thật sự là một cơ hội đầu tư hay chỉ là một pha “Liquid Exit” có chiến thuật. Định giá cao, Vesting dài – công thức này gần như chỉ phù hợp với Team và Quỹ, còn Retail thì luôn là người cuối cùng chịu rủi ro.

Capital Launchpad của Kaito AI đang có dấu hiệu đi lệch khỏi sứ mệnh ban đầu là mang đến những Deal chất lượng, minh bạch và có lợi cho cộng đồng. Với cả hai dự án đầu tiên là Espresso và Theoriq đều đưa ra các điều khoản thiếu hấp dẫn và Vesting dài hạn, Launchpad này đang tự tay phá bỏ niềm tin mà cộng đồng dành cho nó. Nếu các dự án tiếp theo không có sự cải thiện rõ rệt về định giá và chính sách phân phối Token, Capital Launchpad có thể sẽ sớm bị cộng đồng xem là “bãi đáp” cho những Deal khó tiêu thụ của các VC.

Almanak – Cookie DAO x Legion

Việc Almanak chọn Launch trên Cookie DAO x Legion với định giá 100 Triệu USD FDV và Vesting lên đến 3 năm đang khiến nhiều nhà đầu tư đặt dấu hỏi về động cơ thực sự phía sau. Mặc dù thương hiệu Cookie DAO từng có uy tín với cộng đồng Builder, nhưng Almanak là một dự án thiên về B2B hạ tầng, chưa có lực kéo người dùng rõ ràng, vậy tại sao lại cần Raise ở mức định giá cao như vậy? Nhà đầu tư nhỏ lẻ không nên bị biến thành “Liquidity Exit” cho các vòng Private đầy ưu đãi ẩn phía sau.

Điều đáng quan ngại hơn là các điều khoản phân phối Token thiếu minh bạch: không có số liệu rõ ràng về giá Seed/Private, Vesting cụ thể cho Team, và thời điểm Unlock của các bên liên quan. Trong bối cảnh niềm tin đối với các Launchpad đang lung lay, Cookie DAO x Legion cần đảm bảo rằng những Deal họ đưa ra không phải là các “Dump Trap” được thiết kế để lấy tiền cộng đồng trước rồi mới tính tới sản phẩm. Almanak có thể là một Tool tốt, nhưng một công cụ thì không nên bị thổi phồng như một Token tăng trưởng cấp kỳ.

Nếu Cookie DAO muốn duy trì uy tín là Launchpad “chọn lọc dự án chất lượng”, thì Almanak không phải là lời mở đầu lý tưởng. Dự án chưa có cộng đồng người dùng thực sự, Token chưa rõ Utility cụ thể ngoài Narrative Hạ Tầng AI/Web3, và Vesting thì bóp nghẹt mọi kỳ vọng ngắn hạn. Launchpad tốt phải đặt người dùng làm trung tâm, không phải chỉ là sân sau cho các vòng đầu tư kín tiếng.

Sự Chủ Quan Và Những Cái Bẫy ICO

• Định Giá Cao: Espresso được định giá tới 400 Triệu USD FDV, một con số quá lớn với một dự án chưa có sản phẩm hoàn chỉnh, chưa chứng minh được tính ứng dụng thực tế. Tương tự, Theoriq dù có quy mô nhỏ hơn vẫn đặt định giá 75 Triệu USD, cao so với mặt bằng chung của các dự án giai đoạn Pre-TGE. Việc định giá quá cao trong khi sản phẩm chưa ra mắt dễ dẫn đến chênh lệch kỳ vọng và hành vi bán tháo ngay khi Token được giao dịch.
• Thời Gian Khóa Lâu: Với Espresso, Token bị Cliff 1 năm, tức nhà đầu tư không thể nhận bất kỳ Token nào trong 12 tháng đầu. Sau đó, chỉ 50% được Unlock, phần còn lại tiếp tục Vesting trong năm tiếp theo. Việc phải chôn vốn quá lâu trong một dự án chưa có dòng tiền hoặc sản phẩm cụ thể làm tăng rủi ro lỗ cơ hội, đặc biệt trong bối cảnh thị trường thay đổi nhanh chóng.
• Vesting Thấp: Ngược lại với Espresso, Theoriq áp dụng chính sách không Vesting – toàn bộ Token được Unlock ngay tại TGE. Dù điều này ban đầu thu hút sự quan tâm rất lớn (huy động hơn 78 Triệu USD so với Target 2 Triệu), nhưng lại tiềm ẩn nguy cơ bán tháo ngay sau khi List, nhất là khi người nhận Token không nhìn thấy giá trị nắm giữ dài hạn. Sự đối lập trong Vesting của hai dự án cho thấy rằng: Vesting quá dài khiến vốn bị “giam”, còn Vesting quá ngắn lại khiến giá dễ “sập” sau TGE.
• Sản Phẩm Chưa Hoàn Thiện: Cả Espresso và Theoriq đều chưa có sản phẩm hoàn thiện tại thời điểm gọi vốn. Espresso bị đánh giá là Raise quá sớm, khi chưa có bất kỳ nền tảng hoặc ứng dụng cụ thể nào. Với Theoriq, dù định vị là hạ tầng cho AI Agent, nhưng dự án vẫn chỉ dừng ở giai đoạn Pre-TGE, và Utility thật sự của Token THQ chưa được chứng minh rõ ràng. Việc bán Token trước khi có sản phẩm chạy thực tế khiến toàn bộ kỳ vọng thị trường chỉ dựa vào “niềm tin”, rất dễ đổ vỡ nếu không được củng cố bằng tiến độ thực tế sau TGE.

Tổng Kết