Phân Tích Plasma: Cơ Sở Hạ Tầng Nghìn Tỷ Đô Dành Cho Stablecoin

Plasma là Blockchain Layer 1 hoạt động như một Sidechain của Bitcoin, được thiết kế riêng cho thanh toán Stablecoin đặc biệt là USDT với khả năng chuyển tiền miễn phí, bảo mật neo vào Bitcoin và tương thích EVM. Trong bối cảnh thị trường Stablecoin tăng trưởng nhanh chóng và nhu cầu về một cơ sở hạ tầng chuyên biệt ngày càng cao, Plasma nổi lên như một giải pháp tối ưu với sự hậu thuẫn từ Tether, Bitfinex và nhiều nhà đầu tư lớn. Trong bài viết này, hãy cùng Hak Research phân tích chi tiết về những điều tạo nên sự khác biệt của Plasma cũng như mô hình hoạt động của dự án nhé.

Trước khi bắt đầu đọc bài viết, các bạn có thể tham khảo thêm một số bài viết dưới đây để hiểu rõ hơn nhé:

• Sidechains Là Gì? Tổng Quan Về Giải Pháp Sidechains
• Blockchain Layer 1 Là Gì? Tầm Quan Trọng Của Layer 1 Trong Thị Trường Crypto
• Stablecoin: Tài Sản Bắt Buộc Phải Có Trong Danh Mục Đầu Tư

Bối Cảnh Thị Trường

Sự gia tăng của Stablecoin

Stablecoin đã trở thành một trong những ứng dụng quan trọng nhất của công nghệ Blockchain, với vốn hóa thị trường tăng trưởng nhanh chóng. Theo báo cáo từ Bộ Tài chính Hoa Kỳ, vốn hóa thị trường Stablecoin dự kiến đạt 2 nghìn tỷ USD vào năm 2028, tăng gấp 8 lần so với mức 233.5 tỷ USD vào tháng 6/2025. Dữ liệu từ VISA cho thấy khối lượng giao dịch Stablecoin hàng ngày đạt 169 tỷ USD với 40 triệu giao dịch vào ngày 10/06/2025, minh chứng cho nhu cầu ngày càng tăng đối với các tài sản ổn định giá trị.

USDT của Tether thống trị thị trường với 64% thị phần, tương đương 157 tỷ USD lưu hành, theo sau là USDC của Circle với 24.5%. Các Stablecoin mới như USDe của Ethena đã nhanh chóng chiếm 2,2% thị phần, cho thấy sự đổi mới liên tục trong lĩnh vực này. Stablecoin không chỉ được sử dụng trong giao dịch Crypto và DeFi mà còn mở rộng sang các ứng dụng thực tế như chuyển tài sản, thanh toán thương mại, và thậm chí giao dịch hàng hóa (ví dụ: Tether hỗ trợ giao dịch dầu thô trị giá 45 triệu USD vào tháng 10/2024).

Sự cần thiết của cơ sở hạ tầng cho Stablecoin

Mặc dù Stablecoin phát triển mạnh mẽ, các Blockchain hiện tại không được tối ưu hóa cho nhu cầu của chúng. Ethereum, với 51.5% hoạt động Stablecoin, cung cấp độ an toàn và tin cậy cao nhưng phí giao dịch thường cao, đặc biệt trong thời kỳ tắc nghẽn mạng. Tron chiếm 31.7% thị phần, nổi bật với phí thấp nhưng bị chỉ trích vì tính tập trung, với chỉ 27 validator được ủy quyền.

Stablecoin yêu cầu một Blockchain có khả năng xử lý giao dịch với thông lượng cao, độ trễ thấp, phí tối thiểu, và bảo mật mạnh mẽ. Các giao dịch Stablecoin thường đơn giản (chuyển khoản từ ví này sang ví khác) và không cần Logic hợp đồng thông minh phức tạp, nhưng khối lượng giao dịch lớn tạo ra áp lực cho các Blockchain.

Plasma ra đời để giải quyết các hạn chế này, với mục tiêu trở thành một Blockchain chuyên biệt cho thanh toán Stablecoin, đặc biệt là USDT. Được xây dựng như một Sidechain của Bitcoin, Plasma tận dụng tính bảo mật của Bitcoin, cung cấp chuyển khoản USDT miễn phí, và tương thích với EVM để thu hút các nhà phát triển từ hệ sinh thái Ethereum.

Plasma Là Gì?

Plasma là một Blockchain Layer 1 hoạt động như một Sidechain của Bitcoin, được thiết kế đặc biệt để tối ưu hóa thanh toán Stablecoin, với trọng tâm là USDT của Tether. Dự án hướng đến việc “tái định nghĩa cách tiền di chuyển” bằng cách cung cấp một nền tảng thanh toán nhanh, chi phí thấp, và an toàn, phù hợp cho các ứng dụng như chuyển tài sản, thương mại điện tử và giao dịch B2B.

Plasma đã huy động $24M qua các vòng Seed và Series A, với sự tham gia của Framework Ventures, Bitfinex, Bybit, và các nhà đầu tư cá nhân như Paolo Ardoino (CEO Tether) và Peter Thiel (CoinDesk). Vào tháng 6/2025, Plasma mở bán Token XPL và huy động được số tiền gửi vào là 1 tỷ USD chỉ trong 30 phút, với hơn 2.900 ví tham gia, cho thấy sự quan tâm mạnh mẽ từ cộng đồng. Tại thời điểm ra mắt Mainnet Beta, Plasma sẽ xếp hạng là Blockchain lớn thứ 9 thế giới về thanh khoản Stablecoin.

Các đặc điểm nổi bật của Plasma bao gồm:

• Zero-Fee USDT Transfers: Chuyển khoản USDT miễn phí nhờ kiến trúc Split-block, kích thích giao dịch vi mô và các giao dịch chuyển tiền.
• Bitcoin-Anchored Security: Plasma neo State Roots vào Bitcoin giúp giảm thiểu rủi ro tấn công và tăng độ tin cậy, đặc biệt hấp dẫn với các tổ chức tài chính.
• EVM Compatibility: Tương thích 100% với EVM, cho phép triển khai hợp đồng thông minh Ethereum mà không cần chỉnh sửa. Điều này giúp các dự án Stablecoin hiện có trên Ethereum dễ dàng tích hợp, tận dụng hệ sinh thái phát triển lớn nhất trong Crypto.
• Hỗ trợ từ Tether: Plasma có mối quan hệ chiến lược với Tether, có thể nói Plasma là dự án thuộc nhà Tether, mang lại lợi thế về liquidity và phân phối.
• Gas Fee Flexibility: Phí Gas có thể thanh toán bằng USDT hoặc các tài sản khác, loại bỏ nhu cầu giữ Native Token làm phí giao dịch.

Cơ Chế Hoạt Động Của Plasma

Cơ chế đồng thuận: PlasmaBFT

Plasma sử dụng PlasmaBFT, một giao thức đồng thuận BFT (Byzantine Fault Tolerance) tùy chỉnh, dựa trên Fast HotStuff, được tối ưu hóa cho Rapid Finality và Low Latency. Không giống như HotStuff truyền thống với ba giai đoạn là Prepare, Pre-commit và Commit, PlasmaBFT giảm xuống hai giai đoạn, giảm chi phí đồng thuận và tăng tốc độ xử lý khối.

PlasmaBFT sử dụng chứng chỉ Quorum (QCs) để đảm bảo sự đồng thuận an toàn và hiệu quả giữa các Validator bỏ phiếu cho khối được đề xuất. Nếu thất bại, Aggregated QCs (tập hợp các QCs) cho phép khôi phục nhanh chóng mà không gây rủi ro Rollback. Hệ thống cũng cho phép xử lý đồng thời nhiều vòng đồng thuận, đạt hàng nghìn TPS.

Bảo mật neo vào Bitcoin

Plasma neo State Roots định kỳ vào Blockchain Bitcoin, tạo ra các Checkpoint bất biến. Để thay đổi lịch sử Plasma, kẻ tấn công phải tổ chức lại Blockchain Bitcoin, điều gần như không khả thi về mặt kinh tế và kỹ thuật. Điều này mang lại Objective Finality, cho phép người dùng và ứng dụng xác minh giao dịch Plasma thông qua Bitcoin mà không phụ thuộc hoàn toàn vào Validator của Plasma.

Execution Layer: Reth và EVM Compatibility

Plasma sử dụng Reth, một Execution Client viết bằng Rust, được thiết kế cho hiệu suất và tính mô-đun. Reth đảm bảo 100% EVM compatibility, nghĩa là mọi hợp đồng thông minh Ethereum (bao gồm các hợp đồng USDT ERC20) có thể triển khai trên Plasma mà không cần chỉnh sửa mã. Thiết kế Modules của Reth cho phép Plasma thử nghiệm với các lớp DA (Data Availability) hoặc nén mà không cần viết lại Logic Execution.

Kiến trúc Split-Block và Zero-Fee USDT Transfers

Plasma giới thiệu cơ chế Split-Block, chia khối thành hai lớp:

• Primary Layer (Execution Block): Xử lý các giao dịch thông thường (thực thi Logic của Smart Contract, DeFi), chịu phí Gas.
• Secondary Layer (Transfer Block): Dành riêng cho chuyển khoản USDT, không yêu cầu EVM Execution, do đó miễn phí Gas.

Các giao dịch USDT được xử lý độc lập, giảm chi phí tính toán. Để ngăn chặn Spam, Plasma áp dụng tỉ lệ giới hạn, yêu cầu mức số dư tối thiểu và quy tắc được sử dụng để quản lý và ưu tiên các giao dịch trong Mempool (hàng đợi giao dịch) khi có xung đột hoặc cần tối ưu hóa việc xử lý giao dịch. Tuy nhiên, tính năng này vẫn đang trong giai đoạn nghiên cứu và chưa triển khai ngay từ đầu.

Shielded Transactions

Plasma có kế hoạch triển khai Shielded Transactions để tăng cường quyền riêng tư, có thể sử dụng Zero-knowledge Proofs (như Zcash hoặc Aztec). Các phương pháp khả thi bao gồm cơ chế chia sẻ một phần dữ liệu giao dịch cụ thể với các bên được ủy quyền trong khi giữ bí mật các chi tiết khác, hoặc Modules bảo mật chuyển tài sản với zk-SNARK.

Mô hình kinh tế

Plasma không dựa vào phí giao dịch USDT để tạo doanh thu mà tập trung vào kiếm lợi nhuận từ hệ sinh thái:

• Issuance and Redemption: Các nhà phát hành Stablecoin (như Tether) được khuyến khích Mint/Redeem trên Plasma, tạo phí nhỏ nhưng tích lũy lớn.
• DeFi và MEV: Các giao dịch DeFi (Swap, Lending) và MEV từ hoạt động giao dịch sẽ tạo doanh thu cho Validator.
• USDT0 Integration: Hỗ trợ USDT0, phiên bản Omnichain của USDT, giúp Plasma trở thành Hub phát hành.

Plasma Giải Quyết Vấn Đề Của Thị Trường Như Thế Nào?

Giảm phí giao dịch

Phí giao dịch cao trên Ethereum (thường vài USD) khiến các giao dịch nhỏ hoặc vi mô không khả thi. Tron, dù phí thấp hơn (2-3 USD), vẫn không lý tưởng cho các ứng dụng như chuyển tài sản hoặc thanh toán thương mại. Plasma sở hữu cơ chế Zero-fee USDT Transfers loại bỏ rào cản này, mở ra các Use Case mới:

• Microtransactions: Gửi 5 USD mà không mất phí.
• Chuyển tài sản: Chuyển tiền quốc tế không bị cắt giảm bởi trung gian.
• Thương mại: Merchant tiết kiệm 2-3% phí so với thẻ tín dụng.

Tăng cường bảo mật

Các Blockchain như Tron bị chỉ trích vì tính tập trung, với số lượng Validator hạn chế, gây lo ngại cho các tổ chức tài chính. Plasma tận dụng bảo mật của Bitcoin thông qua State Anchoring, cung cấp độ tin cậy cao hơn. Điều này đặc biệt quan trọng khi Stablecoin ngày càng được sử dụng trong các giao dịch lớn, như giao dịch dầu thô 45 triệu USD của Tether.

Cải thiện trải nghiệm người dùng

Plasma cho phép thanh toán phí Gas bằng USDT hoặc các tài sản khác, loại bỏ nhu cầu giữ Native Token, đơn giản hóa trải nghiệm cho người dùng không quen thuộc với Crypto. Tính năng này, kết hợp với EVM Compatibility, giúp Plasma dễ dàng tích hợp với các ví và sàn giao dịch như Bybit, tạo ra một Onramp mượt mà.

Tích hợp hệ sinh thái

Tương thích EVM cho phép các dự án stablecoin hiện có trên Ethereum (như Curve Finance, Ethena) triển khai trên Plasma mà không cần chỉnh sửa mã. Điều này thu hút Deep Liquidity và các nhà phát triển, tạo hiệu ứng mạng lưới mạnh mẽ.

Các Dự Án Đối Thủ

Noble

Noble là một Blockchain trên Cosmos SDK, tập trung vào phát hành và chuyển tài sản Stablecoin cùng Real-world Assets (RWAs). Noble hỗ trợ USDC và phát hành USDN, một Yield-bearing Stablecoin với lợi suất 4,15% từ US Treasury Bills. Noble sử dụng IBC (Inter-Blockchain Communication) để kết nối với hơn 50 Blockchain trong hệ sinh thái Cosmos, với tổng giá trị giao dịch vượt 5 tỷ USD. Noble cùng đã huy động được $18.3M qua hai vòng gọi vốn Seed và Series A với sự tham gia của các quỹ đầu tư hàng đầu trong thị trường Crypto như Paradigm, Wintermute, Polychain Capital, Circle,…

Plasma tập trung vào hiệu suất thanh toán USDT với phí bằng 0, trong khi Noble ưu tiên phát hành và Interoperability. Plasma có lợi thế về bảo mật Bitcoin và mối quan hệ với Tether, nhưng Noble mạnh hơn trong hệ sinh thái Cosmos và hỗ trợ đa dạng Stablecoin.

Tương Lai Của Plasma và Stablecoin

Tiềm năng phát triển

Tác động của quy định pháp lý

Đạo luật GENIUS Act tại Hoa Kỳ, được Thượng viện thúc đẩy vào tháng 6/2025, nhằm tạo khung pháp lý cho Stablecoin, yêu cầu dự trữ, kiểm toán, và chính sách Redemption. Plasma, với trọng tâm vào Fiat-backed Stablecoin và bảo mật Bitcoin, phù hợp với xu hướng này, có thể thu hút các tổ chức tài chính. Ngoài ra, Stablecoin tăng cường vai trò của USD toàn cầu, được các nhà hoạch định chính sách Hoa Kỳ ủng hộ.

Tổng Kết

Stablecoin đang trở thành trụ cột trong hệ sinh thái Blockchain toàn cầu với quy mô thị trường dự kiến đạt hàng nghìn tỷ USD trong thập kỷ tới. Plasma xuất hiện như một giải pháp Layer 1 chuyên biệt cho thanh toán USDT, giải quyết các điểm nghẽn về phí giao dịch, độ trễ và khả năng mở rộng của các Blockchain hiện tại. Bằng cách tận dụng bảo mật của Bitcoin, tích hợp với hệ sinh thái Ethereum qua EVM, và có mối quan hệ chiến lược với Tether, Plasma không chỉ tạo ra lợi thế cạnh tranh rõ rệt mà còn mở ra một lớp hạ tầng mới cho dòng tiền số. Tuy nhiên, để phát triển bền vững, dự án cần vượt qua các rào cản về mô hình doanh thu, cạnh tranh mạng lưới, và tuân thủ pháp lý – những yếu tố ngày càng trở nên quan trọng trong môi trường Crypto toàn cầu.