Layer 2 Mới Là Cuộc Chiến Lớn Nhất Trong Chu Kì Tiếp Theo

Cuộc sống luôn tồn tại những bất ngờ trong nhiều chu kì qua của thị trường crypto chúng ta đã chứng kiến Layer 1 Wars cực kì nhiều. Bất kì giai đoạn nào của thị trường crypto cũng luôn có như:

• Giai đoạn 2016 - 2020: Cardano, Monero, Neo, Ethereum Classic, 
• Giai đoạn 2020 -  2024: Avlanche, Solana, Near Protocol, Mina Protocol, Polkadot, Fantom, BNB Chain, Polygon,...
• Giai đoạn 2024 - 2028: Aptos, Sui Blockchain, Aleo, Espresso,...

Tuy nhiên, trong giai đoạn thị trường hiện nay Layer 2 đã chiếm vị thế spotlight với cuộc chiến của Optimism và Arbitrum tuy nhiên tất cả mới chỉ là cho một trận chiến cực kì lớn trong chu kì tiếp theo. Và để hiểu hơn về bài viết này mọi người có thể tham khảo một số bài viết dưới đây:

• Layer 2 Là Gì? Toàn Tập Về Các Giải Pháp Layer 2
• Optimistic Rollup Là Gì? Tổng quan về Optimistic Rollup
• Zk Rollup Là Gì? Tổng Quan Về Giải Pháp Zk Rollup
• Layer 3 Là Gì? Tổng Quan Về Các Giải Pháp Layer 3

Tổng Quan Về Layer 2

Giới thiệu về Layer 2 và Mục đích ra đời

Căn bệnh "ung thư" dai dẳng của thị trường

Ethereum là Blockchain nền tảng đầu tiên, lâu đời và uy tín nhất trên thị trường crypto hiện nay. Do là blockchain nền tảng dầu tiên nên Ethereum sở hữu một lượng lớn các nhà phát triển và các dự án trên  hệ sinh thái của mình. Bên cạnh đó, do có nhiều nhà phát triển nên gần như toàn bộ các xu  hướng lớn của thị trường đều xuất phát từ Ethereum. Vấn đề cũng từ đây mà ra:

• Trò chơi CryptoKitties. Trò chơi nuôi mèo ảo này thực sự đã bùng nổ vào năm 2017 và thậm chí khiến mạng lưới Ethereum đã tắc nghẽn vào thời điểm đó. Sau đó, Ethereum mới thật sự nghiêm túc hơn nữa vào Ethereum 2.0
• DeFi Summer bùng nổ vào 2020 và 2021 cũng làm cho phí mạng lưới tăng vọt.
• Cơn sốt GameFi bắt đầu với Axie Infinity.
• Cơn địa chấn NFT - với  việc các bộ sưu tập NFT x100 x1000 lần khiến cho mạng Ethereum trở nên đắt đỏ và chậm rãi mỗi khi các bộ sưu tập NFT cho phép người dùng mint.

Sứ mệnh ra đời của các nền tảng Layer 2

Các Layer 2 được ra đời, thiết kế và xây dựng với 2 yếu tố cốt lõi bao gồm:

• Giải quyết về vấn đề phí giao dịch trên Ethereum quá cao. Theo Vitalik, fee ở trên các Layer 2 nên ở mức $0.05.
• Thừa hưởng được sự bảo mật và phi tập trung từ Ethereum.

Cơ chế hoạt động của Layer 2 dạng Rollup phổ biến tương đối đơn giản như hàng trăm, hàng ngàn giao dịch sẽ được thực thi trên trên Layer 2 sau đó sẽ được đóng gói (block) đi kèm với đó là bằng chứng giao dịch gửi về Layer 1. Tại Layer 1, thì các validator sẽ xác thực bằng chứng giao địch và thêm  block đó vào trên Ethereum.

Chính vì việc thay vì thực hiện hàng ngày giao dịch trên Layer 1 mà nó được thực thi trên Layer 2 và chỉ xuống dưới Layer 1 dưới dạng 1 block khiến phí giao dịch trên Layer 2 rẻ hơn rất nhiều so với Layer 1

Các giải pháp Layer 2 nổi bật

Đối với Layer 2 thì chúng ta sẽ có nhiều các giai pháp đi kèm với đó là các ưu và nhược điểm khác nhau bao gồm:

• Plasma: Polygon, Gluon, Leap DAO,...
• State Channel: Connext, Raiden, Perum, State Channel,...
• Optimistic Rollup: Optimism, Arbitrum, Boba Network, Metis DAO, Cartesi,  Base,...
• zkRollup: zkSync, StarkNet, Linea, Polygon zkEVM, Loopring, Aztec,...
• Validium: StarkEx,Loopring, zkPoter - Matter Labs,...

Giải pháp Layer 2 phổ biến nhất ở thời điểm hiện tại đó chính là Rollup trong Rollup thì có 2 loại là Optimistic Rollup với  zkRollup với cơ chế hoạt động tương đối giống nhau chỉ khác biệt ở bằng chứng giao dịch khi mà Optimistic Rollup sử dụng fraud proof còn zkRollup sử dụng validity proof.

Trong khi Optimistic Rollup dễ xây dựng hơn và đang có những thành quả nhất định với sự thành công bước đầu của Optimism và Arbitrum thì với công nghệ tiên tiến hơn nhưng xây dựng mất nhiều thời gian lâu hơn thì zkRollup mới đang ở giai đoạn khởi đầu giống với Optimistic Rollup thời điểm cuối năm 2021.

Cuộc Chiến Layer 2 Đang Diễn Ra Như Thế Nào?

Cuộc chiến khởi đầu Arbitrum & Optimism

Có thể nói rằng  Optimism và Arbitrum là 2 nền tảng Layer 2 chính thức tạo nên một cuộc chiến thực sự đầu tiên. 2 nền tảng này ra mắt mainnet thời gian khá tương đồng với nhau nhưng lại có sự khác biệt trong chiến lược phát nhau:

• Optimism: Optimism lựa chọn thị trường một cách đầy thận trọng khi yêu cầu các dự án xây dựng trên Optimism bắt buộc phải KYC đội ngũ phát triển. Bên  cạnh đó, Optimism đặt cược rất nhiều vào hệ sinh thái Synthetix và Perpetual.
• Arbitrum: Arbitrum có cách tiếp cận tương đối mở khi mà bất kì ai cũng có thể xây dựng trên Arbitrum. Dẫn tới việc hầu hết các đội dev ẩn danh từ Ethereum đều di chuyển tới Arbitrum thay vì Optimism.

Theo mình việc Optimism lựa chọn Synthetix với bộ sản phẩm đa dạng bao gồm Stablecoin, Option, Perpetual hay Assets Management hay đặt cược vào Perpetual là hoàn toàn đúng đắn nhưng đâu đó các dự án multichain này đang khá lép vế so với GMX cũng là một nền tảng Perpetual nhưng với mô hình hoạt động và tokenomics đầy khác biệt.

Một trong những lí  do khiến cho Arbitrum đang có những sự  lấn lướt nhất định trước Optimism bao gồm:

• Về yếu tố thì kĩ thuật thì EVM của Arbitrum có phần tương thích nhiều hơn so với của Optimism, bên cạnh đó do việc đăng ít dữ liệu lên L1 hơn so với Optimism nên Arbitrum cũng có mức phí rẻ hơn.
• Sở hữu 1 đội dev ẩn danh cực giỏi (đội này là Whales trên Ethereum đã trở nên nổi tiếng sau sự thành công của Olympus DAO) đã xây dựng nhiều giao thức như Dopex, Jones DAO, Plutus DAO, Orbital, GammaSwap,... Bên cạnh đó, MQH của đội này cũng đã giúp lôi kéo đội ngũ phát triển của GMX từ BNB Chain về Arbitrum.
• Có sự nhanh chóng hơn trong việc nâng cấp mạng lưới giúp phí giao dịch trở nên ngày càng rẻ hơn.
• Chính vì việc ai cũng có thể xây dựng trên Arbitrum khiến cho hệ sinh thái của Arbitrum cực kì đa dạng trong nhiều các mảnh ghép khác nhau.

Tuy nhiên, đồng ý rằng Arbitrum đang có những sự lấn lướt so với Optimism nhưng trong tầm nhìn về một Layer 3, một hệ sinh thái sử dụng công nghệ thì Optimism đang có những sự tiến bộ hơn hẳn so với Arbitrum. Có thể thấy rằng Arbitrum đang tập trung phát triển theo chiều dọc thì Optimism lựa chọn phát triển theo chiều ngang.

Về phát triển theo chiều dọc thì:

• Arbitrum: Sau khi nâng cấp thành công Arbitrum One lên Arbitrum Nitro thì Arbitrum Stylus sẽ là đích đến tiếp theo của Arbitrum giúp cho Arbitrum nhanh hơn, rẻ hơn và hỗ trợ  nhiều ngôn ngữ lập trình hơn nữa trong tương lai.
• Optimism: Lẽ ra bản cập nhật Bedrock phải ra mắt cùng với Arbitrum Nitro tuy nhiên tới nay thì Bedrock vẫn đang trong quá trình xây dựng và trong những bước cuối cùng để đưa lên mainnet.

Vè phát triển theo chiều ngang thì:

• Arbitrum: Thời gian gần đây thì Arbitrum chính thức cho ra  mắt Arbitrum Orbit cho phép các Layer 3 sử dụng công nghệ Rollup, Anytrust ở trên nền tảng Layer 2 Arbitrum Nitro.
• Optimism: Cho ra mắt OP Stack cho phép các bên sử dụng công nghệ của Optimism để tự phát triển 1  Optimistic Rollup Chain độc lập và hiện tại Coinbase đã sử dụng công nghệ này để phát triển Base của mình. Tuy nhiên, tầm nhìn Superchain của Optimism vẫn còn nhiều điều phải làm.

Tuy nhiên với sản phẩm Superchain của mình thì sẽ tương đối khó để Optimism chủ động lấy lợi ích về cho nền tảng của mình nếu như không có sự cam kết của dự án trong hệ sinh thái Superchain ví như việc Base  trong tương lai sẽ chia sẻ một phẩn phí giao dịch tới Tresury DAO của Optimism.

Cuối cùng, với sự ra mắt của cả OP và ARB bên cạnh đó là còn rất nhiều incentive để bootstrap hệ sinh thái trong thời gian sắp tới thì dòng tiền của toàn bộ thị trường sẽ tập trung đổ xô về Optimism và Arbitrum trong thời gian sắp tới và theo góc nhìn của mình Arbitrum vẫn sẽ giữ vị thế đứng đầu của mình nếu như mà Optimism chưa thể ra mắt cập nhật Bedrock.

Với việc Base gần đây tham gia vào Optimistic Rollup Ecosystem thì khả năng cuộc chiến này trong tương lai sẽ thú vị hơn rất nhiều.

Những tay chơi lớn đang làm gì?

Ở thời điểm hiện tại các dự án zkRollup đang trong giai đoạn bản lề để nhanh chóng bước vào giai đoạn hệ sinh thái bắt đầu bùng nổ mạnh mẽ như:

• zkSync: Chính thức ra mắt zkSync Era đã ở giai đoạn Mainnet Alpha: Full Launch Alpha - thời điểm cả người dùng và các nhà phát triển đều có thể hoạt động trên zkSync Era.
• Polygon: Polygon zkEVM đã chính thức Mainnet Alpha trong tháng 3/2023 tuy nhiên nó không nhận được sự đón nhận nồng nhiệt như zkSync Era vì không có cơ hội retroactive.
• Scroll: Đang trong giai đoạn Testnet Wave 3 và thời gian tiến đến mainnet của Scroll cũng sẽ tương đối gần trong thời gian sắp tới.
• Taiko: Đang trong giai đoạn Testnet Wave 2  và phải đến tận Q1/2024 thì mới chính thức cho ra mắt mainnet. Thời gian tương đối dài vì Taiko hướng đến trở thành zkEVM loại 1 có mức độ tương thích cao nhất với EVM.
• StarkNet: Đã bắt đầu phát triển hệ sinh thái non trẻ của mình bằng Cairo.

Hầu hết các nền tảng zkRollup đang ở trong quá trình đầu tiên trong việc xây dựng một hệ sinh thái và sẽ cần khá nhiều thời gian để hệ sinh thái của họ bắt đầu bùng nổ mạnh  mẽ như Arbitrum hay Optimism có lẽ sẽ mất khoảng hơn 1 năm kể từ thời điểm mainnet và thật trung hợp nó sẽ rơi vào giai đoạn sau halving Bitcoin 2024.

Chính vì vậy mà việc các nền tảng zkRollup sẽ có một Wars lớn trong chu kì tiếp theo là điều hoàn toàn có thể xảy ra khi mà các dự án có xuất phát điểm tương đối giống nhau. Tuy nhiên, trong quá trình phát triển sẽ có nhiều nền tảng bị thụt lùi như với Optimistic Rollup là trường hợp của Boba Network và Metis DAO. Liệu trong những nền tản zkRollup trên ai sẽ bị thụt lùi về phía sau.

Chúng ta sẽ cùng điểm nhanh qua hệ sinh thái của các nền tảng zkRollup đang như thế nào.

Hệ sinh thái của các nền tảng  zkRollup bắt đầu hình thành nhưng sẽ phải chờ một khoảng thời gian từ  6 - 9 tháng để các mảnh ghép về Cơ sở hạ tầng hoạt động một cách ổn định thì tới lúc đó các dự án về DeFi, NFT, Gaming,...  mới bắt đầu có sự bứt phá.

Coinbase, Consensys,... tham gia đường đua Layer 2

Rõ ràng các ông lớn đang có những toan tính khi thời gian gần đây Coinbase mà mắt Layer 2 của riêng mình là Base được xây dựng trên  OP Stack và là một trong những dự án đầu tiên trên hệ sinh thái Superchain của Optimism. Bên cạnh đó, Linea cũng gia nhập đường đua zkRollup với sản phẩm trọng tâm là zkEVM.

Theo góc nhìn của mình Coinbase xây dựng một Layer 2 chủ yếu giải quyết bài toán xung quang việc đa dạng hóa nguồn doanh thu của mình, còn với Consensys thì việc xây dựng 1 Layer 2 theo một công nghệ khó hơn là zkRollup cũng phù hợp với vị thế của họ khi là một đội xây dựng các dự án về infastructure cực giỏi và luôn ủng hộ Ethereum.

Có thể Consensys dự phóng được rằng zkRollup sẽ sớm bùng  nổ tương tự như cách mà Optimistic Rollup làm việc nên họ tự xây dựng  một sản phẩm để nắm bắt xu hướng và tạo thêm nguồn thu cho công ty mẹ. Tuy nhiên vì lí do nào đi chăng nữa thì việc có càng nhiều ông lớn đặt cược vào Layer 2 thì cho thấy tiềm năng của Layer 2 còn rất lớn phía trước.

Dự Phóng Cuộc Chiến Layer 2 Cho Chu Kì Tiếp Theo

Cuộc chiến sẽ không chỉ nằm ở Optimistic Rollup

Câu chuyện cuộc chiến của Optimism và Arbitrum mới chỉ là khởi đầu cho một Layer 2 Wars cực kì lớn trong chu kì tiếp theo của thị trường. Bên cạnh việc, có Base chen chân vào giữa cuộc chiến giữa Arbitrum và Optimism thì việc zkRollup Wars được cho là điều sớm muộn. Hiện nay, các Layer 2 kêu gọi vốn và định giá cũng không hề thua kém các Layer 1.

Việc các nền tảng zkRollup cạnh tranh với nhau là điều sớm muộn khi mà số lượng các nhà phát triển có giới hạn. Vậy đâu sẽ là những yếu điểm để giúp các nền tảng sớm chiếm lĩnh vị thế và trở thành nền tảng dẫn đầu trong cuộc đua zkRollup:

• zkEVM: Có lẽ việc tương thích tốt nhất không phải keyword tuy nhiên dự án nào có cơ sở hạ tầng tốt và thân thiện với developer là một điểm cộng.
• Mainet: Những dự án mainet đầu tiên sẽ là những dự án có lợi thế đi đầu do có sự cộng hưởng từ việc thị trường cực kì hype về công nghệ zk và zkEVM.
• Cách tiếp cận: Việc tiếp cận theo 2 hướng như Arbitrum và Optimism chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến việc phát triển lâu dài từ dự án.
• Incentive: Việc tổ chức các sự kiện hackathon offline & global, grant dành cho các dự án tiềm năng cũng ảnh hưởng trực tiếp đến việc hệ sinh thái sẽ giãn nở như thế nào.
• Lựa chọn hướng đi: Việc tập trung vào một mảng nào đó trong DeFi hoặc Gaming hoặc NFT cũng ảnh hưởng đến sự thành công của hệ sinh thái trong tương lai.

Thông qua nhiều yếu tố trên chúng ta có thể xác định được định hướng của một nền tảng zkRollup và có thể dự phóng xem mức độ thành công của nền tảng tới đâu từ đó có những quyết định đầu tư đúng đắn.

Một ví dụ với Arbitrum

Tại thời điểm khi Arbitrum phát triển mạnh mẽ hơn mình nhìn nhận được hệ sinh thái Arbitrum được xây dựng xung quanh DeFi nói chung và GMX nói riêng nên mình quyết định đầu tư vào GMX, Plutus DAO, Jones DAO, Vesta Finance,... và dựa trên những dự phóng như vậy mình đã đầu tư tương đối thành công vào hệ sinh thái Arbitrum. 

Tuy nhiên, mình cũng đã bỏ lỡ một vài cơ hội lớn với Radiant Capital, Mux Protocol, Magic,... nhưng mình cũng không quá ân hận vì tại thời điểm đó mình phân tích thì các dự án đó không phù hợp để đầu tư.

Layer 3 mới là đích đến và cuộc chiến tiếp theo

Theo mình quan sát được tình trạng của các Layer 2 hiện tại đặc biệt là các nền tảng Optimistic Rollup Chain thì có một số điểm như sau:

• Tốc độ nâng cấp mạng lưới không theo được nhu cầu thị trường. Như Arbitrum Nitro chỉ có một giai đạn ngắn phí thấp khi mạng lưới trở nên đông lúc thì phí giao dịch trên Nitro cũng không khác gì One và mình tin Stylus cũng sẽ gặp tình trạng tương tự.
• Về bản chất thì các Layer 2 đang cố gắng tối ưu dữ liệu gửi về Layer 1 để cân bằng giữa chi phí và bảo mật. Mình cũng tin rằng đây không phải một giải pháp dài hạn. 
• Có vẻ như bản thân zkRollup cũng không tự tin về tốc độ và fee giao dịch trên mình như quảng cáo dựa trên tầm nhìn Layer 3.

Như vậy Layer 2 có thể chưa là giải pháp cuối cùng để giải quyết triệt để vấn đề tồn đọng là fee giao dịch trên Ethereum mà có thể giải pháp song song với DankSharding với Ethereum 2.0 chính là Layer 3. 

Như mình đã viết mỗi một nền tảng Layer 2 đang có những tầm nhìn và cách triển khai khác nhau về Layer 3 mọi người có thể tham khảo chi tiết trong bài viết Layer 3 Là Gì? Tổng Quan Về Các Giải Pháp Layer 3.Layer 3 mà các dự án đang mong muốn xây dựng như sau:

• StarkNet: StarkNet có góc nhìn tương đối đơn giản về L3 sẽ được xây dựng trên  L3 vì vậy nếu như L2 giảm được 1.000 chi phí so với L1 thì L3 có thể giảm tới 1.000.000 so với L1 mà nó vẫn nhận được sự bảo mật từ L1.
• zkSync: Tầm nhìn L3 của zkSync được mô tả tương tự mô hình Internet  Of Blockchain với các L3 được gọi là HyperChain và được kết nối với nhau xuyên suốt bằng HyperBridge. Các HyperChain  trên zkSync có thể lựa chọn zkRollup, zkPorter hay Validium để phát triển và nhiều yếu tố tùy chỉnh khác nữa.
• Optimism: Tầm nhìn của Optimism là SuperChain chứ không phải chỉ là L3 nơi mà tất cả các nhà phát triển có thể sử dụng OP Stack để tự xây một Optimistic Rollup Chain và có thể sử dụng lựa chọn Optimism như một lớp đồng thuận.
• Arbitrum: Tầm nhìn L3 của Arbitrum thông qua dự án Arbitrum Orbit nơi các blockchain có thể lựa chọn công nghệ của Anytrust, Nitro để xây dựng trên Arbitrum tùy thuộc vào nhu cầu của dự án.

Vậy rõ ràng tính đến hiện tại chỉ có 2 giải pháp là Ethereum 2.0 và Layer 3 rất khả năng 2 cập nhật sẽ đến cùng thời điểm hoặc Layer 3 sẽ đến sớm hơn. 

Theo góc nhìn của mình ví dụ với hệ sinh thái của Arbitrum thì như các nền tảng Perpetual như GMX, Vela Exchange,... hoàn toàn có thể phát triển trên 1 chain riêng trên Layer 3 của Arbitrum để giảm mức phí giao dịch. Bên cạnh đó, Treasure DAO - Nitendo trên Arbitrum  hoàn toàn có thể sử dụng công nghệ Anytrust để xây 1 chain chuyên về game trên Layer 3.

Cơ hội cho những nhà đầu tư cá nhân

Retroactive cho những người thích skin in the game

Hầu hết các dự án zkRollup đều chưa ra mắt token. Mọi người hoàn toàn có thể tận dụng thời điểm này để bắt đầu skin in the game trên hệ sinh thái và biết đâu có cơ hội nhận được retroactive ngàn đô từ nền tảng. Một số bài viết bạn có thể tham khảo như:

• Hướng Dẫn Tham Gia Testnet Linea (ConsenSys zkEVM)
• Hướng Dẫn Tham Gia Taiko Alpha-2 Testnet (Askja)
• Hướng Dẫn Tham Gia Testnet Dự Án Base – Layer 2 Được Phát Triển Bởi Coinbase
• Tham gia Testnet tìm kiếm cơ hội airdrop với Scroll

Tuy nhiên cũng đừng đặt quá nhiều kì vọng bởi vì như mọi người thấy đối với trường hợp của Optimism hay Arbitrum thì cả hai nền tảng này đều cho ra mắt token sau hơn 1 năm kể từ thời điểm mainnet. Nên theo góc nhìn của mình thì hãy là những người dùng thật sự.

Quan sát hệ sinh thái và đặt cược

Việc xác định được hệ sinh thái phát triển theo chiến lược và định hướng như nàogiúp chúng ta có thể dự phóng được nền tảng đó bao giờ sẽ bùng nổ, bùng nổ ở mảnh ghép nào và thời gian dự kiến bùng nổ là khi này từ đó xác định vị thế cho riêng mình.

Bên cạnh đó với mỗi hệ sinh thái mới thường đi kèm với đó là rất nhiều các dự án mới thì mọi người cần phân tích cơ bản và xác định được một số điều sau:

• Dự án về sản phẩm có điều gì đặc biệt? Nó có cơ hội dẫn dắt mảng này trong hệ này không? Mảng này trong hệ này có được hệ đặc biệt quan tâm không?
• Đội ngũ phát triển là ai? Có mối quan hệ như nào đối với Foundation?
• Tokenomics ra sao? Allocation, Release và Use Case có ổn không?
• Dự án có hệ sinh thái không? Có mối quan hệ với các dự án khác trong hệ không hay chơi một mình?

Nên đầu tư theo điểm mạnh của hệ thì sẽ dễ dàng thành công hơn so với việc đầu tư dàn trải.

Đầu tư vào native token của hệ sinh thái

Tuy chưa có thông tin chi tiết về Layer 3 nhưng chúng ta cũng nên dành thời để nghiên cứu bởi vì nếu như các nền tảng Layer 3 sử dụng native token của L2 để làm phí giao dịch thì đó thật sự sẽ là một động lực tăng trưởng mạnh mẽ cho các token của L2.

Đây cũng là một yếu tố chúng ta nên dành thời gian cho thời gian sắp tới.

Tổng Kết 

Không phải Layer 1 mà Layer 2 có thể là cuộc chiến lớn nhất trong chu kìtăng trưởng tiếp theo và nếu là như vậy thì mọi người đừng bỏ lỡ các cơ hội với các nền tảng Layer 2 nhé.