Bài Học Polymarket: RedStone Xử Lý Tranh Chấp Như Thế Nào?

• Multiverse Finance – Tái Định Nghĩa Prediction Market Trong Kỷ Nguyên DeFi
• Phân Tích Polymarket: Uma Protocol Thao Túng Kết Quả Trắng Trợn & Hệ Quả
• Prediction Là Gì? Công Cụ Kiếm Lời Tiềm Năng Hay Chỉ Là Cờ Bạc

Nhìn Lại Các Quyết Định Tranh Cãi

Câu chuyện Zelenskyy mặc Vest trước tháng 7

Tháng 3/2025, một thị trường dự đoán trị giá 7 triệu USD được thiết lập với nội dung: liệu Ukraine có ký kết một thỏa thuận hợp tác khai thác khoáng sản với Hoa Kỳ trước tháng 4 hay không. Trong suốt thời gian diễn ra thị trường, không có bất kỳ nguồn tin chính thức nào – cả từ chính phủ lẫn báo chí – xác nhận rằng thỏa thuận này đã được ký kết. Tuy nhiên, chỉ vài giờ trước khi thị trường đóng cửa, một cá nhân nắm giữ 5 triệu Token UMA (tương đương 25% quyền biểu quyết trong hệ thống Oracle) đã can thiệp vào quá trình xác minh và làm thay đổi kết quả từ “No” sang “Yes”.

Sự thay đổi này đã khiến kết quả thị trường bị đảo ngược hoàn toàn, gây thiệt hại lớn cho phần đông các trader đã đặt cược theo hướng ngược lại. Dù Polymarket có ghi nhận dấu hiệu bất thường trong biểu quyết trên UMA, nền tảng này vẫn từ chối hoàn tiền hay can thiệp, viện dẫn rằng đây là hành vi “hợp lệ” trong một hệ thống phi tập trung. Vụ việc đặt ra câu hỏi nghiêm trọng về lỗ hổng của cơ chế Token Voting, nơi một nhóm nhỏ có thể thao túng kết quả nếu nắm giữ đủ quyền lực biểu quyết.

Polymarket cho biết: “Đây là tình huống chưa từng có tiền lệ. Chúng tôi đã họp nội bộ, cũng như họp cùng với nhóm UMA suốt ngày hôm nay để đảm bảo điều này sẽ không xảy ra nữa.”

Vấn Đề Trong Mô Hình Của UMA

UMA sử dụng Optimistic Oracle: cơ chế giả định dữ liệu đưa lên chuỗi là đúng trừ khi có ai đó tranh chấp bằng cách đặt cọc (Bond). Nếu có tranh chấp, một mạng lưới bầu chọn phi tập trung (Data Verification Mechanism – DVM) dựa trên người nắm giữ Token UMA bỏ phiếu quyết định kết quả cuối cùng. Lý thuyết là nếu không có người tranh chấp, kết quả ngay lập tức được chứng thực sau một khoảng thời gian xác định (Liveness Window). Tuy nhiên, trên thực tế đã lộ rõ nhiều nhược điểm:

• Tập trung quyền lực vào “cá voi”: Theo số liệu của Sentora, khoảng 95% Token UMA đang bị kiểm soát bởi vài cá voi có lượng Token lớn. Họ thường được bầu thay cho các Holder nhỏ do những người này ủy quyền token để tránh bị thiệt hại khi không tham gia bỏ phiếu. Kết quả là các quyết định tranh chấp bị chi phối bởi số ít người. Nhiều ý kiến chỉ ra rằng chỉ cần một nhóm đại biểu đủ lớn có thể thao túng kết quả theo ý muốn.
• Tiến độ giải quyết chậm: Quy trình kiểm tra kết quả của UMA có thể mất 48-96 giờ mới đưa ra kết quả nếu có tranh chấp (một phiên bỏ phiếu DVM kéo dài nhiều ngày). Những người bỏ phiếu đúng sẽ nhận được phần thưởng (0.05% nguồn cung UMA mỗi lần bỏ phiếu), trong khi những người bỏ phiếu sai hoặc không tham gia bị phạt gián tiếp qua lạm phát Token.

Lịch sử các cáo buộc

Hai vụ việc trên không phải là những Case duy nhất Polymarket vướng vào các tranh cãi về kết quả dự đoán. Trên thực tế, đã từng có nhiều trường hợp gây tranh luận gay gắt, thậm chí bị cho là có dấu hiệu thao túng, chủ yếu xuất phát từ cách vận hành của Oracle UMA. Ví dụ, Polymarket từng tiền sự một thị trường về Barron Trump (con trai ông Trump) bị UMA quyết định sai, nên Polymarket quyết định lật ngược và hoàn tiền cho người chơi. Tháng 3/2024, một thị trường khác về thoả thuận khoáng sản Ukraine – Trump bị giải quyết sớm và sai (UMA Whale Vote), khiến Polymarket gọi là “tình huống chưa từng thấy” nhưng từ chối trả lại tiền.

Việc pháp lý, cuộc điều tra do Bộ Tư pháp Hoa Kỳ (DOJ) tiến hành nhằm vào Polymarket từng được công khai lần đầu vào tháng 11/2024, khi Bloomberg tiết lộ rằng Giám đốc điều hành của nền tảng, ông Shayne Coplan, đang bị Bộ Tư pháp Hoa Kỳ theo dõi sau cuộc bầu cử tổng thống Mỹ. Theo New York Post, FBI đã đột kích vào nhà của CEO này và thu giữ điện thoại và các thiết bị cá nhân của Coplan, dựa trên lời khai từ một nguồn tin ẩn danh. Trọng tâm của cuộc điều tra là nghi ngờ Polymarket đã cho phép người dùng tại Mỹ đặt cược bằng cách vượt qua các cơ chế kiểm soát truy cập thông qua VPN hoặc các biện pháp khác cùng việc thao túng các kết quả trên nền tảng mang đứng sau đó là sự vận hành của UMA Oracle. Cuộc điều tra này có sự phối hợp giữa các luật sư từ Ủy ban Giao dịch Hàng hóa Tương lai (CFTC) và Bộ Tư pháp (DOJ).

RedStone Có Thể Khắc Phục Như Thế Nào?

RedStone khắc phục điểm yếu của UMA như thế nào?

RedStone “đối trọng” với UMA bằng một cơ chế giải quyết tranh chấp chặt chẽ và phi tập trung hơn, nhiều hạn chế sẽ được RedStone cải thiện. RedStone loại bỏ nguy cơ “cá voi” thao túng bằng cách áp dụng cơ chế bồi thẩm ngẫu nhiên trên nền tảng Token RED đã Staking. Thay vì tập trung quyền lực vào một nhóm cố định như UMA, mỗi vòng xét xử được chọn lựa ngẫu nhiên những người đã Stake, đồng thời yêu cầu họ cam kết số lượng Token nhất định. Thiết kế này không chỉ phân tán quyền lực mà còn ngăn chặn tuyệt đối việc một bên đơn lẻ chi phối toàn bộ quá trình giải quyết tranh chấp.

Cơ chế kinh tế của RedStone cũng minh bạch và rõ ràng hơn hẳn. RedStone bắt buộc cả nhà cung cấp dữ liệu lẫn bên khởi kiện phải đặt Stake Token RED. Bất kỳ ai sai sẽ mất toàn bộ khoản Stake, trong khi quyết định đúng nhận thưởng ngay lập tức. Chính sách này biến mọi hành động cố ý làm sai lệch kết quả thành một rủi ro tài chính đáng kể và thúc đẩy tính trung thực.

Về tốc độ và chất lượng dữ liệu, RedStone cập nhật Feed liên tục với tần suất lên tới 0,3 giây – thậm chí 2,4 ms cho một số sản phẩm đặc thù – và tích hợp hơn 200 nguồn thông tin, lưu trữ công khai trên Arweave để mọi cập nhật đều có thể truy xuất. Đồng thời, nền tảng đã mở rộng hỗ trợ cho hơn 110 chuỗi và hơn 1.300 tài sản, bảo vệ tổng giá trị hơn 5,1 tỷ USD. Trong khi đó, UMA chỉ hoạt động chính trên khoảng 8 mạng lưới với TVL khiêm tốn ở mức chục triệu USD. Nhờ vậy, RedStone dễ dàng đáp ứng yêu cầu về độ tin cậy và khả năng mở rộng cho các ứng dụng DeFi lớn.

Cơ chế hoạt động của ARgue

RedStone đã phát triển một phương pháp mới để giải quyết các tranh chấp liên quan đến độ chính xác của dữ liệu trên Onchain có tên là ARgue. Đây là một giao thức phân xử phi tập trung cho phép người dùng yêu cầu hoàn tiền trong trường hợp dữ liệu bị sai lệch, với các tranh chấp được xét xử bởi “bồi thẩm đoàn phi tập trung”.

Quy trình giải quyết tranh chấp trên ARgue gồm nhiều giai đoạn, với sự tham gia của các bên liên quan và tuân theo một quy trình có hệ thống:

• Giai đoạn trước tranh chấp (Pre-Dispute Phase): Các nhà cung cấp dữ liệu sẽ ký quỹ bằng Token RedStone để thể hiện cam kết về chất lượng dữ liệu. Mức ký quỹ ảnh hưởng đến phí mở tranh chấp và phần thưởng tiềm năng dành cho người khiếu nại.
• Mở tranh chấp (Opening a Dispute): Bất kỳ ai cũng có thể khởi kiện tranh chấp bằng cách đặt cọc một khoản tương ứng với khoản ký quỹ của nhà cung cấp dữ liệu, kèm theo một mức tối thiểu để tránh spam.
• Quy trình bỏ phiếu (Voting Process): Bồi thẩm viên sẽ Stake Token để bỏ phiếu đồng ý hoặc phản đối tranh chấp trong một khoảng thời gian giới hạn, tùy theo năng lực bỏ phiếu của họ.
• Phán quyết và kháng cáo (Verdict and Appeal): Phán quyết được đưa ra khi đạt đủ số phiếu cần thiết (Quorum). Bên không đồng ý với phán quyết có thể kháng cáo bằng cách nhân đôi phí khiếu nại, kích hoạt một vòng bỏ phiếu mới với yêu cầu quorum cao hơn.
• Giải quyết (Settlement): Phán quyết cuối cùng sẽ kích hoạt phân phối phần thưởng, được tài trợ từ khoản stake của bên thua. Các bồi thẩm viên bỏ phiếu theo số đông sẽ nhận được một phần Stake của phía đối lập và tăng khả năng bỏ phiếu của họ trong tương lai.

Nếu Premarket Sử Dụng RedStone, Dự Án Xử Lý Tranh Chấp Như Thế Nào?

Trái với UMA, RedStone không có mô hình Vote trực tiếp của tất cả Holder. Thay vào đó, RedStone sử dụng giao thức ARgue với quy trình tranh chấp cụ thể. Kết quả sự kiện “Zelenskyy có mặc Vest hay không” sẽ được các Data Provider thu thập và đăng tải lên Blockchain lưu trữ vĩnh viễn Arweave. Để đảm bảo tính toàn vẹn dữ liệu (Data Integrity), mỗi Data Provider bắt buộc phải Stake một lượng Token RED làm tài sản thế chấp. Khoản Stake này đóng vai trò như một cam kết tài chính: nếu dữ liệu cung cấp là chính xác, họ sẽ được nhận phần thưởng; ngược lại, nếu dữ liệu bị chứng minh là sai, họ có thể bị cắt một phần hoặc toàn bộ số Token đã Stake.

Người dùng cuối, nhà phát triển, hoặc bất kỳ bên thứ ba nào phát hiện dữ liệu sai lệch đều có quyền khởi kiện tranh chấp thông qua ARgue. Để mở tranh chấp, bên khởi kiện cần Stake một khoản Token RED tương ứng, tối thiểu bằng 10% số token mà Data Provider đã Stake. Cơ chế này nhằm ngăn chặn các cuộc tấn công Spam, đồng thời đảm bảo rằng chỉ những khiếu nại có cơ sở và đáng giá mới được xử lý. Ví dụ: nếu một Data Provider báo rằng “Zelenskyy mặc áo Hoodie” trong khi bằng chứng cho thấy ông mặc vest, bên phát hiện sai lệch có thể mở tranh chấp để yêu cầu xử lý.

Sau khi tranh chấp được khởi tạo, giao thức ARgue sẽ tiến hành chọn ngẫu nhiên một nhóm Jurors (bồi thẩm viên) từ những người đang Stake Token RED trong hệ thống. Các thẩm phán này đóng vai trò trung gian đánh giá – họ sẽ xem xét các bằng chứng được cung cấp (như ảnh chụp màn hình, bài báo, dữ liệu Blockchain…) để đưa ra quyết định. Mỗi bồi thẩm viên sẽ bỏ phiếu theo quan điểm của mình: ủng hộ bên khởi kiện (cho rằng dữ liệu sai) hoặc bên Data Provider (dữ liệu đúng). Những bồi thẩm viên đứng về phía kết quả cuối cùng (đa số) sẽ được chia phần thưởng trích từ Stake của bên thua, trong khi các bồi thẩm viên đứng về phía thiểu số sẽ mất một phần Stake của mình. Điều này tạo động lực mạnh mẽ để đánh giá công bằng và chính xác.