Các Giai Đoạn Phát Triển Của Social Network: Từ Web2 Hướng Đến Web3

Social Network ngày nay đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống hàng ngày của mọi người đặc biệt là các bạn giới trẻ hiện nay. Trong bài viết này, hãy cùng Hak Research tìm hiểu về các giai đoạn phát triển của Social Network và con đường hướng đến web3 nhé.

Trước khi vào bài viết, mọi người có thể tham khảo một số bài viết sau để hiểu hơn nhé.

Các Giai Đoạn Phát Triển Của Social Network

Theo một số báo cáo gần đây cho thấy có đến 5 tỉ người dùng mạng xã hội đang hoạt động, chiếm hơn 55% dân số trên toàn cầu. Điều này cho thấy độ phủ rất lớn được tạo ra bởi các nền tảng Social Network, sau đây chúng ta cùng điểm qua các giai đoạn phát triển của Social Network từ khi hình thành đến giai đoạn hiện tại nhé:

Các giai đoạn phát triển của Social Network

Giai đoạn đầu – Mới hình thành (1980 – 1998)

Đây là cũng là giai đoạn khởi đầu của Internet, nơi kỉ nguyên của máy tính để bàn, các diễn đàn trực tuyến như BBS, cổng web Yahoo và công cụ tìm kiếm Google dường như cung cấp các dịch vụ để người dùng tương tác với nhau và giúp người dùng tìm kiếm và lấy thông tin trên Internet. Thời điểm này vẫn là giai đoạn khá sơ khai của Social Network, nơi người dùng có thể vào các khu vực thảo luận, phòng trò chuyện hoặc diễn đàn cụ thể để tương tác với nhau.

Giai đoạn tăng trưởng (1999 – 2009)

Trong kỉ nguyên PC, các trang web được cá nhân hóa như blog và trang chủ cá nhân trở nên phổ biến. Người dùng có thể chia sẻ thông tin cá nhân, khoảnh khắc trong cuộc sống và liên lạc, chia sẻ với bạn bè từ đó mở rộng vòng tròn kết nối xã hội của họ.

Các trang mạng xã hội trở thành xu hướng chủ đạo khi danh tính và các mối quan hệ ngoại tuyến được đưa lên mạng. Giai đoạn này cũng là sự xuất hiện của Facebook, Twitter,.. và đưa họ trở thành một trong những nền tảng mạng xã hội hàng đầu trên thế giới hiện nay.

Giai đoạn trưởng thành (2010 – 2015)

Đây là giai đoạn của điện thoại thông minh 3G, khiến nhu cầu mạng xã hội cũng tăng vọt. Giai đoạn này cũng chứng kiến một số lượng lớn các ứng dụng xã hội cũng đã xuất hiện, các tính năng của các nền tảng Social Network dần được hoàn thiện và trở thành cầu nối kết nối giữa đời sống xã hội và đời sống thực tế trở nên gần gũi hơn bao giờ hết.

Giai đoạn phát triển ổn định (2016 – 2019)

Trong kỉ nguyên 4G, các ngành giải trí và doanh nghiệp đã tận dụng sức mạnh tối đa của mạng xã hội. Mọi người có thể vừa là người tiêu dùng vừa là người tạo nội dung. Lĩnh vực sản phẩm xã hội có xu hướng được củng cố trong khi các sản phẩm chủ đạo chiếm lĩnh trên thị trường.

Trong thời kì có tốc độ Internet tăng nhanh như thế này cũng mở ra các lĩnh vực mới nổi như chương trình phát sóng trực tiếp, trò chơi trên thiết bị di động và khả năng truy cập rộng rãi hơn vào các video ngắn, điển hình là sự nổi lên của Tiktok.

Giai đoạn khám phá tương lai (2020 – nay)

Đây là giai đoạn đang hướng đến kỉ nguyên 5G, nơi thế hệ truyền thông xã hội tiếp theo vẫn đang được phát triển. Tốc độ 5G, dung lượng lớn hơn và thậm chí độ trễ thấp hơn đang được kết hợp với các công nghệ như Internet of Things, blockchain và AI. Chúng ta sẽ sớm nhận ra sự kết nối của vạn vật và đưa con người vào một mạng lưới tương tác thông minh, điều này sẽ thay đổi hoàn toàn cách chúng ta hòa nhập và tương tác trên mạng xã hội.

Với tốc độ Internet nhanh như chớp, nội dung được chia sẻ trên mạng xã hội cũng tăng theo cấp số nhân. Thông tin phong phú và tương tác bằng VR và AR dự kiến sẽ thay thế văn bản và hình ảnh, đồng thời trở thành phương tiện tiêu thụ thông tin tiếp theo của các nền tảng xã hội.

Nhìn chung, chúng ta có thể thấy nguyên nhân quan trọng thúc đẩy sự phát triển của các nền tảng Social Network đến từ nâng cấp cơ sở hạ tầng phần cứng mạng và phát triển công nghệ truyền thông di động. Từ PC Đến các thiết bị Smart Phone và từ 3G đến 5GF, các tính năng xã hội đã nhanh chóng phát triển từ nhắn tin đến tạo nội dung được cá nhân hóa và kiếm tiền từ mạng xã hội đã dần trở thành một phương pháp tiếp cận mới của thế hệ các bạn trẻ ở thời điểm hiện tại.

Sự Phát Triển Các Tính Năng Của Social Network Web2

Các giai đoạn phát triển của Social Network mà mình vừa liệt kê ở trên cũng đi kèm với các tính năng mới được update liên tục từ các nền tảng Social như sau:

Sự phát triển của các phương thức xã hội: Nhắn tin —> chia sẻ hình ảnh —> liên lạc bằng giọng nói → mạng xã hội video (chẳng hạn như video ngắn và phát sóng trực tiếp).
Sự phát triển của phạm vi xã hội: Một – một (IM) → Một – nhiều (chẳng hạn như các diễn đàn và Blog trực tuyến) → Nhiều – nhiều (chẳng hạn như cộng đồng và nhóm).

Sự phát triển của các nền tảng Social là liên tục nhưng chúng ta cũng có thể nhìn thấy các nền tảng Social hàng đầu đã xây dựng được vị thế rất vững chắc ở thời điểm hiện tại khi chiếm phần lớn thị phần và rất khó để các sản phẩm mới giành được thị phần.

Các nền tảng Social Network ở thời điểm hiện tại cũng rất chú trọng đến việc xây dựng cộng đồng. Khi ngày càng nhiều người dùng liên tục tham gia, các nền tảng Social Network cũng tạo ra các nhóm cộng đồng khác nhau dựa trên sở thích của người dùng để tăng lòng trung thành của khách hàng.

SocialFi Mang Đến Một Kỉ Nguyên Mới Trong Thế Giới Web3

SocialFi mang đến một kỉ nguyên mới trong thế giới Web3

Dữ liệu là một trong những phương tiện quan trọng của xã hội hiện tại và trong tương lai gần, cũng có thể được tận dụng để thúc đẩy năng suất cho các nền tảng Social Network. Sự khác biệt lớn nhất giữa Web3 và Web2 là quyền sở hữu và luồng sở hữu. Trong các nền tảng mạng xã hội web3, mọi người sẽ có quyền kiểm soát tuyệt đối với dữ liệu của mình, đây là cách xã hội hóa phi tập trung.

SocialFi là một sản phẩm ứng dụng mới dựa trên cơ sở hạ tầng cơ bản của Web3, bắt đầu từ nhu cầu của mọi người về một xã hội phi tập trung hoặc tài chính phi tập trung (DeFi) sau đó hợp nhất hai nhu cầu này. Sự kết hợp giữa mạng xã hội phi tập trung và tài chính có thể tạo nên mô hình kinh doanh mới trong làn sóng hệ thống kinh tế kĩ thuật số toàn cầu và thay đổi cách người dùng tương tác với nhau trên mạng xã hội.

Chúng ta thấy hai điểm khác biệt cốt lõi giữa web3 Social và Web2 Social như sau:

Nhu cầu xã hội

Trong lĩnh vực xã hội Web2, người dùng tạo nội dung, nhà điều hành xây dựng quy tắc và dữ liệu được lưu trữ trong máy chủ tập trung do nhà điều hành sở hữu, máy chủ này không thể đảm bảo quyền riêng tư dữ liệu của người dùng. Bằng cách sử dụng công nghệ Web3 về điện toán phi tập trung và lưu trữ phi tập trung giúp bảo vệ quyền riêng tư tối đa cho người dùng, tạo nên:

Một nền tảng mở nơi dữ liệu được lưu trữ trên Blockchain, điều này giúp người dùng có thể thoải mái di chuyển từ ứng dụng này sang ứng dụng khác. Chẳng hạn như: Alice sử dụng email A để làm tài khoản facebook nhưng khi sang Twitter thì vẫn email A nhưng Alice sẽ không sử dụng được dữ liệu từ tài khoản facebook của mình mà phải xây dựng lại dữ liệu của mình từ đầu. Trong khi đối với các nền tảng SocialFi thì dữ liệu người dùng được lưu trữ trên Blockchain và các dApp chỉ tận dụng dữ liệu đó để phát triển ứng dụng của mình.
Lưu trữ dữ liệu trên chuỗi vì vậy người dùng có thể tìm kiếm được những thông tin phong phú như các thống kê người dùng, người mới tham gia vào nền tảng,…
Tất cả dữ liệu lưu trữ trên Blockchain đều được mã hóa và lưu trữ bởi nhiều node vì vậy đảm bảo được độ bảo mật, tránh được tình trạng rò rỉ dữ liệu trong các ứng dụng Social Web2.

Nhờ đó, các thuộc tính nhận dạng của người dùng trở nên phong phú hơn, ảnh hưởng cá nhân trở nên có giá trị hơn và có hiệu quả như nhau trên các nền tảng xã hội khác nhau. Các nền tảng Social Web2 truyền thống sẽ nêu bật ảnh hưởng của nền tảng, trong khi các nền tảng Social Web3 sẽ nêu bật ảnh hưởng xã hội của các cá nhân, thúc đẩy sự phát triển lợi ích cá nhân và giải phóng nhiệt huyết của mỗi người tham gia đóng góp vào phát triển nền tảng. Ngoài ra, Dao có thể được sử dụng để xác minh danh tính người dùng trong một nhóm riêng tư hay có nhiều kịch bản ứng dụng hơn trong lĩnh vực Defi chẳng hạn như tín dụng phi tập trung.

Nhu cầu tài chính

Cốt lõi thông qua các sản phẩm tài chính phi tập trung, mọi người có thể kiếm tiền nhanh chóng và dễ dàng từ giá trị ảnh hưởng xã hội cá nhân của mình. Trong các nền tảng Social Web 2, nền tảng này sử dụng thuật toán đề xuất và quảng cáo tùy chỉnh để độc chiếm phần lớn doanh thu, còn người sản xuất nội dung chỉ nhận được một phần nhỏ doanh thu từ đó, thậm chí không có doanh thu.

Trong các nền tảng Social Web3, tài chính được thể hiện ở chỗ các hoạt động xã hội của người dùng (chẳng hạn như: tạo các bài Post, video, bình luận và thích) có thể:

Nhận được các tài sản (ERC 20, ERC 721, ERC 1155,…) thông qua các hoạt động của mình.
Đạt được các đặc quyền trong thế giới Web3, chẳng hạn như quyền biểu quyết và quyền được tham gia vào whitelist của dự án.
Giúp người dùng phát triển với tư cách là KOL trong thế giới Web 3.0 và có thể trở thành KOL trong thế giới thực, sau đó xây dựng nền kinh tế người hâm mộ thông qua thương hiệu cá nhân (quần áo, âm nhạc, bán hàng hóa, ….) và kiếm thu nhập danh tiếng (xuất bản sách, bài phát biểu, khách mời, ….).

Cơ Sở Hạ Tầng Cơ Bản Để Xây Dựng Web3 SocialFi Là Gì?

Điện toán phi tập trung

Khung xử lí dữ liệu tập trung truyền thống dễ bị lỗi ở một số điểm, rủi ro bảo mật và xâm phạm quyền riêng tư. Blockchain được coi là một khung tính toán phi tập trung mới, không có thực thể trung tâm và tất cả các node đều là những người tham gia tương đương và tính nhất quán của các giao dịch được duy trì thông qua cơ chế đồng thuận. Về cơ bản, blockchain cho phép các nút điện toán không giới hạn tham gia vào hệ thống, do đó nó có thể thu thập các tài nguyên máy tính khổng lồ.

Lưu trữ phi tập trung

Công nghệ lưu trữ phân tán lưu trữ dữ liệu người dùng trên các máy chủ phân tán để đảm bảo rằng dữ liệu không bị kiểm soát bởi một tổ chức tập trung và ngăn chặn dữ liệu người dùng bị giả mạo một cách hiệu quả. Đồng thời, nó có thể bảo vệ tính nguyên gốc của dữ liệu, tránh mất dữ liệu trên quy mô lớn và giảm đáng kể chi phí lưu trữ các nền tảng tập trung. Các giải pháp lưu trữ phổ biến ở thời điểm hiện tại trên các dự án SocialFi bao gồm:

IPFS là một hệ thống lưu trữ phi tập trung phổ biến, được thiết kế để cung cấp cách lưu trữ và truy cập các tệp theo cách phân tán mà không cần dựa vào các máy chủ hoặc dịch vụ tập trung. IPFS chia các tệp thành các phần nhỏ hơn và lưu trữ chúng trên một mạng lưới các node được phân phối trên toàn thế giới.
Swarm cũng là một hệ thống lưu trữ phi tập trung. Điểm khác biệt so với IPFS là hệ thống khuyến khích của Swarm được tích hợp sẵn và thực thi thông qua các Smart Contract trên Blockchain Ethereum để lưu trữ và truy xuất dữ liệu.
Arweave đi theo một con đường khác, hứa hẹn sẽ lưu trữ vĩnh viễn trên Blockchain. Arweave được xây dựng với phương châm “thanh toán một lần, truy cập vĩnh viễn”.

Bảo vệ quyền riêng tư phi tập trung

Quyền riêng tư của người dùng có thể được thực hiện thông qua bằng chứng không kiến thức, chẳng hạn như tính năng “không tiết lộ thông tin” của giao thức zk-SNARK để chứng minh rằng các giao dịch trên chuỗi là hợp lệ mà không tiết lộ chi tiết giao dịch (người nhận, người gửi, số dư giao dịch). Việc chuyển giao quyền riêng tư an toàn giữa hai người dùng ẩn danh có thể đạt được bằng cách bảo mật danh tính xã hội và số tiền giao dịch.

Ví dụ:

NYM protocol Hybrid network: Định dạng dữ liệu trong NYM được gọi là Sphinx, là định dạng gói dữ liệu được mã hóa ẩn danh. Do đó không thể nhìn thấy nguồn truyền của dữ liệu được mã hóa và tất cả dữ liệu trông giống nhau về cấu trúc tính năng và kích thước.
DID (Decentralized Identifier): Có thể trao quyền cho người dùng bằng cách cho phép họ kiểm soát dữ liệu, bảo vệ quyền riêng tư. Người dùng sở hữu dữ liệu cá nhân của mình và có thể mang dữ liệu đó đến tất cả các loại ứng dụng phi tập trung khác nhau.

Tương Lai Của SocialFi

Social Network Web3 có thể giải quyết các vấn đề về quyền sở hữu dữ liệu, quyền riêng tư dữ liệu và phân phối lợi nhuận trong các mạng xã hội Web2. Trong làn sóng Web3, người dùng có thể sở hữu nội dung của mình mà không cần dựa vào nền tảng tập trung nhưng cần nhiều cơ sở hạ tầng hơn, chẳng hạn như:

DID (Decentralized identity system): Cung cấp quyền sở hữu dữ liệu và quyền riêng tư dữ liệu dành cho người dùng dựa trên công nghệ Blockchain. Trong khuôn khổ DID, mọi người có thể có danh tính kỹ thuật số chứa tất cả thông tin và có thể được quản lý mà không cần bên thứ ba thay vì nhiều danh tính kỹ thuật số được cung cấp bởi nhiều nền tảng tập trung.
SBT dựa trên ý tưởng của Vitalik – một xã hội phi tập trung (DeSoc). SBT hay còn được gọi là NFT không thể chuyển nhượng là tài sản kĩ thuật số được gắn vĩnh viễn với một địa chỉ ví của một cá nhân cụ thể. Điều này giúp xây dựng danh tính trên chuỗi gắn với địa chỉ ví của người dùng và mở ra vô vàn các ứng dụng khác nhau như cho vay tín chấp,…

Tổng kết

Social Network là một phần không thể thiếu trong đời sống sinh hoạt của người dùng trong xã hội ngày nay. Với sự xuất hiện của SocialFi đang dần thay đổi cách người dùng trải nghiệm và tương tác trên mạng xã hội. Trên đây là tất cả thông tin mà mình muốn giới thiệu trong bài viết này, hi vọng mọi người đã nhận được những kiến thức bổ ích.