Perpetual Trading Là Gì? Top 4 DEX Đứng Đầu Trong Mảng Perpetual

FTX sụp đổ giáng một đòn mạnh lên Crypto nói chung và các sàn giao dịch tập trung (CEX) nói riêng. Tuy nhiên, dưới góc nhìn lạc quan, sự ra đi của đế chế Sam Bankman-Fried là chất xúc tác cho sự bùng nổ của các dự án DeFi trong tương lai. Bài viết hôm nay, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về Perpetual Dex - một ngách tuy không mới nhưng đang bị đánh giá thấp hơn so với tiềm năng của chúng. Vậy Perpetual Trading là gì? Hãy cùng mình tìm hiểu trong bài viết sau.

Perpetual Trading Là Gì?

Perpetual là những hợp đồng tương lai không có ngày đáo hạn, hay thường gọi là hợp đồng Vĩnh Cửu (trader Việt Nam thường gọi tắt là giao dịch Futures hay Futures). Để giữ cho vị thế luôn mở, với giá perp được ràng buộc với giá tài sản cơ bản, nhà đầu tư sẽ phải thực hiện thanh toán lãi liên tục. Lãi suất này được tính toán tùy theo vị thế (long/short) của nhà đầu tư và thường được biết đến với tên gọi Funding rate.

Với ưu điểm là thiết kế đơn giản, cùng những công cụ hỗ trợ giao dịch như đòn bẩy, trade thu lợi theo cả 2 chiều giá tăng và giảm, giao dịch Perpetual đã nhanh chóng phát triển mạnh và trở thành một trong những trụ cột hình thành lên thị trường Crypto. Theo thống kê trung bình khối lượng giao dịch Perpetual (Perp) tại các sàn giao dịch tập trung thường lớn hơn nhiều so với khối lượng spot, đồng thời Perp cũng là con gà đẻ trứng vàng tạo ra lợi nhuận khổng lồ cho các sàn CEX ở thời điểm hiện tại.

Thời gian đầu, các sàn giao dịch tập trung có vẻ như là nơi thích hợp nhất để triển khai Perp trading do nhưng ưu thế về thanh khoản, số lượng người dùng, không mất phí mạng lưới, tốc độ giao dịch nhanh. Tuy nhiên, gần đây với sự phát triển về công nghệ blockchain đặc biệt là Layer 2, cũng như dòng tiền và user dần có xu hướng chảy về DeFi đã tạo nên cú hích cho sự ra đời và phát triển mạnh mẽ của các sàn Perp phi tập trung.

Tại các sàn CEX, nhà đầu tư gần như không có cơ hội thu lợi vào sự phát triển của sàn. Ngược lại, đối với Perp Dex hầu hết đều có token riêng tạo điều kiện cho nhà đầu tư song hành và có lợi nhuận từ sự tăng trưởng của dự án.

Dưới đây, mình sẽ phân tích, so sánh các dự án Perp Dex nổi bật hiện tại trên thị trường và tokenomics của chúng. Cùng với đó là một số sàn Perp Dex mới đang đón nhận sự quan tâm lớn của các VCs và người dùng.

Top 4 Sàn Giao Dịch Perpetual Phi Tập Trung

dYdX (MC: $185M)

dYdX được xây dựng trên cộng nghệ L2 StarEx được cung cấp bởi StarkWare cho phép nền tảng này xử lý giao dịch ở tốc độ cao với phí giao dịch bằng 0. Bên cạnh đó, dYdX với thiết kế theo mô hình orderbook mang đến cho người dùng cảm giác quen thuộc ngay khi lần đầu thử ứng dụng. Cuối cùng, trên dYdX sử dụng bộ máy off-chain matching và cùng sự tham gia một lượng lớn Market Maker, giúp các lệnh được thực thi nhanh chóng với độ trượt giá (slipage) tương đối thấp.

Ở thời điểm hiện tại, dYdX là Perp Dex số 1 trên thị trường với thị phần chiếm gần 80% toàn ngành, khối lượng giao dịch khoảng $158.7B cùng doanh thu đạt khoảng $37.6M trong 6 tháng gần nhất. Cùng với đó, Market Cap của dự án cũng

Tuy vậy, tokenomic của nền tảng này lại được xem là khá tệ cho việc đầu tư. Cụ thể, dYdX được quản trị thông qua $DYDX. Ngoài được giảm phí giao dịch, token holder ở thời điểm hiện tại không có thêm bất kỳ quyền lợi nào khác như chia sẻ doanh thu do toàn bộ doanh thu của nền tảng đều được tập trung cho dYdX Trading Inc - tổ chức đứng sau phát triển sàn này. Thêm vào đó, hiện tại lượng cung lưu thông của DYDX chỉ chiếm 14% số lượng tổng cung và hiện cũng đang là top các token có tỷ lệ lạm phát cao nhất.

Khoảng Q2/2023, dYdX v4 sẽ được triển khai trên 1 blockchain riêng xây dựng bằng nền tảng Cosmos SDK. Điều này mang lại hy vọng sẽ tạo thêm cho use case cho token DYDX như trả phí gas, validator incentives, stake và MEV. Tuy nhiên, quyền quyết định chi tiết sẽ thuộc vềo dYdX DAO (phần lớn nằm trong tay team phát triển).

GMX (MC: $386M)

GMX là cái tên đang nhăm nhe vị thế dẫn đầu của dYdX với một mô hình hoạt động mới, tương đối độc đáo. Tại GMX, người dùng được chia ra làm 2: trader và người cấp thanh khoản (LP). LP nạp một số loại tài sản (BTC, ETH, UNI, USDC,...) vào vault GLP và cho các trader vay thanh khoản để mở vị thế với đòn bẩy. Điều này đồng nghĩa với việc, LP sẽ trở thành "nhà cái" chịu lỗ và hưởng lãi từ giao dịch của các trader trên GMX. Cụ thể, GLP staker sẽ được hưởng 70% phí tạo ra từ giao thức, còn 30% còn lại sẽ thuộc về GMX holder.

Bên cạnh đó, GMX cho phép trader giao dịch với độ trượt giá bằng 0 nhờ sử dụng oracle Chainlink để cung cấp giá cho giao dịch. Tuy nhiên, điều này cũng là một kẽ hở của GMX khi hacker có thể thực hiện tấn công giá thu lợi nhuận và gây thiệt hại cho GLP staker. Bên cạnh đó, nguồn giá Oracle phụ thuộc vào dữ liệu thu thập từ các sàn CEX lớn, điều này đặt ra câu hỏi cho khả năng mở rộng của giao thức trong tương lai.

Từ khoảng giữa 2022 trở lại đây, GMX đã tăng trưởng tương đối nhanh nâng thị phần từ 9.3% lên 16.6% chỉ trong vòng 6 tháng, xử lý khoảng $47B khối lượng giao dịch  và thu về $18.2M doanh thu.

GMX chiếm tới hơn 40% TVL của toàn bộ HST Arbitrum. Hiện tại có nhiều nền tảng khác đang được xây dựng trên GMX như Rage Trage, GMD, Dopex, Umami với mục đích tối ưu lợi nhuận từ việc cung cấp thanh khoản cho GLP vault.

GMX có cơ chế tokenomic khá tốt khi khuyến khích holder stake và stake liên tục token của mình. Cụ thể, GMX holder sẽ nhận được 30% phí giao dịch bằng wETH, cùng với đó họ sẽ nhận được thêm một lượng esGMX (escrowed) và Multiplier Point (quy đổi ra GMX staked nếu không rút staked sau 1 năm). Những chính sách trên phần nào đã giúp giữ cho lượng token GMX staked trong giao thức luôn duy trì ở mức cao quanh 85% tổng cung lưu thông.

Gains Network (MC: $106M)

Cùng với GMX, Gains cũng là một perp dex có tốc độ phát triển tương đối nhanh trong thời gian qua. Gains có mô hình hoạt động tương đối giống GMX, tuy nhiên khác GLP vault chấp nhận nạp bằng nhiều loại tài sản, Gains sử dụng duy nhất DAI làm tài sản cung cấp thanh khoản.

Tại Gains bên cạnh những cặp giao dịch là Crypto, trader còn có thêm lựa chọn là cổ phiếu và forex với mức đòn bẩy lên tới x100. Tuy nhiên, có một hạn chế là nền tảng này giới hạn số tiền nạp để giao dịch tối đa là $75,000 và lượng lợi nhuận của trader không vượt quá 900%.

Trong khoảng 6 tháng trở lại đây, Gains đã thực hiện khoảng hơn $8B giao dịch với doanh thu ước tính $2.8M. Trong thời gian tới, Gains đang có dự định sẽ mở rộng sang hệ sinh thái Arbitrum để đón nhận dòng tiền đang đổ vào hệ sinh thái này.

Tương tự như GMX, token GNS của Gains có thể được staked để hưởng một phần phí giao dịch tại mạng lưới. Bên cạnh đó, tại Gains có cơ chế burning GNS giúp giảm cung token này trên thị trường. Cụ thể, khi DAI vault vượt quá tỷ lệ 130% tài sản đảm bảo, giao thức sẽ trích phần DAI vượt quá để mua lại và burn GNS. Tuy nhiên trong trường hợp vault này dưới mức tài sản đảm bảo, giao thức cũng sẽ bán GNS để đảm bảo sự án toàn cho vault.

Perpetual Protocol (MC: $27M)

Perpetual sử dụng v-AMM (virtual AMM) được xây dựng từ nền tảng của Uniswap v3. Khác với Orderbook, trader sẽ thường phải đặt lệnh limit và chờ khớp hoặc vào lệnh market với lượng biến động lớn về độ trượt giá, vAMM cho phép người dùng vào lệnh tức thì như AMM bình thường mà vẫn sử dụng được đòn bẩy.

Trong năm 2022, Perpetual đã deploy lên Optimism để tận dụng những ưu thế về phí gas và tốc độ giao dịch của Layer 2 này. Tuy nhiên, thị phần của Perpetual lại bị thu hẹp lại từ 2.9% về còn 1.8%. Trong 6 tháng qua, giao thức chỉ xử lý khoảng $3.9B mang về doanh thu khoảng $628k.

Về tokenomic, ở thời điểm hiện tại $PERP token của dự án có thể stake để tạo ra vePERP với các chức năng cơ bản như quản trị, boost yield từ việc cung cấp thanh khoản. Bên cạnh đó, Perpetual cũng đang trong quá trình voting đề xuất chia sẻ 25%, 50% hoặc 75% cho vePERP holder bằng USDC.

Các Sàn Giao Dịch Tiềm Năng

Dù biết Perpetual trading là một mảng có tiềm năng rất lớn trong DeFi, tuy vậy, phải đến gần đây với sự hoàn thiện cơ sở hạ tầng của các L2 tối ưu tốc độ xử lý giao dịch cũng như giảm phí gas xuống nhiều lần (đảm bảo được yếu tố bảo mật của Ethereum), Perp Dex mới thực sự bùng nổ.

Có thể trong năm 2023 chúng ta sẽ sớm thấy một cuộc đua giữa các sàn Perp Dex cạnh tranh về người cấp thanh khoản, trader và token holder. Trong đó, một số những dự án nổi bật đang được kỳ vọng cao góp mặt vào cuộc đua này trong năm tới:

• Rage Trade: Dự án với cấu trúc vault 80-20 và sử dụng thanh khoản sâu Omnichain tái tạo thanh khoản trên pool của các AMM từ nhiều chain khác nhau.
• Vertex: Dự án nhận được $8.5M đầu tư, xây dựng lên từ sự đổ vỡ của Terra. Dù đang ở trong giai đoạn testnet nhưng nhận được rất nhiều sự quan tâm của thị trường.
• ZKX: Dự án nằm trên hệ sinh thái StarkNet nổi bật với việc xây dựng hệ thống node để thực hiện match lệnh trong orderbook. ZKX đã huy động được $4.5M trong năm 2022 và hiện đang chuẩn bị launch trong 2023.
• Vela Exchange: Dự án khởi đầu P2P protocol với tên Dexpool trước khi rebrand và mở rộng phát triển Perp trading. Dự án tuy nằm trong thời gian đầu phát triển nhưng cũng rất đáng để theo dõi.

Tổng Kết

Thị trường Crypto vào mùa đông cũng là lúc những ngọn lửa "innovation" bắt đầu được nhen nhóm. Kỷ băng hà 2018-2019 qua đi chúng ta được đón nhận quả ngọt từ DeFi hay GameFi năm 2020 - 2021. Liệu tiếp theo của mùa đông này chúng ta có thể thấy được sự lên ngôi của các sàn DEX với giao dịch Perp. Chưa thể có đáp án ở thời điểm này, tuy nhiên, nếu nhìn vào những ông chùm trending như CZ đang xây dựng Perp cho Pancakeswap có thể nói đây là một trong những xu hướng đã được tính toán trước.

Hy vọng bài viết phần nào giúp bạn đọc hiểu được Perpetual Trading là gì? đồng thời có được cái nhìn sơ bộ về cuộc đua đang dần nóng lên trong ngách này cũng như bỏ túi danh sách những dự án tiềm năng để theo dõi và tìm được cơ hội đầu tư sớm trong tương lai.