Phân Tích Polymarket: Uma Protocol Thao Túng Kết Quả Trắng Trợn & Hệ Quả

Polymarket từ lâu đã nổi lên trong việc cung cấp thông tin dự đoán về các sự kiện thực tế thông qua cơ chế thị trường. Tuy nhiên những tranh cãi gần đây liên quan đến UMA Protocol – nền tảng Oracle được Polymarket sử dụng để xác minh kết quả đã làm dấy lên nghi ngờ về tính minh bạch và công bằng của nền tảng này. Để hiểu rõ hơn về vấn đề này thì hãy cùng Hak Research phân tích Polymarket trong bài viết này nhé.

Trước khi vào bài viết này, mọi người có thể tham khảo một số bài viết sau để hiểu rõ hơn nhé

Vụ Việc Zelenskyy: Kết Quả Gây Nhiều Tranh Cãi

Vào ngày 09/07/2025, nền tảng Polymarket – một trong những thị trường dự đoán phi tập trung hàng đầu trong thị trường Crypto đã trở thành tâm điểm gây tranh cãi với một cuộc dự đoán tưởng chừng như đơn giản: “Liệu tổng thống Zelenskyy có mặc Vest trước tháng 7 không? “. Thị trường dự đoán này đã nhanh chóng thu hút sự quan tâm rộng rãi từ cộng đồng và nhiều KOL nổi tiếng tham gia dự đoán dẫn đến khối lượng giao dịch lên tới hơn 240 triệu USD – một con số chưa từng có đối với một thị trường dự đoán cá nhân.

Cốt lõi của tranh cãi này nằm ở sự xuất hiện của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy tại hội nghị NATO tại Hà Lan vào cuối tháng 6 năm 2025. Trong sự kiện này, nhiều hãng truyền thông lớn như BBC, Reuters và New York Post đều mô tả ông mặc một bộ trang phục gồm áo khoác đen, quần đồng màu và áo sơ mi cổ – những yếu tố cơ bản để cấu thành một bộ Vest theo quan điểm phổ thông. Tuy nhiên, sự xác định xem trang phục đó có thực sự là một bộ Vest hay không lại phụ thuộc vào phán quyết của hệ thống Oracle thuộc UMA bên chịu trách nhiệm xác thực kết quả trên Polymarket.

Ban đầu, UMA xác định câu trả lời là Yes đồng nghĩa với việc Zelenskyy đã mặc Vest trong khoảng thời gian quy định. Tuy nhiên, sau hai lần bị tranh chấp thì kết quả cuối cùng được đưa ra vào tối ngày 8 tháng 7 là No. UMA lập luận rằng không có đủ sự đồng thuận đáng tin cậy từ các nguồn báo chí uy tín để kết luận rằng trang phục được mô tả là một bộ Vest theo đúng tiêu chuẩn. Quyết định này ngay lập tức vấp phải phản ứng dữ dội từ cộng đồng người dùng, những người cho rằng việc phủ định hàng chục nguồn tin quốc tế và hình ảnh trực quan là thiếu cơ sở và thiếu minh bạch.

Một trong những vấn đề then chốt làm bùng phát tranh cãi là định nghĩa không rõ ràng về khái niệm Vest trong bối cảnh thị trường dự đoán. Các yếu tố như áo khoác đồng bộ với quần và sơ mi cổ thường được xem là đủ để hình thành một bộ Vest trong thời trang nam. Tuy nhiên, UMA lại yêu cầu một mức độ đồng thuận cao từ các nguồn báo chí để đưa ra kết luận cuối cùng. Điều này làm nảy sinh câu hỏi về tiêu chuẩn đánh giá là gì, ai có thẩm quyền định nghĩa và đâu là giới hạn của diễn giải mang tính cảm quan trong hệ thống xác minh phi tập trung. Ngoài ra, UMA cũng sử dụng cơ chế Vote bằng chính Token của mình để xác nhận kết quả. Điều này cũng khiến nhiều người đặt nghi vấn về việc thao túng của cá voi liên quan đến sự kiện lần này.

Nhìn Lại Quá Khứ: Nhiều Kết Quả Dự Đoán Gây Tranh Cãi Trên Polymarket

Các tranh cãi xoay quanh vụ việc của Tổng thống Zelenskyy không phải trường hợp duy nhất trên Polymarket. Trong quá khứ đã có rất nhiều kết quả dự đoán gây tranh cãi và có thể nói đã bị thao túng trên Polymarket và đặc biệt nó vẫn liên quan đến cơ chế xác minh của Oracle UMA. Dưới đây là các sự kiện tiêu biểu trong thời gian gần đây trên Polymarket

Dự đoán về lệnh cấm TikTok tại Hoa Kì

Đầu năm 2025, PolyMarket đã mở một thị trường dự đoán về khả năng TikTok bị cấm tại Hoa Kì trước ngày 31/01/2025. Vào thời điểm thị trường kết thúc, một đạo luật đã được ban hành nhằm cấm TikTok vì lí do an ninh quốc gia. Tuy nhiên, trên thực tế thì ứng dụng vẫn có thể được truy cập trên phần lớn các thiết bị và nhà mạng tại Hoa Kì. UMA đã đưa ra phán quyết cuối cùng rằng lệnh cấm đã diễn ra dẫn đến việc trả thưởng cho bên dự đoán là Yes.

Quyết định này nhanh chóng vấp phải sự phản đối vì sự mơ hồ trong cách định nghĩa khái niệm “bị cấm”. Người dùng chỉ ra rằng nếu TikTok vẫn hoạt động bình thường tại Mỹ thì không thể xem là đã bị cấm thực sự. Tranh chấp làm nổi bật rủi ro khi các câu hỏi trên Polymarket không có mô tả chi tiết hoặc định nghĩa pháp lí rõ ràng, tạo ra khoảng trống để các Oracle đưa ra diễn giải tùy ý.

Dự đoán về thỏa thuận khoáng sản giữa Ukraine và Mỹ

Vào tháng 03/2025, một thị trường dự đoán quy mô 7 triệu USD trên Polymarket được thiết lập xoay quanh câu hỏi liệu Ukraine có ký kết một thỏa thuận hợp tác khoáng sản với Hoa Kỳ trước tháng 4 hay không. Trong suốt thời gian diễn ra, không có thông tin chính thức từ bất kỳ nguồn chính phủ hoặc truyền thông nào xác nhận thỏa thuận đã được ký. Tuy nhiên, một cá nhân sở hữu 5 triệu token UMA tương đương với 25% quyền bỏ phiếu trong hệ thống Oracle đã sử dụng ảnh hưởng của mình để thay đổi kết quả từ No thành Yes chỉ vài giờ trước khi thị trường đóng cửa.

Động thái này ngay lập tức làm đảo ngược kì vọng của phần lớn người dùng, gây thiệt hại tài chính cho nhiều Trader. Mặc dù Polymarket đã ghi nhận sự bất thường trong quá trình biểu quyết trên UMA nhưng nền tảng này đã từ chối thực hiện hoàn tiền hay can thiệp với lí do rằng đây là một phần trong hoạt động bình thường của hệ thống phi tập trung. Sự kiện này tiếp tục đặt ra câu hỏi nghiêm trọng về rủi ro mà cơ chế Token Voting có thể tạo ra khi quyền lực tập trung vào tay một số ít người.

Dự đoán trang phục Zelenskyy Tại Đức

Trước vụ việc gây tranh cãi tại Hà Lan vào tháng 6 mình đã đề cập ở đầu bài viết, một thị trường dự đoán tương tự đã được mở liên quan đến trang phục của Tổng Thống Zelenskyy trong chuyến công du tại Đức vào tháng 05/2025 và nội dung thị trường cũng xoay quanh việc liệu ông có mặc Vest trong sự kiện công khai này hay không. Mặc dù nhiều hình ảnh và bản tin mô tả trang phục của ông là một bộ Vest nhưng Oracle của UMA đã xác định kết quả cuối cùng là No với lí do rằng bộ trang phục không đáp ứng đủ tiêu chí để coi là một bộ Vest.

Kết quả cuối cùng này không chỉ gây thất vọng cho phần lớn người dùng đã tham gia dự đoán mà còn tạo ra tiền lệ rõ ràng cho cách UMA xử lí các thị trường liên quan đến yếu tố mô tả hình ảnh. Khi vụ việc tháng 06 vừa xảy ra, nhiều Trader đã chỉ ra sự không nhất quán trong hai lần đánh giá gần như tương tự về ngữ cảnh và trang phục, cho thấy vấn đề về ổn định trong phương pháp xác minh của Oracle UMA

Nhìn chung, những sự kiện trên cho thấy một mô hình lặp lại: các quyết định của UMA thường bị chi phối bởi một số ít người nắm giữ lượng lớn token dẫn đến cáo buộc về thao túng và thiếu công bằng.

Nguyên Nhân Gốc Dễ Của Sự Thao Túng

Vấn đề thao túng kết quả của nhiều thị trường dự đoán trên PolyMarket bắt nguồn từ các đặc điểm cấu trúc của hệ thống Oracle UMA và cách nó tương tác với thị trường dự đoán. Dưới đây là một số nguyên nhân chính:

Cơ chế bỏ phiếu dựa trên Token: Quyền lực tập trung vào Whale

UMa sử dụng cơ chế Optimistic Oracle nơi các đề xuất kết quả được đưa ra và có thể bị tranh cấp trong một khoảng thời gian nhất định. Nếu bị tranh chấp, kết quả được quyết định thông qua bỏ phiếu bởi những người nắm giữ token UMA với trọng số phiếu bầu tỷ lệ thuận với số lượng token được Stake.

Theo dữ liệu được cung cấp từ Dune vào tháng 06/2025, khoảng 95% tổng nguồn cung của token UMA được kiểm soát bởi chưa đến 100 địa chỉ ví cho thấy mức độ tập trung cực cao của quyền biểu quyết. Điều này tạo điều kiện để các Whale có thể định hướng kết quả theo lợi ích cá nhân, thậm chí đi lại với sự thật khách quan hoặc kì vọng chung của cộng đồng Trader.

Thiếu tiêu chí rõ ràng trong xác định kết quả

Một yếu tố làm trầm trọng thêm nguy cơ thao túng là sự không rõ ràng trong các tiêu chí đánh giá, đặc biệt trong các thị trường dự đoán có tinh mô tả như “Tổng thống có mặc Vest không?”. Trong vụ việc của Zelenskyy với dự đoán liệu ông có mặc Vest tại hội nghị NATO vào tháng 06/2025 hay không. Các nguồn tin tức uy tín như BBC, Reuters và New York Post mô tả trang phục của ông gồm áo Jacket đen, quần dài đồng bộ và áo sơ mi có cổ được xem là một bộ Vest theo cách hiểu thông thường.

Tuy nhiên, UMA đã quyết định rằng đây không phải là một bộ Vest, dẫn đến phán quyết No.Vấn đề nằm ở chỗ UMA và Polymarket không cung cấp một định nghĩa thống nhất cho Vest. Một số câu hỏi nảy sinh:

Liệu một bộ Vest có nhất thiết phải bao gồm cà vạt?
Một bộ trang phục trang trọng nhưng không có cà vạt có được coi là Vest không?
Có yêu cầu nào về chất liệu, kiểu dáng hay màu sắc không?

Sự mơ hồ này khiến các bên liên quan bao gồm cả những người nắm giữ token UMA tham gia bỏ phiếu có thể diễn giải kết quả theo cách có lợi cho họ. Ví dụ, một Whale sở hữu lượng lớn token UMA có thể lập luận rằng bộ trang phục của Zelenskyy không đáp ứng tiêu chí Vest vì thiếu cà vạt ngay cả khi các nguồn tin tức gọi đó là Vest. Điều này tạo điều kiện cho việc thao túng kết quả vì không có tiêu chuẩn khách quan để kiểm chứng.

Xung đột lợi ích và hiệu ứng đám đông: Môi trường dễ bị thao túng

Một trong những nguyên nhân cốt lõi khiến hệ thống Oracle của UMA dễ bị thao túng là sự kết hợp giữa xung đột lợi ích trực tiếp và các cơ chế khuyến khích hành vi phi thị trường. Thiết kế hiện tại cho phép người dùng vừa tham gia thị trường dự đoán vừa đồng thời là người xác minh kết quả thông qua bỏ phiếu. Điều này tạo ra một mâu thuẫn nghiêm trọng khi người có quyền quyết định sự thật lại có động cơ tài chính để bóp méo nó nhằm thu lợi.

Bên cạnh đó, UMA không yêu cầu xác thực danh tính, tạo điều kiện cho các cá nhân hoặc nhóm ẩn danh phối hợp hành động có tổ chức, thao túng kết quả mà không để lại dấu vết pháp lý. Sự thiếu vắng cơ chế truy cứu trách nhiệm pháp lý làm cho hệ thống trở nên dễ bị khai thác bởi những nhóm người có năng lực tài chính lớn và ý đồ rõ ràng.

Không chỉ dừng lại ở đó, cơ chế thưởng phạt trong quá trình bỏ phiếu cũng làm trầm trọng thêm rủi ro thao túng. Theo thiết kế của UMA, người bỏ phiếu sẽ mất token nếu đứng về phe thiểu số và chỉ được thưởng nếu thuộc về phe thắng (đa số). Điều này vô hình trung tạo ra một động lực mạnh để bỏ phiếu theo đám đông thay vì dựa trên đánh giá khách quan và độc lập. Khi các Whale có thể dẫn dắt hướng đi của đám đông bằng lượng token chi phối, những người dùng còn lại sẽ có xu hướng chạy theo. Hệ quả là kết quả cuối cùng thường phản ánh sức mạnh tài chính và tâm lý thị trường hơn là sự thật được xác minh một cách độc lập.

Hậu Quả Có Thể Xảy Ra

Vụ việc gây tranh cãi liên quan đến việc xác minh trang phục của Tổng thống Volodymyr Zelenskyy cùng với các sự kiện thao túng trước đó đã làm dấy lên một loạt lo ngại nghiêm trọng về tính minh bạch, độ tin cậy và khả năng duy trì hoạt động lâu dài của Polymarket cũng như các hệ thống Oracle phi tập trung như UMA. Các hậu quả tiềm tàng dưới đây phản ánh những rủi ro mà thị trường dự đoán phi tập trung (như Polymarket) đang phải đối mặt nếu không có biện pháp khắc phục kịp thời

Suy giảm niềm tin từ người dùng: Polymarket từng được kỳ vọng sẽ trở thành một nguồn sự thật minh bạch dựa trên nguyên tắc thị trường tự do và xác minh phi tập trung. Tuy nhiên, việc các quyết định của Oracle bị cáo buộc chịu ảnh hưởng từ nhóm thiểu số có quyền biểu quyết lớn đã làm xói mòn niềm tin của người dùng. Những người giao dịch thường xuyên vốn là xương sống của nền tảng bắt đầu đặt câu hỏi về tính công bằng và khả năng dự đoán của thị trường.
Rủi ro về pháp lí: Với quy mô giao dịch lên đến 237 triệu USD trong vụ Zelenskyy, các cáo buộc thao túng trên Polymarket không còn là vấn đề nội bộ mà có thể thu hút sự quan tâm từ các cơ quan quản lý tài chính tại Mỹ, châu Âu hay các khu vực pháp lý khác. Trước đây, Polymarket đã từng bị CFTC yêu cầu điều chỉnh hoạt động.
Tổn thất tài chính cá nhân: Vụ việc Zelenskyy vừa rồi không chỉ còn là vấn đề về niềm tin mà sự việc còn gây thiệt hại lớn cho nhiều nhà đầu tư cá nhân. Một số người dùng đã mất một khoản tiền tương đối lớn vu việc này (chẳng hạn như Defipolice đã tuyên bố mất tới 450.000 USD chỉ trong thị trường dự đoán về Zelenskyy). Các khoản lỗ lớn trong thời gian ngắn, đặc biệt là nó xuất phát từ những quyết định được xem là mâu thuẫn hoặc không minh bạch càng khiến vấn đề này có thể đi xa hơn nữa.
Niềm tin suy giảm đối với PolyMarket và UMA: Thông qua hàng loạt vụ lùm xùm này, Polymarket có nguy cơ mất đi vị thế là một nền tảng dự đoán đáng tin cậy và nhiều người dùng có thể rời bỏ dự án này để đến với một nền tảng Prediction Market có tính tin cậy cao hơn trong khi UMA có thể đối mặt với sự sụt giảm nghiêm trọng khi nhiều dự án DeFi không còn tin tưởng về sự chính xác và minh bạch mà Oracle đang cung cấp.

Tổng Kết

Vụ việc tranh cãi xung quanh kết quả dự đoán trang phục của Tổng thống Zelenskyy là minh chứng rõ ràng cho các lỗ hổng cấu trúc trong hệ thống Oracle phi tập trung của UMA và cả là sự thờ ơ của PolyMarket. Từ định nghĩa không rõ ràng, cơ chế Token Voting dễ bị thao túng đến xung đột lợi ích trong quá trình xác minh kết quả tất cả đã dẫn đến sự mất lòng tin nghiêm trọng từ cộng đồng người dùng. Nếu không cải cách kịp thời, Polymarket và UMA có thể đánh mất vị thế trong hệ sinh thái DeFi, nhường chỗ cho những nền tảng minh bạch và an toàn hơn.