Thanh Khoản Tập Trung (CLMM) Là Gì? Các Dự Án Nổi Bật Trong Mảng CLMM

CLMM là gì? CLMM là viết tắt của Concentrated Liquidity Market Maker hay còn gọi là thanh khoản tập trung đang là xu hướng phát triển chung của các nền tảng DEX. Vậy CLMM có gì đặc biệt và đang có những dự án nào đang dẫn đầu xu hướng CLMM thì mọi người cùng mình tìm hiểu trong bài viết lần này nhé.

Để hiểu hơn về CLMM, mọi người có thể tham khảo một số bài viết dưới đây:

• Series 1: Real Builder in Winter | Orca – AMM Khác Biệt Bậc Nhất Trên Solana
• Series 3: Real Builder in Winter | Uniswap – Kì Lân Thực Sự Của Crypto Từng Sản Sinh
• Series 4: Real Builder in Winter | Trader Joe – Từ Kẻ Đi Sau Trở Thành Vị Thế Người Dẫn Đầu

Thanh Khoản Tập Trung (CLMM) Là Gì?

Bối cảnh thị trường

Thời gian gần đây CLMM là viết tắt của Concentrated Liquidity Market Maker hay còn gọi là thanh khoản tập trung đang bùng nổ. Và theo góc nhìn của mình có 2 lí do tương đối rõ ràng để CLMM bùng nổ trong thời gian qua là câu chuyện giải quyết vấn đề với các mô hình fork từ Uniswap V2 và sự hết hạn giấy tờ của Uniswap V3.

Giải quyết bài toán của Uniswap V2

Có một sự thật là tuy trên thị trường chúng ta thấy hàng trăm các dự án AMM khác nhau trên nhiều hệ sinh thái khác nhau nhưng hầu hết 99% các dự án đó đều fork mô hô hình hoạt động của Uniswap V3. Nghĩa là các dự án chỉ khác nhau ở cái tên, khác nhau ở blockchain hoạt động nhưng về bản chất, về cơ chế hoạt động lại gần như tương đồng.

Vậy nên hầu hết các AMM hiện tại đều gặp phải chung một tình trạng đó chính là thiếu hiệu quả trong việc sử dụng vốn khi cung cấp thanh khoản cho các loại tài sản blue-chip trong thị trường. Chúng ta đều viết, Uniswap V2 sẽ cung cấp thanh khoản cho token ở mọi khoảng giá từ 0 tới dương vô cực tuy nhiên rõ ràng việc cung cấp thanh khoản cho Bitcoin ở mức giá vài trăm đô hay vài trăm ngàn đô trong khoảng thời gian ngắn hạn là điều không cần thiết

Uniswap V3 hết hạn giấy phép

Uniswap V3 khi ra đời, họ đã chia sẻ về việc sẽ chỉ open source về phiên bản V3 sau 2 năm hoạt động có nghĩa là sau khi V3 được open source trong năm 2023 thì tất cả các dự án có thể lấy source code của Uniswap về để nâng cấp giao thức của mình.

Chính vì vậy, giấy phép Uniswap V3 khi hết hạn đã tạo nên một xu hướng các dự án thi nhau fork mô hình Uniswap V3 từ đó CLMM trở thành một hot keyword trong thị trường crypto.

Tổng quan về thanh khoản tập trung

Thanh khoản tập trung được bắt nguồn từ Uniswap V3 và chúng ta sẽ đánh giá và hiểu về Thanh Khoản Tập Trung thông qua mô hình của Uniswap V3. Nhưng chúng ta có thể định nghĩa về Thanh khoản tập trung như sau Thanh Khoản Tập Trung cho phép các Nhà Cung Cấp Thanh Khoản lựa chọn khoảng vi giá để cung cấp từ đó đẩy thanh khoản tới nơi cần nhất, giảm Impermanent Loss cho cá nhân và Slippage cho người dùng.

Để hiểu hơn về Uniswap V3 tốt nhất mọi người nên có kiến thức về Uniswap V1, Uniswap V2 mình có trình bày chi tiết trong bài viết Series 3: Real Builder in Winter | Uniswap – Kì Lân Thực Sự Của Crypto Từng Sản Sinh. Mọi người quay lại đọc để hiểu về V1 và V2 sau đó quay lại bài viết này nhé.

Với Uniswap V3 sẽ có một số sự thay đổi như sau:

• LP sẽ có quyền lựa chọn các khoảng giá để có thể cung cấp thanh khoản. Thông thường, giá sẽ chạy trong vùng giá mà nhiều LP phân tích nhất để lựa chọn cung cấp thanh khoản. Vậy là thanh khoản đã đến đúng nơi từ đó mà slippage và impermanent loss đều giảm.
• LP cung cấp thanh khoản đúng nơi giá tài sản hoạt động sẽ nhận mức phí cao nhất, đây là lợi điểm cho cả LP lẫn giao thức bởi vì khi đường giá chạy LP sẽ thay đổi chiến lược để phù hợp nên thanh khoản sẽ luôn ở mức cao nhất cho dù trường hợp nào xảy ra.
• Thanh khoản sẽ không còn tập trung ở các mức quá chênh lệch với giá tài sản tại thời điểm realtime.
• Các LP sẽ có những chiến lược & phân tích khác nhau nên trong mọi khoảng giá tài sản sẽ đều có thanh khoản.

Rõ ràng Uniswap V3 đã giải quyết được một số vấn đề lớn của các dự án AMM hiện tại như hiệu quả sử dụng vốn hay slippage trong khi giao dịch hay Impermanent Loss trong khi cung cấp thanh khoản.

Một số ưu và nhược điểm của thanh khoản tập trung

Mỗi mô hình đều có những ưu & nhược điểm riêng chính vì vậy các mô hình CLMM hiện nay vẫn còn tiếp tục phải cải tiến và phát triển trong tương lai.

Một Số Các Dự Án Nổi Bật Trong Mảng Thanh Khoản Tập Trung

Mức độ phức tạp của Thanh Khoản Tập Trung là điều không thể bàn cãi chính vì vậy trong hàng trăm các nền tảng AMM thì chỉ có 3 nền tảng tự phát triển CLMM cho riêng mình và mỗi AMM đại diện cho mỗi blockchain khác nhau như Uniswap với Ethereum, Orca gắn liền với Solana và Trader Joe gắn liền với Avalanche.

Uniswap V3 - Dẫn đầu & khơi mào phong trào CLMM

Có thể nói, Uniswap V3 là phiên bản Thanh Khoản Tập Trung đầu tiên của thị trường crypto. Kể từ khi ra đời, Volume giao dịch trên Uniswap V3 đã vượt xa khỏi Uniswap V2 mặc dù Uniswap V3 chỉ hỗ trợ một số các cặp giao dịch nhất định. Điều này cho thấy sản phẩm của Uniswap đã đáp ứng đúng nhu cầu của thị trường như thế nào. 

Với phiên bản V3, đã giúp Uniswap thống trị các hệ sinh thái mà Uniswap phát triển multichain như Arbitrum, Optimism, Polygon,... 

Orca - AMM trên Solana không chịu kém cạnh

Sau Uniswap ra mắt thanh khoản tập trung thì Orca là cái tên tiếp theo tự phát triển một CLMM cho riêng mình với tên Whirlpools. Từ sau đó, lượng thanh khoản trên hệ sinh thái Solana đẫ đổ về Orca rất nhiều, giúp Orca từ một dự án sinh sau đẻ muộn đã vượt lên cả Raydium để trở thành AMM lớn nhất trên hệ sinh thái Solana. 

Chỉ trong vòng 6 tháng qua, Orca là dự án đã tạo ra từ 70 - 80% lượng phí giao dịch trên Solana với tổng volume giao dịch là $34.7M. Từ doanh thu tạo ra, Orca đã kêu gọi $1.6M vào quỹ bảo về môi trường. Mình có viết một bài rất chi tiết về Orca trong bài viết Series 1: Real Builder in Winter | Orca – AMM Khác Biệt Bậc Nhất Trên Solana.

Trader Joe với câu chuyện Liquidity Pool

Trader Joe là một trong những AMM lớn nhất trong thị trường crypto và tại Avalanche, Trader Joe đã lộn ngược dòng thành công để vượt qua Pnagolin để thống trị thị trường AMM DEX trên hệ sinh thái này. Thời gian gần đây Trader Joe đã định hướng phát triển multichain khi có mặt trên hệ sinh thái Arbitrum, từ đó lượng volume và user của nền tảng tiếp tục gia tăng.

Lấy cảm hứng từ CLMM của Uniswap V3 thì Trader Joe đã tự xây dựng cho một một phiên bản CLMM có nhiều sự thay đổi, sáng tạo để khắc phục những vấn đề còn tồn đọng của mô hình Uniswap V3.

Nhược điểm đặt ra của mô hình Uniswap V3 đó chính là mỗi lần LP cung cấp thanh khoản thì họ chỉ cung cấp trên một khoảng giá duy nhất và nếu muốn cung cấp nhiều khoảng giá thì bắt buộc các LP phải sử dụng nhiều txn dẫn tới việc tốn nhiều phí giao dịch.

Liquidity Book của Trader Joe thì khác và có những đặc điểm như sau:

• Trader Joe sẽ chia giá của token ra thành nhiều khoảng nhỏ khác nhac được gọi là từng pin.
• LP có thể lựa chọn bao nhiều pin tùy ý mà không sợ gặp phải vấn đề như Uniswap V3.

Tương Lai Của Thanh Khoản Tập Trung

Rõ ràng CLMM là tương lai phát triển tiếp theo của các AMM DEX nếu không muốn bị thụt lùi. Minh chứng lớn nhất cho thấy rằng PancakeSwap đã ngay lập tức thông báo cho ra mắt phiên bản V3 là CLMM ngay sau khi Uniswap V3 hết hạn giấy phép, điều đó cho thấy các nền tảng AMM đang "khát" source của Uniswap V3 như thế nào.

Tuy nhiên, CLMM chưua phải là Endgame. Slippage vẫn còn đó, Impermanent Loss chưa biến mất đối với các dự án nằm ngoài các pool thanh khoản tập trung. Đó sẽ là một bài toán mà các nhà phát triển tiếp tục phải đau đầu suy nghĩ.

Tổng Kết

CLMM sẽ trở thành một phần của Crypto nhưng sẽ tiếp tục được nâng cấp và phát triển. Mong rằng qua bài viết này mọi người đã có thể hiểu được CLMM là gì?