Series 5: Hidden Gem | JitoSOL & Tương Lai LSD Trên Solana

Jito Labs & JitoSOL là một trong những mảnh ghép quan trọng trong việc thúc đẩy LSD từ đó giúp toàn bộ hệ sinh thái DeFi hồi sinh một lần nữa. Nhưng liệu công nghệ của Jito Labs có thể làm được điều đó hay không thì mọi người cùng mình tìm hiểu trong bài viết dưới đây nhé.

Để hiểu hơn về Jito Labs & JitoSOL, mọi người có thể tham khảo một số bài viết dưới đây:

Những Vấn Đề Trên Mạng Lưới Solana

Nguồn gốc đến từ không có Mempool

Solana là một trong những Blockchain hiếm hoi không sử dụng mempool trong cơ chế hoạt động của mình. Chính vì không có mempool dẫn đến việc trích xuất MEV mà lợi nhuận chủ yếu của các Validator đến từ Staking Reward và MEV trong đó MEV là một trong những phần cực kì quan trọng khi hệ sinh thái hoạt động sôi nổi.

MEV là viết tắt của Miner Extractable Value, là lợi nhuận được tạo từ các thợ đào hoặc người xác thực từ hoạt động hoàn thành mỗi Block trong Blockchain. Một số lợi nhuận từ MEV bao gồm:

Arbitrage: Kinh doanh chênh lệch giá mua từ DEX có giá thấp và bán trong DEX có giá cao trong cùng 1 giao dịch.
Lợi nhuận cao đến từ việc lựa chọn các giao dịch có phí cao từ Mempool vào Block.
Liquidations
Sandwich Trading
NFT MEV

Có thể thấy rằng MEV là một trong những nguồn mang lại lợi nhuận cao cho các Validator đặc biệt trên mạng lưới Ethereum. Trong bối cảnh Solana là một trong những Blockchain hiếm hoi không sử dụng Mempool cũng làm đến việc trích xuất MEV trên Solana là khó hơn rất nhiều so với các nền tảng Blockchain khác.

Cấu hình một Node đầy đủ

Để có thể triển khai 1 node đầy đủ trên mạng lưới Solana sẽ yêu cầu người dùng phải sử dụng một lượng phần cứng đắt đỏ và không có ngoài thị trường. Có những phần cứng mà người dùng phải đặt trước vài tháng thì mới có thể có được. Chính điều đó làm số lượng Validator trên mạng lưới Solana bị hạn chế, đi kèm với đó phần thưởng chủ yếu đến từ Reward Staking thay vì MEV nên việc triển khai 1 node đầy đủ trên Solana thiếu đi sự hấp dẫn.

Nếu như lợi nhuận chủ yếu đến từ Reward Staking thì rõ ràng các giao thức LSD sẽ không có nhiều lợi thế cạnh tranh so với việc Staking trực tiếp. Trong bối cảnh hệ sinh thái DeFi trên Solana lại đang khá ít lợi nhuận nên làm giảm đi sự phát triển của ngành LSD từ đó làm LSDfi khó có thể bùng nổ trên hệ sinh thái Solana.

Mạng lưới liên tục bị quá tải

Với mức phí giao dịch gần như bằng 0 nên người dùng và các MEV Searchers có thể liên tục spam hàng trăm những giao dịch cùng một lúc để có thể thúc đẩy một trong các giao dịch đó thành công từ đó kiếm được thêm lợi nhuận. Bản thân các Validator trên mạng lưới Solana đều phải xử lý những giao dịch không hoặc có thành công từ đó làm mạng lưới dễ dàng bị tổn thưởng bởi các cuộc tấn công MEV.

Điều này cũng làm đau đầu các nhà phát triển trên Solana và một số các giải pháp được đưa ra đó chính là Fee Market (Thị trường phí) nơi người dùng có thể đặt các mức phí cao hơn để được thực thi nhanh hơn.

JitoSOL & Giải Pháp Được Đưa Ra

Tổng quan về Jito và Giải pháp đưa ra

Jito đã giới thiệu một ứng dụng khách là Jito - Solana Validator Client lấy cảm hứng từ chính Solana Labs Client. Ứng dụng này cho phép bất kì ai cũng có thể triển khai một Node đầy đủ trên Blockchain của Solana để tham gia vào quá trình xác thực giao dịch. Với client thứ hau này, Jito cung cấp một giải pháp để xử lý tình trạng spam giao dịch đến từ các MEV Searchers bằng 3 tính năng chính sau đây:

Bundles: Những MEV Searchers có thể gửi một danh sách các giao dịch sau đó Bundles sẽ đưa tất cả các giao dịch này thành một nhóm để xử lý. Từ đó giúp cải thiện hiệu suất mạng lưới.
Block Engine: Nó kết nối giữa MEV Searchers và Validators thông qua một phiên đấu giá off-chain. Nghĩa là các MEV Searchers sẽ có những danh sách của riêng mình và để được ưu tiên xử lý nó cần phải tham gia đấu giá với các MEV Searchers khác. Hình dung một cách đơn giản, các giao dịch có phí cao hơn sẽ được được vào Block trước như trên Ethereum.
Relayer: Nó giúp lọc và xác minh giao dịch trên một máy chủ riêng biệt từ đó giảm gánh nặng cho Validators. Sau đó, nó gửi giao dịch đã được xác minh đến Block Engine & Validators.

Thông qua các yếu tố này, Validator nhận được nhiều phần thưởng hơn so với Solana Labs Validator Client. Với giải pháp của Jito thì phần thưởng của các validator nhiều hơn mà còn giảm ngẽn mạng cho Solana. Các MEV Searchers có thể tìm kiếm lợi nhuận một cách dễ dàng và hiệu quả hơn từ đó thúc đẩy hệ sinh thái của Jito Labs phát triển mạnh mẽ.

Sự khác biệt này được đưa vào một sản phẩm của Jito đó chính là Liquid Staking Derivatives. Những người tham gia Stake SOL trên Jito không chỉ nhận về phần thưởng là Reward Staking mà còn là một phần lợi nhuận từ MEV mà các Validator kiếm được. Song song với đó là người dùng nhận về JitoSOL (đại diện cho tài sản của người dùng trong Jito với tỷ lệ 1 - 1) và tìm kiếm thêm lợi nhuận trong hệ sinh thái DeFi của Solana. Đây là sự khác biệt giữa Jito với Marinade Finance hay Lido Finance.

Ở thời điểm hiện tại, Jito là nền tảng LSD duy nhất trên hệ sinh thái Solana có thể làm được điều này.

Những thành tựu đầu tiên của JitoSOL

TVL của Jito theo DefiLlama

TVL của Jito đã tăng trưởng liên tục từ thời điểm đầu năm 2023 tới nay. Từ mức khoảng $3.5M lên mức cao nhất là $36M và mức hiện tại là khoảng $31M. Hiện tại, Jito đang đức thứ 5 trong các nền tảng có TVL lớn nhất hệ sinh thái Solana sau Marinade Finance, Lido Finance, Solend và Orca. Trong bối cảnh, từ đầu năm tới giờ TVL của các giao thức như Marinade Finance hay Lido Finance có dấu hiệu giảm thì cho thấy dòng tiền đang chảy từ các nền tảng LSD hàng đầu sang Jito. Thực tế, Jito đang cung cấp nguồn lợi nhuận cao hơn đối thủ.

Lợi nhuận từ MEV của Jito từ thời điểm triển khai là từ đầu năm 2023 tới mới đang dừng lại ở con số khoảng 4.119 SOL nếu lấy mức giá trung bình cho SOL là $20 thì tương đương với mức lợi nhuận khoảng hơn $80.000. Đây là một con số không phải quá lớn nhưng trong bối cảnh Jito ra mắt sau khi FTX sụp đổ làm cho toàn bộ hệ sinh thái Solana rơi vào đóng băng thì MEV thấp cũng là điều dễ hiểu.

Với yếu tố này chúng ta cần quan sát Jito nhiều hơn trong giai đoạn khi hệ sinh thái Solana sôi động hơn.

Tương lai của thị trường LSD phía trước

Chúng ta có một phép so sánh nhỏ giữa Ethereum và Solana. Tính đến hiện tại, mới chỉ có khoảng 22% lượng ETH được đem vào Staking so với hơn 71% lượng SOL đang được đem đi stake. Rõ ràng về khía cạnh staking thì người dùng trên Solana đang sẵn sàng hơn rất nhiều so với người dùng trên Ethereum. Tuy nhiên, sự khác biệt chính ở đây là người dùng trên mạng lưới Solana chủ yếu stake trực tiếp vào Validator thay vì thông qua các nền tảng LSD. Một số con số đáng chú ý:

Tổng cung: 556.348.318 SOL
Tổng lưu hành: 408.266.117 SOL
Tổng lượng stake: 395.007.306 SOL chiếm 71.1% tổng cung của SOL.

Một số con số về lượng SOL trong các nền tảng Liquid Staking như:

Marinade Finance: 5.291.394 SOL
Lido Finance: 2.726.179 SOL
Jito Finance: 1.577.117 SOL
JPool: 429.793 SOL
BlazeStake: 357.825 SOL
Socean: 68.444 SOL

Tổng lượng SOL đang trong các nền tảng LSD dự kiến khoảng 10.450.752 SOL chiếm khoảng 2.64% tổng lượng SOL đang được đem đi stake và khoảng 2.55% tổng lượng SOL có trên thị trường.

Điều này có nghĩa là hầu hết lượng SOL được stake trực tiếp trên các nền tảng Validator thay vì thông qua các nền tảng LSD. Một số lí do có thể kể đến như:

Nguồn lợi nhuận từ việc stake trên các Validator và các nền tảng LSD gần như là tương đương và không chênh lệch quá nhiều mà rủi ro trên các nền tảng LSD là cao hơn vì dễ bị tấn công. Chính vì vậy người dùng đưa vào trực tiếp là điều dễ hiểu. Stake trên Marinade Finance đem lại APY khoảng 7.15% so với Coinbase Cloud là 6.97%, P2P.org khoảng 7/05% thậm chí trong TOP 7 các Validator có XBANKING với phần thưởng 7.33% hay Chorus One trả 7.21%.
DeFi trên Solana đang rất ảm đảm. Điều này làm cho các tài sản như stSOL - Lido Finance, mSOL - Marinade Finance, JitoSol - Jito không sinh ra được nhiều lợi nhuận.

Rõ ràng, nếu như muốn thúc đẩy LSD thì sẽ có 2 cách sau đây:

Tăng lợi nhuận của các nền tảng LSD phải nhiều hơn với các Validator trên thị trường. Jito đang cố gắng giải quyết vấn đề này bằng MEV. Tuy nhiên, trong bối cảnh mạng lưới Solana tương đối nhàm chán thì giải pháp này sẽ thiên về dài hạn.
DeFi trên Solana phải phát triển mạnh hơn hữa. Mình đã bắt đầu thấy một vài các dự án như Marginfi, Jito, Anctum, UXD Protocol,... tuy nhiên sẽ mất khá nhiều thời gian để có thể thúc đẩy DeFi trên Solana quay trở lại và rõ ràng đây không phải một câu chuyện dễ. Mọi người có thể tham khảo một số dự án DeFi nổi bật như Những Dự Án Tiềm Năng Thế Hệ Tiếp Theo Trên Solana Ecosystem.

Rõ ràng, LSD trên hệ sinh thái Solana còn rất nhiều tiềm năng để phát triển nhưng để có thể thúc đẩy nó phát triển thì rõ ràng không phải là câu chuyện đơn giản. Sẽ là một bài toán mà con gà có trước hay quả trứng có trước.

Những tác động có thể đẩy lùi JitoSOL và LSD trên Solana

Ngoài những tác động tiêu cực đến bức tranh toàn cảnh của LSD trên Solana nói chung và JitoSOL nói riêng thì việc trong thời gian sắp tới Solana chính thức mở cửa để bất kì ai cũng có thể trở thành 1 Validator trên Solana có thể gây ra nhiều tác động tiêu cực cho các nền tảng LSD thông qua một vài tác động dây chuyền như:

Nhiều người làm Validator hơn.
Số lượng SOL ngoài thị trường giảm.
Tác động tiêu cực đến các pool stSOL - SOL, mSOL - SOL, scnSOL - SOL,... Pool thanh khoản bị giảm.
Người dùng sẽ hạn chế đưa SOL vào các nền tảng LSD.

Rõ ràng, đây là một trong những có thể tác động xấu đến bức tranh toàn cảnh LSD trong tương lai.

Tổng Kết

Theo mình, Jito và LSD trên Solana vẫn còn nhiều tiềm năng tăng trưởng nhưng có nhiều nút thắt cần phải mở và mình sẽ tiếp tục quan sát các nút thắt này. Mong rằng qua bài viết này mọi người có thể hiểu thêm về JitoSOL.