Phân Tích Metaplex: Nền Tảng Thành Công Cho NFT Trên Solana

Hệ sinh thái NFT trên Solana đang ngày càng lớn mạnh và có thể cạnh tranh sòng phẳng với các Blockchain hàng đầu dành cho NFT khác như Ethereum và Bitcoin. Để đạt được sự thành công như vậy thì không thể không nhắc đến các dự án làm về cơ sở hạ tầng và trong đó không thể không kể đến Metaplex. Vậy Metaplex đã làm được những gì cho hệ sinh thái NFT trên Solana và liệu chúng ta có nên đầu tư vào Metaplex thì hãy cùng Hak Research phân tích Metaplex trong bài viết này nhé.

Điều Gì Thúc Đẩy Sự Ra Đời Của Metaplex

NFT là một trong những đổi mới quan trọng của chu kỳ phát triển tiền mã hóa trước đây. NFT là các mã định danh kỹ thuật số độc nhất được ghi lại trên Blockchain dùng để xác minh nguồn gốc, tính xác thực và quyền sở hữu tài sản số.

Lần đầu tiên NFT được thử nghiệm là thông qua tiêu chuẩn ERC-721 trên Blockchain Ethereum giới thiệu vào tháng 09/2017. Dự án CryptoKitties đã tạo ra một trong những trò chơi Blockchain đầu tiên cho phép người dùng thu thập và nhân giống mèo số (đều được thể hiện dưới dạng NFT). Điều này đã gây ra tắc nghẽn mạng Ethereum vào tháng 11 và 12 năm 2017, chiếm hơn 20% hoạt động mạng lưới.

NFT tập trung chủ yếu vào hình ảnh kỹ thuật số và nhanh chóng chiếm lĩnh sự chú ý của cộng đồng người dùng phổ thông. Các bộ sưu tập NFT nổi bật nhất bao gồm CryptoPunks (ra mắt tháng 06/2017) và Bored Ape Yacht Club (ra mắt tháng 04/2021). Trong thời kỳ đỉnh cao của thị trường vào năm 2021-2022, một NFT có thể đạt giá trị hơn 400.000 USD. Vào thời điểm đó, khối lượng giao dịch NFT đã tăng từ con số không vào năm 2020 lên tới 60 tỷ USD hàng năm. Các sàn giao dịch NFT như OpenSea đạt mức định giá hơn 13 tỷ USD trong giai đoạn đỉnh cao với khối lượng giao dịch hàng tháng từ 2-3 tỷ USD và doanh thu hàng năm hơn 1 tỷ USD với tốc độ tăng trưởng 2.5%.

Tuy nhiên giống như nhiều lĩnh vực khác trong tiền mã hóa, giá sàn và khối lượng giao dịch của NFT đã giảm đáng kể trong hai năm qua. Các bộ sưu tập nổi bật như Punks và BAYC đã mất giá từ 80-90% so với thời kì đỉnh cao của thị trường và khối lượng giao dịch NFT giảm từ mức 60 tỷ USD hàng năm xuống còn hơn 3 tỷ USD. Tuy nhiên, NFT vẫn duy trì khối lượng giao dịch trên 3 tỷ USD hàng năm với giá sàn của các bộ sưu tập như Punks và BAYC dao động từ 35.000 đến 70.000 USD, điều này chứng tỏ sức mạnh và sự gắn kết của cộng đồng. 

Trong giai đoạn 2021-2022, NFT chủ yếu gắn liền với các hình ảnh kỹ thuật số dạng JPEG mang tính đầu cơ, tương tự như cách mà Ethereum gắn liền với các đợt phát hành token lần đầu (ICO) trong giai đoạn 2017-2018. Tuy nhiên, từ đó đến nay, Ethereum và các Smart Contract đã phát triển mạnh mẽ. Ngày nay, Smart Contract là động lực đứng sau các lĩnh vực như DeFi, stablecoin, DAO, quản trị, mã hóa tài sản truyền thống và thậm chí là hạ tầng vật lý. Tương tự, NFT được dự đoán sẽ trở thành một câu chuyện dài hạn trong thập kỷ tới, có khả năng thiết lập quyền sở hữu và bản quyền kỹ thuật số cho mọi loại nội dung.

Một trở ngại lớn khiến NFT chưa thực sự phổ biến là chi phí đúc quá cao, vượt quá nhu cầu sử dụng thông thường ngoài các trường hợp đầu cơ. Ví dụ để đúc một bộ sưu tập tiêu chuẩn gồm 10.000 NFT trên mạng Ethereum hiện nay, chi phí vào khoảng 176 ETH (tương đương gần 300.000 USD và lên tới 800.000 USD trong giai đoạn đỉnh cao) tức mỗi lần đúc tốn khoảng 30 USD và 80 USD ở đỉnh cao. Mức chi phí này có thể chấp nhận được đối với những người đầu cơ nhưng đối với người dùng hàng ngày thì quá cao.

Trên Solana mặc dù chi phí có thể rẻ hơn nhưng để NFT có thể được áp dụng rộng rãi hơn và chi phí đúc không còn là rào cản dành cho các nhà phát triển cũng như người sáng tạo thì việc tối ưu hóa phí đúc cũng là một vấn đề quan trọng cần giải quyết. Metaplex đã ra đời với sứ mệnh tối ưu hóa chi phí mint và giảm rào cản tham gia của các nhà sáng tạo đối với thị trường NFT.

Tổng Quan Về Metaplex

Metaplex là giao thức đứng sau tiêu chuẩn NFT trong hệ sinh thái Solana. Ban đầu, Metaplex được ươm tạo tại Solana Labs do một đội ngũ dẫn đầu bởi Stephen Hess (cựu Giám đốc sản phẩm của Solana Labs) sáng lập. Vào mùa thu năm 2021, Metaplex bắt đầu hoạt động như một tổ chức độc lập với mục tiêu tạo ra một bộ công cụ NFT mạnh mẽ cho các nghệ sĩ, thương hiệu và nhà sáng tạo. Nhờ sử dụng các API và công cụ low-code, nền tảng cho phép người dùng dễ dàng đúc NFT và khởi tạo các trang đúc NFT tự quản lý.

Các sản phẩm chính của Metaplex:

• Core: Là tiêu chuẩn NFT thế hệ mới trên blockchain Solana. Thiết kế này sử dụng mô hình Single - account giúp giảm đáng kể chi phí đúc NFT và giảm tải cho mạng Solana so với các giao thức khác. Các tính năng nổi bật của Core bao gồm tính hiệu quả về chi phí, sử dụng ít tài nguyên tính toán, hỗ trợ plugin nâng cao và đảm bảo thanh toán phí bản quyền. 
• Bubblegum: Là chương trình của Metaplex dành riêng cho việc tạo và quản lý compressed NFT (cNFT). Công nghệ nén này cho phép người sáng tạo đúc số lượng lớn NFT với chi phí thấp hơn rất nhiều so với cách truyền thống. Ví dụ có thể đúc tới 1 tỷ NFT chỉ với 500 SOL, mang lại khả năng mở rộng và linh hoạt chưa từng có cho các dự án.
• Token Metadata: Cho phép gắn thêm dữ liệu vào các token và NFT trên Solana. Dù được sử dụng phổ biến cho NFT, chương trình này còn hỗ trợ cả các tài sản Semi - token và Token. Tất cả các token được tạo ra trên nền tảng Pump.fun đều dựa trên dịch vụ metadata của Metaplex, giúp quản lý thông tin chi tiết cho từng tài sản kỹ thuật số.
• Core/Candy Machine: Là công cụ hàng đầu của Metaplex để đúc và phân phối NFT một cách công bằng và hiệu quả. Đây là giải pháp phổ biến nhất cho những người sáng tạo muốn ra mắt các bộ sưu tập NFT trên Solana, đảm bảo quá trình phân phối phi tập trung và minh bạch.

Ngoài ra, Metaplex còn cung cấp nhiều dịch vụ khác như MPL-Hybrid, Fusion, Hydra và Sugar, mở rộng phạm vi hoạt động của nền tảng vào nhiều lĩnh vực khác nhau của tiêu chuẩn tài sản số. Những công cụ này không chỉ giúp các nhà sáng tạo quản lý dễ dàng các bộ sưu tập của mình mà còn cung cấp một nền tảng mạnh mẽ cho việc xây dựng và phát triển hệ sinh thái NFT trong tương lai. Metaplex, với vai trò dẫn đầu trong tiêu chuẩn NFT của Solana, tiếp tục mở rộng ảnh hưởng của mình bằng cách cung cấp một cơ sở hạ tầng hiện đại và các giải pháp tiện lợi cho toàn bộ cộng đồng sáng tạo.

Những Thành Tựu Mà Metaplex Đã Mang Lại Cho Hệ Sinh Thái NFT Trên Solana

Một vài dữ liệu thống kê ấn tượng về Metaplex

Ở thời điểm hiện tại, sự thống trị của Metaplex trong hệ sinh thái Solana là điều không thể phủ nhận. Metaplex hiện đang đóng vai trò là cơ sở hạ tầng chính cho việc tạo ra 99% NFT và 90% token được đúc trên Solana, giúp nền tảng này trở thành nhà cung cấp hạ tầng không thể thay thế cho các tài sản trên hệ sinh thái Solana. Với mức độ thâm nhập thị trường cao như vậy, rất khó có đối thủ nào có thể thách thức vị thế của Metaplex trong tương lai gần.

Kể từ khi thành lập, Metaplex đã thúc đẩy việc đúc thành công hơn 250.000 bộ sưu tập NFT với hơn 512 triệu NFT được tạo ra và thu hút 52 triệu nhà sưu tập tham gia. Thông qua nền tảng này, các nhà sáng tạo đã kiếm được hơn 1.2 tỷ USD từ việc bán và giao dịch các tác phẩm NFT của họ. Đặc biệt, chi phí để đúc một bộ 10.000 NFT trên Metaplex chỉ vào khoảng 2.500-3.000 USD (tương đương 0,25-0,30 USD cho mỗi NFT). Trong khi đó trên mạng Ethereum, chi phí có thể dao động từ 250.000 đến 300.000 USD cho cùng số lượng NFT (khoảng 25-30 USD mỗi NFT). Sự chênh lệch lớn này về chi phí đúc khiến Metaplex trở thành lựa chọn tối ưu cho các nhà sáng tạo, không chỉ về mặt kinh tế mà còn về tính hiệu quả khi so sánh với các nền tảng khác.

Sự thành công của compressed NFT (cNFT)

Mặc dù thị trường NFT và tiền mã hóa đang gặp nhiều thách thức nhưng Metaplex đã tận dụng cơ sở hạ tầng của mình để tăng mạnh số lượng NFT được đúc hàng tuần. Từ con số 500.000 NFT mỗi tuần trong phần lớn năm 2022, hiện tại Metaplex đã tăng lên hơn 3 triệu NFT mỗi tuần. Mức tăng trưởng hơn 5 lần này được thúc đẩy bởi việc ra mắt tiêu chuẩn Compressed NFT, giúp giảm đáng kể chi phí đúc. Hiện tại, chi phí để đúc 100.000 Compressed NFT chỉ còn khoảng 100 USD, tương đương với chi phí dưới 0,001 USD cho mỗi NFT. 

Chương trình Compressed NFT của Metaplex được gọi là Bubblegum, sử dụng công nghệ Merkle Tree của Solana (hay còn gọi là Account Compression) để đạt được bước đột phá này. Thay vì lưu trữ metadata của NFT (bao gồm URL hình ảnh, đặc điểm) trong các tài khoản thông thường trên Solana, công nghệ này di chuyển việc lưu trữ ra khỏi blockchain (off-chain), giúp giảm chi phí lưu trữ. Dữ liệu về lịch sử giao dịch và tính toàn vẹn của NFT vẫn được lưu giữ an toàn trên sổ cái Solana. Nếu các nhà cung cấp dịch vụ như indexer hay RPC nodes gặp sự cố, trạng thái dữ liệu có thể được khôi phục nhờ việc phát lại toàn bộ lịch sử giao dịch.

Metaplex đã ra mắt NFT nén vào tháng 11/2022, và kể từ đó, hơn 57 triệu NFT nén đã được đúc. Nhờ chi phí đúc cực kỳ thấp, nhiều ứng dụng đã tìm ra các trường hợp sử dụng sáng tạo cho loại NFT này:

• DripHaus: Một nền tảng kết nối các nhà sáng tạo với người hâm mộ, sử dụng Compressed NFT để tặng thưởng cho người dùng thông qua các tác phẩm nghệ thuật, âm nhạc, game và truyện tranh. 
• Helium: Mạng lưới phi tập trung sở hữu hơn 2 triệu điểm phát sóng IoT. Khi chuyển đổi từ blockchain riêng sang Solana, Helium đã phát hành hơn 1 triệu Compressed NFT để đại diện cho các điểm phát sóng của người dùng.
• Dialect: Ứng dụng nhắn tin Wallet P2P, cho phép người dùng sở hữu các biểu tượng cảm xúc và sticker dưới dạng Compressed NFT. Đã có hơn 20.000 người dùng tạo và chia sẻ các biểu tượng cảm xúc và sticker tùy chỉnh này với bạn bè.
• Tiplink: Ứng dụng thanh toán tiền mã hóa cho phép người dùng gửi và nhận tiền qua liên kết web hoặc URL. Tiplink sử dụng Compressed NFT do AI tạo ra để thu hút người dùng mới thử nghiệm sản phẩm. Chiến lược này đã giúp Tiplink thu hút hơn 1 triệu người dùng.

Những ví dụ như Dialect, Tiplink và DripHaus cho thấy việc ứng dụng Compressed NFT trong các tình huống thực tế là điều gần như không thể thực hiện trên Ethereum hoặc các hệ sinh thái khác. Với chi phí đúc NFT giảm xuống dưới 0,001 USD thì các ứng dụng đang tìm cách tích hợp NFT vào những trường hợp sử dụng hàng ngày bao gồm thanh toán, nghệ thuật, sticker trò chuyện và mạng lưới cơ sở hạ tầng vật lý. Ngoài ra, Magic Eden và Tensor cũng đã tích hợp hỗ trợ cho Compressed NFT trên các sàn giao dịch của mình, minh chứng cho việc tiêu chuẩn này đang được chấp nhận rộng rãi trong hệ sinh thái Solana.

Mở rộng tầm ảnh hưởng sang mảng token trên Solana

Bất chấp những biến động trên thị trường NFT, vai trò cơ bản của Metaplex trong hệ sinh thái đã giúp nền tảng mở rộng sang không gian token, chứng minh giá trị của nó không chỉ giới hạn ở NFT. Các nền tảng như Pump.fun ngày càng áp dụng chương trình Token Metadata của Metaplex, khiến 90% các token được đúc trong ba tháng qua trên Solana đều dựa vào cơ sở hạ tầng của Metaplex. Điều này mở rộng phạm vi ứng dụng của Metaplex, biến nó thành nền tảng quan trọng trong cả việc tạo ra NFT và Token.

Trong tương lai, Metaplex đang chuẩn bị mở rộng tầm ảnh hưởng sang các mạng mới đầy tiềm năng như Sonic và Eclipse. Đặc biệt, Sonic là giải pháp Layer 2 đầu tiên của Solana được thiết kế cho các dự án Gaming hứa hẹn mang đến cơ hội phát triển mạnh mẽ. Khi thị trường game và blockchain tiếp tục kết hợp, NFT sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý tài sản trong game, và Metaplex đang ở vị trí hoàn hảo để dẫn đầu làn sóng mới về việc tạo ra tài sản số này.

Mặc dù thị trường NFT hiện đang ở mức thấp, Metaplex có thể hưởng lợi từ sự phục hồi tiềm năng của nó. Việc mở rộng sang lĩnh vực tạo token có thể thay thế giúp Metaplex giảm sự phụ thuộc vào chu kỳ lên xuống của thị trường NFT. Khi các lớp mạng mới và những ứng dụng đa dạng tiếp tục phát triển trong hệ sinh thái Solana, vai trò của Metaplex như một nhà cung cấp hạ tầng cốt lõi sẽ ngày càng trở nên không thể thay thế, củng cố vị trí quan trọng của nó trong không gian tài sản số.

Phân Tích Metaplex: Liệu Có Đáng Để Đầu Tư

Metaplex rõ ràng đã chứng minh được vị thế của mình với tầm ảnh hưởng lớn trên hệ sinh thái Solana. MPLX là token quản trị và đóng 1 vai trò cực kì quan trọng đối với với sự phát triển của Metaplex. Vậy liệu token MPLX có đáng để đầu tư hãy cùng mình đi vào phân tích 1 số khía cạnh nhé.

Tạo ra được 1 nguồn doanh thu bền vững và cơ chế Buy Back Token MPLX

Ngoài doanh thu đều đặn thì một trong những yếu tố hấp dẫn của Metaplex chính là cấu trúc tokenomics và chương trình Buy Back Token MPLX.  Vào tháng 3 năm 2024, Metaplex cam kết dành 50% tổng số phí giao thức để mua lại token MPLX và chuyển các token này vào Treasury của Metaplex DAO. Điều này bao gồm cả phí thu được từ quá khứ và tương lai, giúp đảm bảo lượng MPLX tích lũy liên tục trong quỹ DAO. 50% còn lại của các khoản phí sẽ được dùng để phát triển các hoạt động liên tục của Metaplex Foundation.

Từ tháng 06/2023, Metaplex đã bắt đầu mua lại MPLX hàng tháng với giá trị 10.000 SOL và đến tháng 8 năm 2023, tổng số MPLX mua lại đã đạt hơn 13 triệu MPLX (tương đương khoảng 30.000 SOL). Khi giá của SOL tăng, giá trị của các đợt mua lại này cũng sẽ tăng theo. Hiện tại, 10.000 SOL tương đương khoảng 1.4 triệu USD, chiếm hơn 1% tổng giá trị thị trường của Metaplex trở thành một lực lượng mạnh mẽ và ổn định trong việc giảm nguồn cung lưu hành của MPLX.

Chương trình mua lại này không chỉ giúp duy trì tính ổn định của hệ sinh thái mà còn tạo ra giá trị cho cộng đồng, khi lượng MPLX được tích lũy trong DAO ngày càng tăng, giúp thúc đẩy sự phát triển bền vững và lâu dài cho nền tảng Metaplex.

Định giá thấp và không gặp phải đối thủ cạnh tranh

Hiện tại, Metaplex đang là nền tảng tiên phong và cốt lõi trên hệ sinh thái Solana vì vậy hầu như không có một đối thủ nào đủ sức để so sánh với Metaplex. Trong khi nếu xét về mảng NFT Marketplace, Tensor phải đối mặt với sự cạnh tranh ngày càng tăng từ Magic Eden, một nền tảng đang có kế hoạch ra mắt token riêng và có thể giành lấy thị phần. Việc không có cạnh tranh này củng cố vị thế của Metaplex như là xương sống của hệ sinh thái tài sản số trên Solana, hỗ trợ vững chắc cho giá trị dài hạn của Token MPLX. 

Tuy vậy, Token TNSR đang được giao dịch ở múc 0.38 USD tương ứng với định giá lên đến 380 triệu USD, cao hơn đáng kể so với mức định giá chỉ khoảng 290 triệu USD của Metaplex. Điều này cho thấy Token MPLX đang bị định giá thấp so với tiềm năng tạo ra doanh thu, đặc biệt khi xét đến chương trình mua lại token MPLX đang diễn ra mạnh mẽ trong thời gian gần đây.

Nhận được sự hỗ trợ tốt từ các VC hàng đầu

Vào tháng 01/2022, Metaplex Foundation đã hoàn thành vòng gọi vốn chiến lược với tổng số tiền đầu tư lên đến 46 triệu USD. Vòng này do hai quỹ hàng đầu trong lĩnh vực tiền mã hóa là Multicoin Capital và Jump Crypto dẫn đầu cùng sự tham gia của một loạt các nhà đầu tư nổi bật khác như Animoca Brands, Solana Ventures, và Alameda Research.

Sau đó, Token MPLX đã được niêm yết trên sàn giao dịch FTX vào tháng 09/2022 nhưng với sự cố sụt đổ của FTX vào cuối năm đã gây ra một mối đe dọa đến khá lớn đến token MPLX. Theo đó, FTX đang nắm giữ khoảng 72.6 triệu MPLX tuy vấn đề này đã hoàn toàn được giải quyết khi vào tháng 09/2024 vừa rồi thì một số quỹ đầu tư như Pantera Capital, ParaFi Capital và nhiều quỹ khác đã mua lại lượng lớn token MPLX mà FTX nắm giữ. Điều này cho thấy niềm tin của các nhà đầu tư vào Metaplex và sức hấp dẫn của token MPLX.

Nhìn chung, Metaplex là một dự án với các yếu tố phân tích cơ bản tốt từ mặt định vị sản phẩm, doanh thu đến việc nhận được sự hỗ trợ lớn của các VC. Định giá của Metaplex hiện chỉ khoảng 300 triệu USD, theo mình thấy đây là một mức định giá tương đối thấp so với những gì mà Metaplex đã làm được. Vì vậy việc đầu tư vào Metaplex với mức định giá như hiện tại là tương đối hấp dẫn. Chỉ duy nhất có một điểm trừ đối với việc đầu tư vào token MPLX đó là Metaplex là một dự án về cơ sở hạ tầng nên sức hấp dẫn của nó đối với các nhà đầu tư sẽ không quá cao so với các dự án khác trên thị trường. 

Tổng kết

Metaplex là một phần vô cùng quan trọng trong sự phát triển của mảng NFT và hiện là cả mảng token trên Solana. Trên đây là tất cả những gì mình muốn giới thiệu trong bài viết phân tích Metaplex này, hi vọng mọi người đã nhận được những kiến thức bổ ích.