Uniswap Đang Dần Mất Đi Sự Sáng Tạo

Uniswap là sàn giao dịch phi tập trung lớn nhất thị trường Crypto, đôi khi khối lượng giao dịch hằng ngày của Uniswap vượt cả sàn Coinbase. Vị trí cao nhất của Uniswap ở thời điểm hiện tại là nhờ vào vị thế của kẻ đi đầu và phát minh vĩ đại về AMM.

Kể từ tháng 11 năm 2018 cho đến nay, Uniswap đã trải qua một quãng thời gian dài để tồn tại và phát triển. Hành trình này gặp không ít khó khăn, đặc biệt là ban đầu dự án chỉ được phát triển bởi Hayden, anh ấy cũng không có mối quan hệ nào trong thị trường. Xây dựng dự án từ những cái nhỏ cho đến lúc hoàn thiện, cuối cùng là mang sản phẩm đến cộng đồng.

Hiện tại, Uniswap đã trải qua nhiều lần nâng cấp cũng như các phiên bản mới luôn được cập nhật. Từ phiên bản V1 sau đó nâng cấp lên phiên bản V2, ra thêm phiên bản V3 và sắp tới là V4. Nhưng giao diện người dùng đang ở bản UniswapX, như một DEX Aggregator.

Đầu tiên là phiên bản V1, nó là phát minh vĩ đại đưa công nghệ AMM áp dụng vào thị trường DeFi, tạo tiền đề cho sự phát triển của DeFi sau này. Phiên bản V2 đã cho phép các tài sản ERC-20 giao dịch chéo với nhau thông qua tài sản định tuyến là ETH. Với V1 và V2, Uniswap luôn là người đi đầu về công nghệ và sự sáng tạo.

Nhưng ở phiên bản V3 sự sáng tạo không còn cao, chỉ đơn thuần là cho thêm thanh khoản vào một vùng giá, gọi là thanh khoản tập trung. Và phiên bản V4 thì đang sử dụng một số công nghệ của dự án khác. Đặc biệt là sản phẩm UniswapX gần đầy là tổng hợp của nhiều sản phẩm hàng đầu thị trường DEX. Rõ ràng, Uniswap đang mất dần sự sáng tạo báo hiệu cho điều gì? Điều đó gây ra hệ lụy gì cho DeFi? Hãy cùng mình tìm hiểu ở bài viết này nhé!

Để hiểu chi tiết bài viết này, bạn có thể đọc các bài viết sau:

Tổng Quan Về Uniswap

Uniswap là một AMM DEX hàng đầu thị trường, có khối lượng giao dịch hằng ngày lên đến hàng tỷ đô la. Uniswap là dự án đầu tiên giới thiệu AMM và x * y = k cho thị trường DeFi, được ứng dụng cho đến ngày hôm này.

Nhà tạo lập thị trường tự động (AMM) đã giúp các DEX có thể hỗ trợ giao dịch hoàn toàn tự động, không cần các nhà tạo lập phải hoạt động liên tục để cung cấp thanh khoản trên sổ lệnh. AMM cũng cần nhà cung cấp thanh khoản gửi tài sản vào Pool AMM để tạo thanh khoản giao dịch. Nhà cung cấp sẽ nhận được một khoản phí giao dịch nhỏ từ người giao dịch.

Uniswap hiện là DEX có khối lượng giao dịch và người dùng lớn nhất thị trường DeFi. Vị trí đó là nhờ vào vị thế đi đầu trong mảng và luôn cải tiến sản phẩm theo thời gian. Đặc biệt là đội ngũ của Uniswap đã phát triển từ một thành viên lên đến hàng trăm người người. Họ là những con người có nhiều kinh nghiệm và tiếng nói trong thị trường.

Ngoài ra, các sản phẩm đang phát triển gần đây của Uniswap được hỗ trợ bởi một vài thành viên của quỹ đầu tư Paradigm, đây là quỹ hàng đầu thị trường và đã đầu tư vào vòng Series A, Series B của Uniswap.

Các Phiên Bản Của Uniswap

Uniswap đã phát triển trong hơn 5 năm, quảng thời gian đủ dài để chứng minh dự án là một tượng đài trong DeFi. Nhưng cho tới nay, dự án vẫn phải đang liên tục nâng cấp và hoàng thiện mình.

Cho đến nay, Uniswap đã hoàn thành 3 phiên bản từ 1 đến 3, đang hoàn thiện phiên bản UniswapX và phát triển phiên bản V4. Mình sẽ giải thích chi tiết từng phiên bản, độ sáng tạo và những ảnh hưởng của nó đến thị trường DeFi sau đây.

Uniswap V1

Uniswap V1 là AMM đầu tiên trên thị trường được phát minh bởi chính Hayden Zadams. Phiên bản này là nhà tập lập thị trường tự động dựa theo công thức x * y = k. Nhưng nó chỉ hỗ trợ giao dịch Altcoin với ETH. Điều này đã gây ra hạn chế cho những người muốn trao đổi giữa Altcoin với Altcoin thì cần phải swap 2 lần, từ Altcoin sang ETH rồi từ ETH sang Altcoin khác.

Vì là phiên bản đầu tiên nên gặp khá nhiều hạn chế là điều hiển nhiên. Nhưng điểm nhấn của phiên bản này là phát minh vĩ đại, sáng tạo hàng đầu thị trường và đặc biệt là nguồn cảm hứng cho các DEX khác ra đời cũng như là mở ra kỷ nguyên mới cho thị trường DeFi.

Uniswap V2

Phiên bản V2 của Uniswap chủ yếu tập trung vào việc khắc phục hạn chế cho phiên bản V1. Bằng Smart Contract, V2 đã cung cấp một định tuyến thông qua ETH của các Pool để hỗ trợ giao dịch giữa Altcoin với Altcoin trong một giao dịch duy nhất.

V2 vẫn đang dẫn đầu về sự sáng tạo, vì ý tưởng này vẫn do chính dự án phát minh ra hoàn toàn và mang tính đột phá rất cao. Sau khi phiên bản V2 được phát hành, Uniswap bắt đầu tăng trưởng mạnh và kéo theo cả thị trường DeFi phát triển thành một Trend lớn, gọi là DeFi Summer.

Đặc biệt Uniswap V2 vẫn đang được sử dụng cho đến ngày hôm nay, nhiều dự án khác cũng thành công nhờ sao chép mô hình này như PancakeSwap hay SushiSwap.

Thực tế thì mô hình này hỗ trợ rất tốt cho tài sản có độ biến động cao. V2 sẽ trợ giá cho các điểm từ 0 đến vô cùng, làm giá biến động lớn khi có lệnh khối lượng lớn được thực hiện. Nó mang lại tính hiệu quả cho các tài sản vốn hóa thấp, đi cùng với đó là rủi ro tổn thất vĩnh viễn (Impermanent Loss) cho nhà cung cấp thanh khoản là rất cao.

Uniswap V3

UniswapV3 cũng là một phiên bản tập trung giải quyết hạn chế của V2. V3 đã tăng hiệu quả sử dụng vốn và giảm tổn thất tạm thời bằng cách cho phép cung cấp thanh khoản trong một vùng giá cụ thể.

Quả thật là nó mang lại hiệu quả rất cao, giúp nhà cung cấp thanh khoản nâng cao hiệu quả sử dụng thanh khoản cũng như giảm tổn thất tạm thời, giúp nhà dịch có được mức giá tốt và trượt giá thấp. Mô hình này rất thích hợp với các tài sản có vốn hóa cao, ít độ biến động.

Phiên bản Uniswap V3 đã lấy cảm hứng từ các dự án hàng đầu thị trường và kết hợp chúng vào thành một mô hình hoàn toàn mới được gọi là thanh khoản tập trung. Uniswap V3 đã sử dụng một số ý tưởng của Curve và Balancer, bao gồm:

Thanh khoản tập trung: Uniswap V3 cho phép các nhà cung cấp thanh khoản (LP) chọn cung cấp thanh khoản cho một phạm vi giá cụ thể, thay vì toàn bộ phạm vi giá. Điều này làm cho việc cung cấp thanh khoản hiệu quả hơn và linh hoạt hơn. Tính năng này được lấy cảm hứng từ Curve, một DEX tập trung vào thanh khoản cho các tài sản stablecoin.
Nâng cao hiệu suất: Uniswap V3 sử dụng các kỹ thuật mới để cải thiện hiệu suất của giao thức, chẳng hạn như việc sử dụng các hợp đồng thông minh 2 chiều và các bộ nhớ đệm. Điều này làm cho việc giao dịch trên Uniswap nhanh hơn và rẻ hơn. Các kỹ thuật này được lấy cảm hứng từ Balancer, một DEX cho phép các nhà cung cấp thanh khoản tạo ra các nhóm thanh khoản với các cấu hình rủi ro khác nhau.
Khả năng tương tác được cải thiện: Uniswap V3 được thiết kế để tương tác với các hệ sinh thái DeFi khác, chẳng hạn như Ethereum, Polygon và Arbitrum. Điều này làm cho việc sử dụng Uniswap để giao dịch các tài sản từ các hệ sinh thái khác dễ dàng hơn. Khả năng tương tác này được lấy cảm hứng từ SushiSwap, một DEX phát triển theo hướng Multichain.

Qua đó, sáng tạo của phiên bản V3 được lấy cảm hứng từ các sản phẩm khác nên không phải là sáng tạo hoàn toàn. Mặc dù vậy nhưng nó cũng sự kết hợp và tạo một sản phẩm mới là cho phép cung cấp giá cho một vùng duy nhất. Điều mà chưa dự án nào thực sự có trước đây.

Tuy vậy, sản phẩm Uniswap V3 vẫn đang được sử dụng rộng rãi, mang lại tính hiệu quả rất cao. Mô hình này đang được nhiều dự án sử dụng trên thị trường và là nguồn cảm hứng cho các mô hình thanh khoản tập trung mới của Trader Joe, Maverick Protocol.

Uniswap V4

Phiên bản Uniswap V4 giới thiệu 3 sản phẩm là đưa các Pool vào một Smart Contract, hệ thống tính toán nhanh (kế toán), Hooks. Các sản phẩm này sẽ mang cho Uniswap một bước đột phá lớn và không chỉ là cải thiện các phiên bản trước mà còn cải thiện cả mảng DEX.

Các sản phẩm này đều là công nghệ của các dự án DEX khác phát minh ra. Cụ thể Uniswap V4 đã đánh cắp các ý tưởng như sau:

All Pool trong một Smart: Tất cả các Pool được tổng hợp vào trong một Smart Contract giống như Lending Pool. Mang lại nhiều điểm tích cực như giảm phí, một lệnh gọi duy nhất cho dù qua nhiều Pool. Nó mang lại hiệu quả giao dịch rất cao nhưng sản phẩm này là hoàn toàn của Shell Protocol và cũng được Ambient Finance sử dụng.
Kế toán: Cũng giống như sản phẩm trên, hệ thống kế toán cũng là phát minh của Shell Protocol. Hệ thống này hỗ trợ cho sản phẩm trên để tính toán giá trị trong quá trình giao dịch.
Hooks: Hooks là hợp động được gắn trên AMM Pool để tạo ra các chiến lược hay sản phẩm dựa theo Pool, tận dụng thanh khoản của Pool. Sản này lấy ý tưởng từ sản phẩm cho phép một phần thanh khoản không được sử dụng chuyển lên cho vay trên Aave của Balancer. Với Hooks của Uniswap thì có thể tạo ra chiến lược đưa thanh khoản trong Pool cho vay giống Balancer hoặc hỗ trợ chia nhỏ một lệnh lớn để giao dịch trong thời gian dài, đặt lệnh limit,...

Ngay ở phiên bản này hầu như Uniswap đang sử dụng lại hoàn toàn các sản phẩm của các DEX khác. Uniswap còn chơi khâm hơn là đăng ký quyền sở hữu trí tuệ cho phiên bản V4 tới năm 2027, tức là Code này sẽ không được Public để các dự án khác Copy, trong khi Uniswap đang đánh cắp ý tưởng của các DEX khác.

Những sản phẩm này rất hữu ích đối với Uniswap, giúp Uniswap mang lại sản phẩm tốt nhất cùng trải nghiệm nghười dùng tuyệt vời nhất. Nó cũng đang thúc đẩy tính cạnh tranh trong thị trường.

Ngoài ra, điều này nhằm nói lên Uniswap đang quá lớn để sụp đổ. Bằng những lợi thế lớn về TVL và người dùng thì chỉ cần sử dụng lại các sản phẩm tối ưu nhất trong thị trường cũng có thể đánh bại các dự án khác và giữ vững vị trí số 1.

Hayden, Founder của Uniswap cũng đã từng chia sẽ là ông rất ủng hộ việc tạo ra các dự án tận dụng sản phẩm của Web2 và ứng dụng của Web3, nhưng không ủng hộ các dự án phát triển các cải tiến nhỏ cho AMM hay Lending. Có thể ông còn có một ý khác trong lời nói này là "Cho dù chúng mày có phát minh gì vĩ đại đi chăng nữa thì cũng chỉ làm cho tao mạnh hơn thôi".

Thật sự ý kiến này chỉ đúng một phần, đúng là việc kết hợp các ưu điểm hay sản phẩm nổi bật ở Web2 với Web3 sẽ tạo ra các bước đột phá lớn cho thị trường. Nhưng sự cải tiến bằng các phát minh nhỏ cho các sản phẩm đã có sẵn như AMM hay Lending là cần thiết. Vì các sản phẩm này chưa phải là tối ưu hoàn toàn, nhu cầu phát triển luôn luôn tồn tại. Đôi khi các phát minh nhỏ còn giúp cho Uniswap ngày càng hoàn thiện hơn.

UniswapX

UniswapX là sản phẩm được tích hợp vào giao dịch của Uniswap, cung cấp mức giá giao dịch tốt nhất cho thị trường bằng định tuyến Aggregator và Filler (người giao dịch hộ). Sản phẩm này đưa Uniswap vươn đến một tầm cao mới, cạnh tranh với các DEX Aggregator như 1Inch.

Với việc kết hợp định tuyến và Filler, Uniswap sẽ được kết nối thanh khoản trên tất cả thị trường DEX và CEX, mang lại một mức giá tốt nhất. Ngoài ra, nhà giao dịch còn được tận hưởng mức phí rẻ, chống MEV, không mất phí khi lệnh thất bại,... Sắp tới là hỗ trợ giao dịch xuyên chuỗi (Cross - chain) cũng bằng cách thông qua các Filler này.

Với sản phẩm này Uniswap đang đánh cắp sản phẩm của Cow Protocol. Cow cũng là một DEX Aggregator sử dụng người giao dịch hộ để mang lại mức giá tốt nhất. Qua sản phẩm này, khẳng định Uniswap không còn sáng tạo nữa mà nó đang dùng những công nghệ tốt nhất trong thị trường để bổ sung cho Uniswap.

Việc sử dụng những công nghệ tốt để hoàn thiện sản phẩm là hết sức bình thường. Với vị thế của Uniswap mà dùng công nghệ của các dự án nhỏ thì chỉ hơi mất mặt xíu thôi. Đặc biệt là việc còn đăng ký bản quyền cho sản phẩm đánh cắp từ dự án khác. Đã làm cho các nhà sáng lập khác vô cùng phẫn nộ và hay có những màn khẩu chiến, khịa nhau trên Twitter.

Việc UniswapX sử dụng thanh khoản trên CEX thông qua Filler đang mang lại một mức giá giao dịch cực kỳ tốt cho nhà giao dịch. Nhưng việc này đang mang lại một hệ lụy rất lớn cho thị trường DeFi.

Như chúng ta đã biết thanh khoản trên các CEX cho các tài sản phổ biến đang là rất lớn, cũng chiếm khối lượng lớn giao dịch hằng ngày. Nhưng khi sử dụng nguồn thanh khoản của CEX thì các nhà cung cấp thanh khoản sẽ không kiếm được lợi nhuận, khiến họ rời bỏ dự án, làm cho mảng này dần đi xuống. Mặt khác, CEX không phù hợp với môi trường DeFi, vì DeFi là môi trường tài chính phi tập trung còn CEX là môi trường tập trung.

Để xây dựng được niềm tin và tạo được thanh khoản như bây giờ là một quá trình gian nan, mất nhiều thời gian, công sức. Nhưng UniswapX đang làm cho thanh khoản trên AMM đi vào ngõ cụt. Tuy AMM vẫn có thể hỗ trợ các tài sản vốn hóa thấp không được hỗ trợ tốt trên CEX nhưng thật sự thanh khoản cho các tài sản lớn là một vấn đề. Đánh mất đi sự phi tập trung của DEX trong DeFi.

UniswapX sẽ đe dọa trực tiếp đến các dự án làm về DEX Aggregator và các AMM DEX hoạt động không hiệu quả khác. Ngoài ra, sắp tới Uniswap cũng sẽ cạnh tranh trực tiếp với các sản phẩm DEX Cross-chain.

Dự Phóng Cá Nhân

Sự sáng tạo của Uniswap đang dần mất đi đã nói lên điều gì? Mảng AMM DEX đang dần hoàn thiện, khi sản phẩm cũ nó được ứng dụng rất hiệu quả và chỉ đang phát triển các cải tiến nhỏ xung quanh, còn về cốt lõi thì vẫn là sử dụng công nghệ AMM.

Không có nhiều tính đột phá với một dự án phát triển trong mảng này nữa. Uniswap đang chiếm phần lớn thị phần, các dự án mới chỉ có thể sáng tạo ra sản phẩm cực kỳ hữu ích hoặc đánh vào thị trường ngách nhưng cánh cửa này không rộng mở. Dường như Uniswap quá lớn để sụp đổ.

Bài học từ sự thành công của Sushi và Pancake:

SushiSwap cũng sao chép công nghệ của Uniswap nhưng họ ra đời sớm hơn các DEX khác, đánh vào thị trường Multichain nên tạo được vị thế ban đầu cao. Với tình hình hiện tại, thị trường DEX bảo hòa, Uniswap cũng đang hỗ trợ nhiều Chain, đặc biệt là Layer 2 nên thị phần của Sushi đang giảm đi rất nhiều. Và từ khi phát triển cho đến hiện tại, Sushi không có nhiều cải tiến, cập nhật mới.
Pancake thì cũng sao chép công nghệ từ Uniswap nhưng họ lại chỉ tập trung đánh trên BNB Chain, từ đó tạo được vị thế là DEX lớn thế 2 thị trường cho đến nay. Tuy Pancake có nhiều sản phẩm bên lề khác mà không thu hút lắm. Đặc biệt là Pancake không có cải tiến sản phẩm AMM của mình. Nhưng dù sao vị thế của Pancake hiện tại là vô cùng lớn trên BNB Chain.

Rất khó để các dự án mới hay các DEX hiện tại cạnh tranh với Uniswap. Nhưng nhu cầu cải tiến là luôn cần thiết và thị trường ngách là một điểm đến thú vị. Các dự án AMM DEX mới có thể giải quyết các vấn của thị trường thì vẫn có thể tồn tại. Ngoài ra, thị trường ngách sắp tới có thể chọn làm sản phẩm mũi nhọn là hỗ trợ giao dịch tài sản RWA.

Tổng Kết

Uniswap đã không còn sự sáng tạo mới nhưng sản phẩm vẫn đang là tối ưu nhất thị trường. Chỉ với vị thế và những lợi thế về người dùng, thanh khoản, độ uy tín thì Uniswap vẫn phát triển mà không cần sáng tạo mới sản phẩm.

Như vậy mình đã làm rõ về quan điểm "Uniswap Đang Dần Mất Đi Sự Sáng Tạo". Hy vọng bài viết mang đến một góc nhìn khác, giúp bạn đánh giá thị trường khách quan hơn.