"Vì Sao Chúng Tôi Lạc Quan Về Optimistic"

Thời gian gần đây đã có rất nhiều thắc mắc khi các nền tảng Optimistic Rollup lớn như Optimism đang có những dấu hiệu hỗ trợ công nghệ Zero-knowledge thì Arbitrum có vẻ vẫn đang rất trung thành với công nghệ "lạc quan". Không để người dùng chờ đợi lâu thì Ed Felten là Kĩ Sư Trưởng và Co Founder của Arbitrum đã có một bài viết "Vì sao chúng tôi lạc quan về Optimistic". Không chần chờ gì nữa bắt đầu nào.

Để hiểu hơn về "Vì sao chúng tôi lạc quan về Optimistic", mọi người có thể tham khảo một số bài viết dưới đây:

"Vì sao chúng tôi lạc quan về Optimistic" - Ed Felten

Optimistic Rollup có chi phí rẻ hơn

Điều này có liên quan trực tiếp tới quá trình gửi dữ liệu và giải quyết những tranh chấp phát sinh có sự khác biệt giữa Optimistic Rollup và ZK Rollup. Chúng ta sẽ cùng nhìn lại sự khác biệt.

Đối với Optimistic Rollup: Block sau khi được gửi lên Ethereum không cần bằng chứng đi kèm và sẽ có khoảng thời gian 7 ngày để các bên đưa ra các bằng chứng gian lận. Trong bối cảnh nếu chỉ có 1 đơn vị triển khai Sequencer thì chắc chắn không có gian lận xảy ra. Đối với Optimistic Rollup không cần bằng chứng đi kèm nên gần như không có chi phí tạo bằng chứng.
Đối với ZK Rollup: Tất cả các Block gửi xuống Ethereum đều phải có một bằng chứng Validity Proof theo kèm. Theo thời gian chi phí tạo Validity Proof đã được giảm xuống đáng kể nhưng chắc chắn không thể nào bằng 0.

Chính nhờ việc không phải liên tục tạo ra bằng chứng giao dịch như ZK Rollup nên theo quan điểm của Ed Felten thì phí giao dịch của các nền tảng ORU tốt hơn hẳn so với ZKU.

Optimistic Rollup đơn giản hơn

Theo quan điểm của Ed Felten thì trong công nghệ phần mềm, và đặc biệt là trong kỹ thuật bảo mật, càng đơn giản càng tốt. Sự phức tạp làm tăng rủi ro bảo mật và khiến mọi thứ chậm hơn và khó khăn hơn.

Thực tế thì việc triển khai ORU thì đơn giản hơn rất nhiều so với việc triển khai ZKU. Hầu hết các nhà phát triển đều có thể giải thích và hiểu cách ORU triển khai và hoạt động trong khi đó để hiểu được toàn bộ công nghệ ZKU thì ngay cả các giáo sư dạy mật mã cũng phải làm việc chăm chỉ mới có thể hiểu được hệ thống của nó.

Optimistic Rollup linh hoạt hơn

Quá trình chứng minh (Proving) là điều cần thiết & quan trọng cho bất kì một nền tảng Layer 2 nào tuy nhiên quá trình chứng minh không phải là điều duy nhất mà nguiời dùng và nhà phát triển mong muốn. Họ muốn các tính năng mới và những tính năng phải dễ dàng được xây dựng và áp dụng, về yếu tố này thì các nền tảng ORU có phần tốt hơn so với ZKU.

Một ví dụ điển hình là Arbitrum Stylus, cho phép các nhà phát triển triển khai hợp đồng thông minh bằng ngôn ngữ phổ biến như Rust và C++ đồng thời chạy các chương trình đó trong máy ảo WASM, trên cùng chuỗi với máy ảo EVM. Stylus là một tính năng tương đối khó để xây dựng bắt buộc phải có sự kết hợp hai máy ảo vào một hệ thống liền mạch duy nhất.

Một lý do khiến các tính năng như Stylus có thể triển khai trên các nền tảng ORU là vì các phiên bản ORU có thể sử dụng các công cụ và ngôn ngữ lập trình tiêu chuẩn, giúp việc nâng cấp hay xây dựng các tính năng mới trở nên dễ dàng hơn. Ngược lại, công nghệ ZKU yêu cầu các công cụ lập trình khác nhau điều này dẫn tới việc chậm chạp và công kềnh trong quá trình xây dựng và sử dụng.

Thời gian tương tác Cross-chain

Một vấn đề chung đối với giải pháp ORU đó là việc thời gian thử thách của các Block trên Ethereum bằng với thời gian rút tiền từ Layer 2 về Ethereum. Ed thừa nhận đây là điểm mạnh của các nền tảng ZKU khi mà thời gian chứng minh trên Ethereum của ZKU nhanh hơn rất nhiều so với ORU nên thời gian rút tiền của ZKU tối ưu hơn rất nhiều so với ORU.

Tuy nhiên ngày nay có rất nhiều các giải pháp Bridge hay Cross-chain như Orbiter Finance, Stargate Finane, Li.Fi,... có thể lấp đầy được khoảng cách này. Việc các sàn giao dịch cho nạp rút trực tiếp với các nền tảng Layer 2 thì các yếu tố này được cho là cân bằng giữa ORU và ZKU.

Tính Finality của ORU và ZKU là như nhau

Theo quan điểm của Ed thì một giao dịch có tính chất Finality (cuối cùng) khi kết quả của giao dịch được xác định đầy đủ và tất cả những người tham gia giao thức đều biết kết quả.

Một Số Những Quan Điểm Cá Nhân

Đầu tiên để nói về phí giao dịch thì đồng ý với việc các nền tảng ORU không mất phí để tạo bằng chứng cho mỗi Block và chỉ có tạo Block khi có những tranh chất phát sinh điều này làm cho ORU rẻ hơn ZKU? Chưa chắc. Bởi vì, với các nền tảng ZKU bởi vì họ luôn có Proof đi theo kèm với Block nên trong Block của nền tảng ZKU không cần chưa nhiều thông tin giao dịch như các nền tảng ORU. Ngoài ra, công nghệ Zero-knowledge cho phép 1 bằng chứng có thể chứng mình cho nhiều Block khác nhau.

Chính vì vậy, việc kết luận của Ed trong việc ORU chắc chắn rẻ hơn ZKU thì mình không hoàn toàn đồng ý. Tuy nhiên, để so sánh ở thời điểm hiện tại là tương đối khó khi mà các nền tảng ZKU cũng chưa hoàn toàn hoàn chỉnh về cơ sở hạ tầng.

Tiếp theo, mình hoàn toàn đồng ý với Ed về việc ORU là linh hoạt và đơn giản hơn so với ZKU. Hoàn toàn đồng ý 100%.

Thứ ba về yếu tố chứng minh trên Ethereum có ảnh hưởng trực tiếp tới thời gian rút tiền từ Layer 2 về Ethereum ngày nay đã bị lu mờ khá nhiều bởi các dịch vụ Cross-chain của các bên thứ ba và các sàn giao dịch hỗ trợ nạp rút trực tiếp. Tuy nhiên, nếu đó là một số tiền lớn và người dùng cần sử an toàn, bảo mật ở mức độ cao nhất thì họ sẽ phải gửi qua các Native Bridge từ đó sẽ bị delay nhất định từ ORU so với ZKU.

Tuy nhiên, mình nghĩ mình khá đồng tình với Ed về vấn đề này.

Cuối cùng về tính finality của giao dịch thì mình không đồng tính với Ed lắm bởi vì kể cả giao dịch đã được thực thi xong trên ORU nhưng trong khoảng thời gian thử thách trên Ethereum mà các Block này bị thách thức và có những giao dịch độc hại thì nó hoàn toàn có thể bị đảo ngược trên ORU. Đối với các nền tảng ZKU, thì ngay sau khi Validity Proof được chứng minh bởi Verifier Contract thì sẽ không thể bị đảo ngược trên Layer 2.

Tuy nhiên, trong bối cảnh các Sequencer chưa phi tập trung thì tính finality của ORU và ZKU với mình là như nhau vì Offchain Labs không rảnh để thực hiện các giao dịch độc hạn, còn với tương lai dài hạn hơn khi Sequencer trở nên phi tập trung thì tính finality sẽ quan trọng hơn rất nhiều.

Tổng Kết

ORU và ZKU sẽ mãi là cuộc cạnh tranh cực kì khốc liệt nếu như ORU có thế mạnh là thời gian áp dụng sớm, đi trước thì ZKU có những thế mạnh về công nghệ. Mong rằng qua bài viết này mọi người có thể hiểu thêm về quan điểm của ED Felten: "Vì sao chúng tôi lạc quan về Optimistic".