Dopex Essentials – Những Lý Thuyết Căn Bản Về Option (Phần 5)

Chào mừng bạn đến với series Dopex Essentials giúp mọi người làm quen với những kiến thức cơ bản về giao dịch quyền chọn. Trong bài viết trước, chúng ta đã tìm hiểu tường tận về ITM, ATM và OTM là những gì.

Từ bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu sâu về các Option Greek. Option Greek những chỉ số đo lường sự tác động của các yếu tố khác nhau như giá trị thị trường của tài sản cơ sở, thời hạn hợp đồng, biến động thị trường, lãi suất và biến động của lãi suất... lên giá của quyền chọn (giá của quyền chọn là chi phí để mua quyền chọn đó, còn được hiểu là phí Premium). 

Đây là danh sách trọn bộ các phần của Series này:

Bài viết này sẽ giới thiệu đến mọi người về Option Greek đầu tiên: Delta.

Ngoài series này, mọi người cũng có thể tham khảo thêm những bài viết sau để có thể hiểu hơn về Option Trading và Dopex nhé!

• Tiềm Năng Tăng Trưởng To Lớn Của Options Trong DeFi
• Giao Lưu Giữa Hak Research & Dopex – Nền Tảng Option Hàng Đầu Trên DeFi (Tiếng Việt)
• Dopex (DPX) Là Gì? Tổng Quan Về Tiền Điện Tử Dopex
• Series 9: Real Builder | Dopex – Phát Triển Giữa Trùng Điệp Khó Khăn

Có một bảng chú thích cho các thuật ngữ ở cuối bài viết, vì vậy nếu bạn đọc đến những thuật ngữ lạ, hãy lướt xuống phía dưới để tham khảo!

Những Khái Niệm Cơ Bản

Delta là gì

Giá trị của Delta dao động từ -1.00 đến 0 đối với quyền chọn bán và 0 đến 1.00 đối với quyền chọn mua. Quyền chọn bán có Delta âm vì giá (phí premium) của quyền chọn bán có tỷ lệ nghịch với giá tài sản cơ sở. Có nghĩa là giá quyền chọn bán giảm khi tài sản cơ sở tăng, và ngược lại.

Mặt khác, giá của quyền chọn mua có tỷ lệ thuận với giá của tài sản cơ sở. Với điều kiện là các biến số khác như biến động dự kiến (Implied Volatility) hoặc thời gian đáo hạn không đổi thì giá của tài sản cơ sở và giá của quyền chọn mua đồng biến với nhau. 

Về cơ bản, điều này có nghĩa là, ở các giá trị delta là -1,00 và 1,00, giá của các option sẽ thay đổi y hệt với tài sản cơ sở. Lúc này giá của option phụ thuộc rất ít hoặc không phụ thuộc vào thời hạn hợp đồng, trong khi phụ thuộc rất nhiều hoặc phụ thuộc hoàn toàn vào giá trị nội tại của option.

Một phép hoán dụ đơn giản: 

Hãy tưởng tượng: Lốp xe = Delta, bàn đạp gas = giá của tài sản cơ sở. Các quyền chọn có Delta gần với giá trị 0 được ví như một chiếc xe đua với lốp xe có ma sát kém, khi nhấn gas mạnh thì lốp có ma sát kém sẽ không tạo được nhiều lực. Mặt khác, các quyền chọn có Delta càng xa giá trị 0 (hay càng gần về các giá trị ở hai cực) thì sẽ giống như lốp xe đua drag, khi đạp gas mạnh, các lốp drag tạo được nhiều lực hơn. Nói cách khác, giá trị Delta càng gần về hai cực 1.00 hoặc -1.00 thì có thể ví von như các lốp xe càng có ma sát cao hơn.

Ví dụ về Delta

Giả sử có hai quyền chọn X và Y, cả hai đều dựa trên cùng một tài sản cơ sở.

• Quyền chọn X là một quyền chọn OTM với Delta là 0.25.
• Quyền chọn Y là một quyền chọn ITM với Delta là 0.80.
• Giá của tài sản cơ sở tăng $1 thì giá của quyền chọn X tăng $0.25 và giả của quyền chọn Y tăng $0.80.

Giá của các quyền chọn có độ lớn Delta cao (lưu ý là độ lớn chứ không phải giá trị) thường có xu hướng đắt hơn, vì độ lớn của Delta càng cao khi mà quyền chọn đang trong trạng thái ITM và càng xa so với ATM. Khi quyền chọn càng ITM thì Delta sẽ càng tiến tới mức 1.00 (đối với quyền chọn mua) và -1.00 (đối với quyền chọn bán). Khi Delta tiến đến các điểm cực là 1.00 hay -1.00 thì giá của tài sản cơ sở và giá của quyền chọn thay đổi theo tỉ lệ 1:1.

Về cơ bản, điều này có nghĩa là ở các giá trị Delta bằng -1,00 và 1,00, giá của quyền chọn tăng giảm cùng một lượng với giá của tài sản cơ sở. Trong điều kiện đó, giá của quyền chọn phụ thuộc gần như hoàn toàn vào giá trị nội tại của quyền chọn (intrinsic value), và phụ thuộc rất ít hoặc gần như không phụ thuộc vào thời hạn hợp đồng.

Khả năng sinh lời

Delta thường được sử dụng khi xác định xác suất sinh lời của một quyền chọn khi đáo hạn. Ví dụ: một quyền chọn mua OTM với Delta 0.30 tức là có khoảng 30% cơ hội có lời khi đáo hạn, trong khi quyền chọn mua Deep-ITM với Delta 0.90 có khoảng 90% cơ hội sinh lời khi đáo hạn. Điều kiện cần được thỏa mãn là giá của quyền chọn trên thị trường phải tuân theo quy luật phân phối xác suất loga chuẩn, giống như quy luật phân phối của lượng mưa trong năm.

Delta và Directional Risk

Delta cũng được sử dụng khi xác định Directional Risk. Vị thế có Delta dương giả định thị trường tăng giá, vị thế có Delta âm giả định thị trường giảm giá và vị thế có Delta trung tính giả định thị trường không biến động.

Delta có độ lớn cao hơn thì phù hợp với các chiến lược đầu cơ rủi ro cao - lợi nhuận hấp dẫn. Còn Delta có độ lớn nhỏ hơn thì phù hợp với các chiến lược có rủi ro thấp nhưng tỷ lệ win cao hơn.

Khi bạn mua một quyền chọn mua, lý tưởng nhất là quyền chọn đó có Delta dương vì giá quyền chọn sẽ tăng cùng với giá của tài sản cơ bản. Ngược lại, khi bạn mua một quyền chọn bán, lý tưởng nhất là bạn muốn nó có Delta âm vì giá quyền chọn sẽ giảm nếu giá tài sản cơ bản tăng.

Lưu ý (nâng cao)

• Delta có xu hướng tăng theo thời gian đối với các quyền chọn ATM.
• Delta còn được đánh giá thông qua một chỉ số khác là Gamma - Chỉ số tốc độ thay đổi của Delta.
• Delta cũng có thể thay đổi phụ thuộc vào những thay đổi của chỉ số biến động dự kiến (Implied Volatility).

Tóm tắt ý chính

Dựa trên những lý thuyết căn bản đó, chúng ta hãy ghi nhớ thêm một số đặc điểm:

• Quyền chọn OTM có độ lớn Delta trong khoảng từ 0 đến 0.5.
• Quyền chọn ATM có độ lớn Delta loanh quanh 0.5.
• Quyền chọn ITM có độ lớn Delta từ 0.5 đến 1.
• Quyền chọn mua có Delta dương.
• Quyền chọn bán có Delta âm.

Một Vài Ví Dụ Minh Họa

• Tài sản: “OhicToken”
• Giá: $8,312
• Loại quyền chọn: Quyền chọn mua
• Tên quyền chọn: Quyền chọn X
• Giá thực hiện: $8,400

Dưới đây là bài tập thực hành, mình sẽ đặt các câu hỏi và tất nhiên là sẽ có câu trả lời ngay phía dưới, nhưng hãy thử cố gắng suy nghĩ để trả lời những câu hỏi này dựa trên những lý thuyết mình đã cung cấp.

Câu hỏi 1: Giá trị Delta của Quyền chọn X nằm trong khoảng nào Tkhi OhicToken đang giao dịch ở mức 8.312 USD?

• Đáp án: Trong trường hợp này, Quyền chọn X đang OTM nên giá trị Delta phải nằm trong khoảng từ 0 đến 0.5. Ví dụ có thể là 0.4.

Câu hỏi 2: Giả sử OhicToken tăng giá từ $8,312 lên $8,400. Giá trị Delta của Quyền chọn X bây giờ là bao nhiêu?

• Đáp án: Trong trường hợp này, Quyền chọn X đang ATM, do đó giá trị Delta sẽ gần bằng 0.5.

Câu hỏi 3: Bây giờ, giả sử OhicToken tăng giá từ $8.400 lên $8.500. Giá trị Delta của Quyền chọn X bây giờ là bao nhiêu?

• Đáp án: Trong trường hợp này, Quyền chọn X đang ITM, do đó giá trị Delta phải nằm trong khoảng 0.5 đến 1. Ví dụ có thể là 0.8.

Câu hỏi 4: Giả sử thị trường giảm nhẹ và OhicToken giảm từ $8.500 xuống còn $8.300. Giá trị Delta của Quyền chọn X sẽ thay đổi như thế nào?

• Đáp án: Do giá của tài sản cơ sở (OhicToken) giảm xuống, Quyền chọn X đã thay đổi từ ITM trở lại OTM. Do đó delta cũng giảm từ 0.8 xuống 0.35.

Câu hỏi cuối cùng: Chúng ta có thể suy ra điều gì từ những tình huống trên?

• Đáp án: Đúng vậy, vấn đề đang được nhấn mạnh ở đây là khi giá của tài sản cơ sở thay đổi thì giá của hợp đồng quyền chọn thay đổi và giá trị Delta cũng có thể thay đổi theo.

Quan hệ của Delta với giá của tài sản cơ sở

Từ những câu hỏi trên, chúng ta có thể đi đến kết luận rằng Delta không phải là một giá trị cố định mà là một biến và giá trị của Delta có thể thay đổi theo sự thay đổi giá của tài sản cơ sở. Chúng ta có thể nhìn vào biểu đồ dưới đây và hình dung về mối quan hệ này.

Biểu đồ dưới đây cho thấy sự biến thiên của Delta theo giá của tài sản cơ sở.

1. Đường màu xanh biểu diễn sự biến thiên của Delta trong quyền chọn mua.
2. Đường màu đỏ biểu diễn sự biến thiên của Delta trong quyền chọn bán.

Trước tiên, hãy cứ bỏ qua đường màu đỏ để tập trung tìm hiểu đường màu xanh lam (Delta của quyền chọn mua)

Cùng phân tích đồ thị trên:

• Nhìn vào trục X từ trái sang phải: Giá của quyền chọn tăng lên khi giá của tài sản cơ sở chuyển từ OTM sang ATM và từ ATM sang ITM.
• Nhìn vào đường màu xanh biểu thị Delta của quyền chọn mua. Chúng ta có thể thấy rằng khi giá của tài sản cơ sở tăng thì Delta cũng tăng.
• Tại OTM, Delta gần bằng 0, có nghĩa là bất kể giá của tài sản cơ sở giảm bao nhiêu (giảm từ OTM đến Deep-OTM), Delta của quyền chọn sẽ vẫn ở mức 0.
• Delta nằm trong phạm vi từ 0 đến 0.5 đối với các quyền chọn chưa đạt ATM. Và sau đó tại ATM, Delta đạt giá trị 0.5.
• Khi giá của tài sản cơ sở di chuyển từ ATM sang ITM, Delta bắt đầu vượt quá mốc 0.5.
• Delta bắt đầu đi ngang khi nó đạt giá trị 1. Khi Delta di chuyển từ ITM đến Deep-ITM (được hiểu là mức ITM sâu, gần với giá trị 1) thì giá trị Delta không thay đổi. Nó vẫn ở giá trị tối đa là 1.

Có thể nhận thấy các đặc điểm tương tự đối với Delta của Put option (đường màu đỏ)

Gia Tốc Của Delta

Có bốn giai đoạn chính trong sự thay đổi của giá trị Delta, được thể hiện trong biểu đồ, hãy cùng làm rõ từng giai đoạn.

Giai đoạn thứ nhất: Predevelopment - Trước khi cất cánh

Ở giai đoạn này, option đang OTM hoặc deep OTM (deep OTM được hiểu là trạng thái OTM sâu, gần với 0). Dù option có chuyển trạng thái từ deep OTM sang OTM thì Delta vẫn gần bằng 0.

Ví dụ: Khi giá của tài sản cơ sở là $8.400, quyền chọn mua có giá thực hiện $8.700 là Deep OTM, với Delta giả sử là 0,05. Ngay cả khi giá của tài sản cơ sở chuyển từ $8.400 lên $8.500, thì Delta của quyền chọn Mua $8.700 sẽ không thay đổi đáng kể vì đây vẫn là một quyền chọn OTM. Delta sẽ vẫn là một số nhỏ gần bằng 0.

Cho dữ liệu như sau:

• Tài sản: OhicToken
• Giá: $8.400
• Loại quyền chọn: Quyền chọn mua
  
• Giá thực hiện: $8.700
• Phí premium: $12
• Delta : 0,05
• Moneyness: Deep-OTM.(Moneyness được hiểu là tương quan trạng thái giá thực hiện và giá của tài sản cơ sở)

Giả sử giá của OhicToken tăng từ $8.400 lên $8.500 (100 điểm), điều gì sẽ xảy ra với phí premium?

Có thể tính toán như sau:

• Giá tài sản cơ sở tăng: $100
• Delta: 0,05
• Phí Premium tăng: 100 * 0,05 = $5
• Phí Premium ở mức giá mới: 12 + 5 =  $17
• Tỷ lệ phần trăm thay đổi: 41,6%

Kết luận

Các quyền chọn ở trạng thái Deep-OTM sẽ chỉ mang lại khả năng sinh lời (hay ít nhất là hoàn vốn) đáng kể trong trường hợp giá của tài sản cơ sở có biến động rất lớn.

Vậy nên các trader thường tránh mua các quyền chọn Deep-OTM vì Delta thực sự nhỏ mà giá của tài sản cơ sở phải di chuyển rất nhiều để quyền chọn trở nên có lãi.

Giai đoạn thứ hai và thứ ba: Take off & Acceleration - Cất cánh & tăng tốc

Trong giai đoạn này, quyền chọn chuyển từ OTM sang ATM. Đây là vùng moneyness mà bạn có thể kiếm được nhiều tiền nhất và do đó cũng là vùng có nhiều rủi ro nhất.

Cho dữ liệu như sau:

• Tài sản: OhicToken
• Giá: $8.400
• Loại quyền chọn: Quyền chọn mua
• Giá thực hiện: $8.500
• Phí Premium: $20
• Delta: 0.25
• Moneyness: Slightly-OTM

Giả sử giá của OhicToken tăng từ $8.400 lên $8.500 (100 điểm), điều gì sẽ xảy ra với phí premium?

Có thể tính toán như sau:

• Giá tài sản cơ sở tăng: $100
• Delta: 0.25
• Phí Premium tăng: 100 * 0.25 = $25
• Phí Premium ở mức giá mới: 20 + 25 =  $45
• Tỷ lệ phần trăm thay đổi: 125%

Như bạn có thể thấy (đối chiếu trường hợp phía trên), đối với cùng một bước di chuyển $100 của tài sản cơ sở, các Quyền chọn Slightly-OTM biến động mạnh hơn nhiều so với các quyền chọn Deep-OTM.

Kết luận

Quyền chọn Slightly-OTM thì nhạy cảm hơn với những thay đổi về giá của tài sản cơ sở. Nhiều nhà giao dịch quyền chọn kiếm được nhiều tiền bằng cách mua các quyền chọn Slightly-OTM khi họ mong đợi những biến động lớn của tài sản cơ sở. Mặc dù vẫn còn nhiều yếu tố khác cũng có tác động đến quyết định mua bán.

Mặc dù giá của các quyền chọn Slightly-OTM đắt hơn các quyền chọn Deep-OTM, nhưng bạn vẫn có cơ hội kiếm được lợi nhuận đáng kinh ngạc nếu chơi đúng cách.

Chúng ta hãy xem quyền chọn ATM sẽ hoạt động như thế nào với mức tăng 100 điểm tương tự (Quyền chọn ATM vẫn là trong giai đoạn 2 và 3)

Cho dữ liệu như sau:

• Tài sản: OhicToken
• Giá: $8.400
• Loại quyền chọn: Quyền chọn mua
• Giá thực hiện: $8.500
• Phí Premium: $60
• Delta: 0.5
• Moneyness: ATM

Tính toán được như sau:

• Phí premium tăng: 100 * 0.5 = $50
• Phí premium mới: 60 + 50 = $110
• Tỷ lệ phần trăm thay đổi: 83%

Kết luận

Quyền chọn ATM nhạy cảm hơn với những thay đổi về giá của tài sản cơ sở khi so sánh với quyền chọn OTM. Do Delta của quyền chọn ATM rất cao nên tài sản cơ sở không cần phải tăng nhiêu để quyền chọn sinh lời; ngay cả khi tài sản cơ sở di chuyển một biên độ nhỏ, phí premium sẽ thay đổi. 

Kết luận là giá của quyền chọn ATM luôn đắt hơn so với việc giá của quyền chọn OTM. Các nhà giao dịch sẽ mua các quyền chọn ATM khi họ muốn chơi an toàn với tỉ lệ thắng cao hơn.

Giai đoạn 4: Stabilization - Ổn định dần

Khi quyền chọn chuyển từ ATM sang ITM và Deep ITM, Delta bắt đầu ổn định ở mức 1. Có nghĩa là một quyền chọn có thể là ITM hoặc Deep-ITM nhưng giới hạn của Delta sẽ vẫn cố định ở 1.

Cùng xem xét hai ví dụ sau đây

Ví dụ 1, cho dữ liệu như sau đối với Quyền chọn X:

• Tài sản: OhicToken
• Giá: $8.400
• Loại quyền chọn: Quyền chọn mua
• Giá thực hiện: $8.300
• Phí premium: $105
• Delta: 0.8
• Moneyness: ITM
• Giá tài sản cơ sở tăng: $100

Có thể tính được:

• Phí premium tăng: 100 * 0.8 = $80
• Phí premium mới: 105 + 80 = $185
• Tỷ lệ phần trăm thay đổi: 80/105 = 76.19%

Ví dụ 2, cho dữ liệu như sau đối với Quyền chọn Y:

• Tài sản: OhicToken
• Giá: $8.400
• Loại quyền chọn: Quyền chọn mua
• Giá thực hiện: $8.200
• Phí premium: $210
• Delta: 1
• Moneyness: Deep-ITM
• Giá tài sản cơ sở tăng: $100

Có thể tính được:

• Phí premium tăng: 100 * 1 = $100
• Phí premium mới: 210 + 100 = $310
• Tỷ lệ phần trăm thay đổi: 100/210 = 47,6%

Kết luận

Xét về sự thay đổi tuyệt đối về phí Premium, Quyền chọn Deep-ITM sẽ tăng giá nhiều hơn hơn quyền chọn Slightly-ITM. Tuy nhiên, xét về phần trăm thay đổi thì lại ngược lại. Chúng ta có thể suy luận rằng các quyền chọn ITM nhạy cảm hơn với những thay đổi về giá của tài sản cơ sở nhưng giá của chúng đắt hơn.

Cần lưu ý là khi tài sản cơ sở tăng $100, quyền chọn deep ITM (quyền chọn Y) cũng tăng giá $100. Có nghĩa là khi bạn mua một quyền chọn Deep-ITM, vị thế của bạn giống với việc mua chính tài sản cơ sở đó. Vì lúc này giá của quyền chọn thay đổi theo tỉ lệ gần như 1:1 với giá tài sản cơ sở.

Các trader sẽ mua quyền chọn ITM khi họ muốn chơi an toàn nhất có thể. Quyền chọn ITM có delta cao, có nghĩa là chúng rất nhạy cảm với những thay đổi về giá tài sản cơ sở.

Kết luận cuối cùng

Những ý chính

1. Giá trị Delta thay đổi cùng với những thay đổi về giá của tài sản cơ sở.
2. Khi quyền chọn chuyển từ OTM sang ATM sang ITM, Delta cũng tăng theo.
3. Giá trị Delta cho quyền chọn ATM là 0.5.
4. Predevelopment là khi Quyền chọn chuyển từ Deep OTM sang OTM.
5. Take off & Acceleration là khi quyền chọn chuyển từ OTM sang ATM.
6.  Stabilization là khi quyền chọn chuyển từ ATM sang ITM và sang Deep ITM.
7. Các call option trong giai đoạn Take off & Acceleration có khả năng mang lại tỷ lệ lợi nhuận cao.
8. Mua các quyền chọn Deep- ITM cũng giống như mua tài sản cơ sở.

Bảng chú giải thuật ngữ về Option

Tài sản cơ sở — Hợp đồng quyền chọn đang dự đoán giá của tài sản này, chẳng hạn như Bitcoin.

Ngày đáo hạn — Ngày quyền chọn sẽ đáo hạn và được thực hiện, sau ngày này, hợp đồng không còn hiệu lực.

Giá thực hiện - Giá mà người mua có quyền mua hoặc bán tài sản cơ sở khi đáo hạn.

Giá quyền chọn (premium) — Giá mà người mua trả cho người bán để có quyền mua hoặc bán tài sản theo giá thực hiện vào ngày đáo hạn.

In the money (ITM):

• Đối với quyền chọn mua - thuật ngữ này được sử dụng khi giá thực hiện thấp hơn giá trị thị trường của tài sản cơ sở.
• Đối với quyền chọn bán - thuật ngữ này được sử dụng khi giá thực hiện cao hơn giá trị thị trường của tài sản cơ sở.

At the money (ATM):

• Đối với cả quyền chọn mua và quyền chọn bán - thuật ngữ này được sử dụng khi giá thực hiện bằng với giá trị thị trường của tài sản cơ sở.

Out of the money (OTM):

• Đối với lệnh call option - thuật ngữ này được sử dụng khi giá thực hiện cao hơn giá trị thị trường của tài sản cơ sở.
• Đối với lệnh put option - thuật ngữ này được sử dụng khi giá thực hiện thấp hơn giá trị thị trường của tài sản cơ sở.

Tất cả các quyền chọn trên Dopex đều theo phong cách Châu Âu, có nghĩa là chúng chỉ có thể được thực hiện khi đáo hạn, không giống như các quyền chọn kiểu Mỹ có thể được thực hiện bất kỳ lúc nào cho đến khi đáo hạn hạn.

Giới thiệu về Dopex (Decentralized Option Exchange)

Dopex là một giao thức option trading phi tập trung nhằm mục đích tối đa hóa tính thanh khoản, giảm thiểu tổn thất cho người viết quyền chọn và tối đa hóa lợi nhuận cho người giao dịch option một cách thụ động.

Bài viết này được thực hiện dựa trên sự kết hợp giữa Dopex & Hak Research