Series Crypto XYZ Tập 6: Fork là gì?

Fork là từ đã được nhắc tới nhiều lần ở các tập trước của Series. Trong bài 3 Hiểu về Ethereum mình cũng đã khái quát một chút về Fork và đưa ra case The DAO Fork của Ethereum blockchain năm 2016. 

Ở trong tập này, mình sẽ đưa đến mọi người một góc nhìn đầy đủ hơn về các loại Fork, ý nghĩa của nó và những sự kiện Fork lớn khác trong lịch sử của thị trường crypto.

Fork là gì?

Trong ngành công nghệ thông tin thì Fork là để chỉ hiện tượng các dự án phần mềm mã nguồn mở được sao chép và bản sao đó được thay đổi và phát triển, trong đó "mã nguồn mở" đề cập tới việc cấu trúc code của phần mềm được công khai và có thể được bất kỳ ai sao chép mà không bị dính dáng tới vấn đề bản quyền.

Hiện tượng Fork mã nguồn khá phổ biến đối với các dự án mã nguồn mở trước khi xuất hiện Bitcoin hay Ethereum. Tuy nhiên, đối với Blockchain thì nó lại có nhiều cái để nói hơn.

Đối với blockchain thì fork còn là hiện tượng xảy ra gây thay đổi những quy tắc code nằm trong cơ sở hạ tầng của một blockchain. Theo định nghĩa như vậy thì có hai loại fork lần lượt là Hard fork và Soft fork, hai khái niệm này thì dường như chỉ xuất hiện trong lĩnh vực blockchain. 

Ngoài ra, trong quá trình tạo khối cho chuỗi, cũng có những trường hợp Fork "tạm thời".

Vậy tóm lại, Fork trong Blockchain có 2 kiểu: Fork mã nguồn và Fork chuỗi. Fork chuỗi thì lại có 2 kiểu là Hard fork và Soft Fork. Giờ thì chúng ta sẽ đi mổ xẻ từng thể loại một.

Software Fork Hay Code Fork

Đây là hiện tượng các dự án blockchain sao chép và chỉnh sửa mã nguồn của một blockchain đã có từ trước để phát triển theo hướng khác. Hiểu một cách đơn giản thì nó giống như là Coppy&Paste.

Với Bitcoin, đã có rất nhiều blockchain fork ra từ mã nguồn của Bitcoin ví dụ như Litecoin, và Dogecoin với đồng coin DOGE được tỷ phú Elon Musk ủng hộ thì lại là một fork source chain của Litecoin.

Đối với Ethereum thì cũng có rất nhiều dự án sao chép mã nguồn của Ethereum, nổi bật nhất thì có lẽ là Binance Smart Chain của ông hoàng crypto CZ.

Fork Tạm Thời Trong Quá Trình Tạo Khối

Trong quá trình tạo khối, các miner thi đua với nhau để có thể tạo khối và thêm vào chuỗi. Vấn đề là có thể có nhiều block hợp lệ được tạo ra bởi những miner khác nhau trong cùng một khoảng thời gian ngắn. Vì vậy từ một chuỗi các block ban đầu đang có xu hướng tách thành 2 chuỗi mới, và các miner lại cố gắng thi đua tạo block mới để thêm vào một trong 2 cái chuỗi đó.

Tuy nhiên trạng thái này sẽ không tồn tại lâu dài, chuỗi nào có tốc độ tạo block nhanh hơn sẽ nhanh chóng thu hút được sức mạnh của miner để tham gia tạo khối và trở thành chuỗi được toàn mạng công nhận là chuỗi chính thức. Và chuỗi ngắn hơn kia sẽ tự động bị các miner rời bỏ và không hoạt động nữa.

Fork Có Chủ Đích Nâng Cấp Hoặc Thay Đổi Quy Luật Của Mạng

Khác với hiện tượng fork một cách "vô tình" và "tạm thời" trong quá trình tạo block, hiện tượng fork với mục tiêu nâng cấp hoặc thay đổi quy luật của blockchain sẽ diễn ra vĩnh viễn và được chia thành hai kiểu Hard fork và Soft fork.

Hard fork

Các nhà phát triển sẽ đề xuất nâng cấp phiên bản của blockchain, trong đó có các quy tắc mới được thêm vào, và nó xung đột với các quy tắc vốn có của blockchain cũ. Các miner sẽ phải nâng cấp phần mềm chạy node của mình để có thể vận hành theo quy tắc mới, nhưng sẽ có những miner không muốn làm theo cách mới nên họ sẽ vẫn tiếp tục duy trì chạy node cho blockchain với quy tắc cũ.

Kết quả là hình thành hai blockchain tồn tại riêng biệt và đồng thời và mỗi blockchain lại có một đồng coin khác nhau. Cùng với đó, các miner đã nâng cấp phiên bản sẽ làm việc cùng nhau và không thể tạo block cho chuỗi cũ, các miner sử dụng phiên bản cũ cũng làm việc cùng nhau và không dính dáng gì tới chuỗi mới.

Nó giống như một con đường chung trở thành hai ngã rẽ, hai blockchain sẽ có cùng một lịch sử các khối và các giao dịch trong đó, tuy nhiên từ điểm phân nhánh thì sẽ có 2 trạng thái khác nhau. 

Điểm quan trọng ở đây là có chung lịch sử trước khi phân nhánh. Ví dụ blockchain Ethereum với đồng coin ETH được fork ra thành (1) Ethereum với đồng coin ETH và (2) Ethereum Classic với đồng coin ETC, nếu một ví đang trữ một lượng xETH ngay trước khi hard fork xảy ra thì sau hard fork sẽ đồng thời nhận được một lượng xETC.

Soft fork

Cũng đặt vào hoàn cảnh các nhà phát triển muốn đề xuất nâng cấp phiên bản của blockchain, các miner vẫn có thể lựa chọn không nâng cấp phiên bản nhưng trong trường hợp này, nếu như các miner không chịu nâng cấp phiên bản thì sẽ hoạt động yếu kém hơn và thiếu sự hiệu quả so với các miner đã nâng cấp phiên bản node. Vì vậy xu hướng chung là tất cả sẽ đều nâng cấp phiên bản và do đó không hình thành một blockchain mới nào cả, mà hiện tượng này chỉ đơn giản là giống với một đợt update phần mềm mà thôi.

Các Sự Kiện Blockchain Hard Fork Lớn Nhất Thị Trường

Lịch Sử Fork Của Bitcoin

Trong quá trình phát triển, Bitcoin đã trải qua nhiều đợt nâng cấp, có cả hard fork và soft fork, sản sinh ra nhiều blockchain mới cùng các đồng coin khác.

Theo hình trên có thể thấy, ngoài chuỗi Bitcoin thì còn các cái tên khác như Bitcoin Cash hay Bitcoin Gold cũng rất nổi tiếng. Bitcoin Cash với đồng coin BCH hiện đang đứng top 26 về vốn hóa của crypto currency market.

Lịch Sử Fork Của Ethereum

Trên hình là lịch sử các bản fork của Ethereum từ năm 2025 đến năm 2020. Sự kiện The DAO Fork gây rúng động thị trường diễn ra vào năm 2016 đã tạo ra hai blockchain cũ và mới, cái cũ thì đặt là Ethereum Classic với đồng coin ETC và cái mới thì là Ethereum với đồng coin ETH. ETC thì vẫn tồn tại với xếp hạng 23 về vốn hóa trên thị trường.

Gần đây, trước khi sự kiện The Merge diễn ra vào ngày 15 tháng 9 năm 2022, cộng đồng thợ đào ETH đã thực hiện hard fork để giữ lại một blockchain Ethereum sử dụng cơ chế đồng thuận proof of work với đồng coin ETHW.

Qua lịch sử fork của Bitcoin và Ethereum có thể thấy, khi các cuộc hard fork diễn ra thì không có nghĩa chain cũ là đồ bỏ đi. Câu chuyện chain nào sẽ tiếp tục phát triển phụ thuộc vào cộng đồng user và cộng đồng dev đi theo hướng nào.