Các nền tảng Dex thường là điểm đến đầu tiên để người dùng giao dịch hoặc mua bán một loại tài sản nào đó trên hệ sinh thái Blockchain. Tuy nhiên đối với hệ sinh thái Bitcoin thì điều này vẫn còn tương đối khó do hạn chế về mặt Smart Contract. Trong bài viết này hãy cùng Hak Research tìm hiểu về các mô hình và dự án Dex tiềm năng trên hệ sinh thái Bitcoin.
Trước khi vào bài viết, mọi người có thể tham khảo một số bài viết sau để hiểu hơn nhé.
Tổng Quan Về Mảng Dex Trên Hệ Sinh Thái Bitcoin
Hiện tại, trải nghiệm giao dịch token trên hệ sinh thái Bitcoin còn khá kém so với trên các Blockchain khác trên thị trường như Ethereum, Solana,... Trên các Marketplace như Unisat, OKX và Magic Eden thì người bán cần phải liệt kê một số lượng token cụ thể ở một mức giá cụ thể và chờ người mua mua cùng số lượng token ở cùng mức giá.
Điều này gây cản trở và tạo ra nhiều rào cản cho cả người mua và người bán, đối với các token BRC 20 thì phải yêu cầu khớp cả số lượng lẫn mức giá được đặt trước còn đối với các token Runes thì nếu người bán muốn bán số lượng lớn thì họ hoàn toàn có thể chia nhỏ để bán dễ hơn tuy nhiên đổi lại chắc chắn họ sẽ phải mất thêm chi phí chia nhỏ.
Với những sự bất tiện thế này thì DeFi chắc chắn sẽ xuất hiện trên Bitcoin để khai thác thị trường tỉ đô đầy tiềm năng với sự xuất hiện của Bitcoin và các tài sản Ordinals như BRC 20, Runes hay Tap. Ở thời điểm hiện tại, đa phần các dự án Dex trên Bitcoin đều chỉ mới dừng lại ở ý tưởng hoặc đang ở trong giai đoạn Testnet.
Do đặc thù Bitcoin sử dụng UTXO Model thay vì Account Model được EVM sử dụng nên một số tính năng cần được thiết kế lại để tạo các dự án Dex trên Bitcoin. Trên thực tế, UTXO có các đặc tính kĩ thuật mà Account Model không có chẳng hạn giao dịch được giao dịch được kĩ một phần (PSBT) để đạt được các giao dịch hoán đổi nguyên tử.
Về Partially Signed Bitcoin Transactions hay còn được gọi tắt là PSBT là định dạng dữ liệu cho phép ví và các Tooling trao đổi thông tin về Transactions Bitcoin và các chữ kí cần thiết để hoàn thành giao dịch đó. Hầu hết các dự án Dex đều sử dụng PSBT và Signature hashes (Sighash) trong đó Sighash là cơ chế được sử dụng để kí các đầu vào và đầu ra của các Transaction trên Bitcoin.
Có 6 loại Sighash khác nhau từ Sighash All là an toàn nhất nhưng kém linh hoạt nhất đến Sighash None ít an toàn nhất nhưng lại linh hoạt nhất. Hiện tại các Marketplace phổ biến như Unisat và Magic Eden sử dụng Sighash - Single để tạo PSBT của họ. Điều này có nghĩa là không phải tất cả các đầu ra đều được kí và do đó các giao dịch có thể bị MEV Sniping. Sử dụng Sighash All có nghĩa là tất cả đầu vào và đầu ra đều được kí đầy đủ và mọi Transactions được kí theo cách này đều có thể tránh MEV Sniping. Đó là những yếu tố kĩ thuật chung được đa phần các dự án Dex trên Bitcoin áp dụng, sau đây chúng ta cùng tìm hiểu về các dự án Dex tiềm năng trên hệ sinh thái Bitcoin nhé.
Các Dự Án Dex Tiềm Năng Trên Hệ Sinh Thái Bitcoin
Saturn BTC - Nền tảng Peer to Peer Order Book đầu tiên dành cho Satoshi
Saturn BTC là nền tảng giao dịch Dex dựa trên Order Book được ra mắt lần đầu vào mùa hè năm 2023 dành cho các Satoshi hiếm (đơn vị nhỏ nhất của Bitcoin). Mục tiêu của Sacturn là tập trung vào việc tạo ra trải nghiệm giao dịch liền mạch và suôn sẻ tương tự như các nền tảng giao dịch Cex.
Với sản phẩm chính là Peer to Peer Order Book nơi người dùng có thể đặt lệnh limit onchain để điền vào sổ Order Book, người dùng cũng có thể mua/bán các token ngay lập tức bằng các lệnh market (chấp nhận các lệnh limit có trong sổ Order Book). Thiết kế của Saturn mang đến cho người dùng trải nghiệm giao dịch rất mượt mà đặc biệt là người dùng không cần phải lo lắng về các yêu cầu chính xác về việc chia tách UTXO hoặc khớp các lệnh trên Order Book. Đây là một cải tiến đáng kể so với trải nghiệm giao dịch truyền thống trên Unisat hay Magic Eden.
Ngoài ra, trong thời gian gần đây thì Saturn cũng tích hợp tính năng giao dịch liên quan đến các token Runes chẳng hạn như Swap các cặp token Runes/Satoshis tuy nhiên đây không phải là swap trong pool thanh khoản kiểu như các Dex AMM mà đây là các lệnh mua và bán trong sổ lệnh Order Book theo giá thị trường.
Để đạt được sự cải thiện về trải nghiệm và chức năng giao dịch này, đặc biệt liên quan đến lệnh limit và công cụ khớp lệnh thì Saturn yêu cầu người dùng gửi tiền vào tài khoản giao dịch là tài khoản do người dùng kí. Tài khoản giao dịch này sẽ hoạt động theo nguyên tắc kí một lần và dùng nhiều lần và khi người dùng tạo một lệnh limit thì họ sẽ kí PSBT Sighash None. Về mặt kĩ thuật sẽ trao quyền kiểm soát các token liên quan đến lệnh limit đó cho nền tảng Saturn và do đó Saturn sẽ xử lí các bước tiếp theo trong giao dịch này. Mặc dù điều này khiến Saturn trở nên tập trung hơn nhưng nó sẽ mang lại trải nghiệm liền mạch và không bị dán đoạn dành cho người dùng.
Dotswap - Nền tảng AMM Dex trên hệ sinh thái Bitcoin
Dotswap là một nền tảng AMM Dex trên hệ sinh thái Bitcoin hỗ trợ giao dịch các tài sản BRC 20, ARC 20 và Runes. Dự án mang đến trải nghiệm rất giống cách Uniswap hoạt động trong đó người dùng sẽ swap giữa các tài sản BRC 20/Bicoin và Runes/Bitcoin, sắp tới sẽ là Runes/Runes.
Dotswap sử dụng PSBT Sighash All để mang đến tính an toàn nhất trong mọi giao dịch trên nền tảng và tránh được các cuộc tấn công chẳng hạn như Sniping Bot. Tuy nhiên sự đánh đổi ở đây là Liquidity Pool sẽ bị kiểm soát bởi dự án. Khi các nhà cung cấp thanh khoản gửi tiền vào Liquidity Pool thì số tiền đó sẽ được lưu trữ trong một ví Multi - sig vì Bitcoin không có Smart Contract để gửi tiền tới.
Dotswap cũng phát triển một nền tảng phát hành token Runes mới hoạt động tương tự như Pump.Fun trên Solana. Những người tham gia sử dụng Bitcoin để mua các Token Runes cụ thể với phần lớn Bitcoin được sử dụng để tạo Pool thanh khoản cho token đó. Do đó, bất kỳ token Runes nào được tung ra trên nền tảng này đều có Pool thanh khoản sẵn có và người dùng có thể Swap và giao dịch token ngay lập tức. Những người đóng góp khởi chạy dự án cũng sở hữu phần thanh khoản của họ và có thể kiếm được phí giao dịch.
Ordiswap - Đưa AMM đến với các tài sản BRC 20 và Runes
Ordiswap là một AMM cho phép người dùng swap các token BRC 20 hoặc Runes trên chuỗi. Người dùng có thể swap, cung cấp thanh khoản và tạo Pool thanh khoản trên Ordiswap. Khi người dùng swap trên Ordiswap (ví dụ swap BTC lấy ORDI) thì họ sẽ tạo một transactions gửi BTC đến nhà cung cấp thanh khoản trên Ordiswap với các thỏa thuận như giá, số lượng đã được xác định từ trước. Trình lập chỉ mục của Ordiswap sẽ đọc tập lệnh này và gửi lượng ORDI tương ứng cho người dùng trong các giao dịch tiếp theo. Điều này cũng có nghĩa là người dùng phải tin cậy vào API của Ordiswap khi kí giao dịch để bắt đầu swap.
Việc tạo một AMM trên bitcoin là tương đối khó do Bitcoin không hỗ trợ Smart Contract. Vì vậy, Ordiswap sẽ sử dụng một tập hợp các máy chủ, oracle và bộ lập chỉ mục ngoài chuỗi để tạo ra chức năng AMM. Máy chủ của Ordiswap cập nhật số dư ngoài chuỗi của những người dùng tham gia và thực hiện giao dịch thường xuyên trên chuỗi. Hiện tại, tất cả các giao dịch Swap đều được xử lí bởi API Ordiswap. Đây là giải pháp kém tinh tế hơn một chút so với việc sử dụng PSBT, cho phép hoàn thành toàn bộ giao dịch swap trong cùng một transactions. Nhưng nhìn chung quá trình thử nghiệm của Ordiswap đến thời điểm này đang diễn ra tốt đẹp và họ đang hoàn thiện các chi tiết cuối cùng của dự án trước khi ra mắt mainnet.
Runes Dex - Nền tảng AMM Dex được hỗ trợ bởi VC và đội ngũ đông đảo
Runes Dex là một nền tảng AMM được ra mắt gần đây hỗ trợ giao dịch các cặp tài sản Runes-BTC. Dự án được phát triển bởi một đội ngũ đông đảo và giàu kinh nghiệm, ngoài ra họ cũng nhận được khoản đầu tư trị giá trị giá 2 triệu USD với sự hỗ trợ từ các nhà đầu tư blockchain nổi tiếng như Kenetic Capital và Mechanism Capital.
Hiện tại, Runes Dex vẫn đang ở giai đoạn Alpha Test và người dùng có thể tham gia trải nghiệm thử swap các cặp Runes/BTC. Tương tự như AMM trên các EVM thì Runes Dex mang đến cho người dùng trải nghiệm giao dịch hoàn toàn phi tập trung tuy nhiên Liquidity Pool sẽ bị kiểm soát bởi dự án để đảm bảo tính an toàn do đặc thù Bitcoin không hỗ trợ Smart Contract.
Trong thời gian gần đây, Runes Dex cũng cho ra mắt một nền tảng tương tự như Pump.fun và một Runes Bridge để kết nối các memecoin từ các Blockchain khác như Solana với Runes. Họ sử dụng Sighash All trong PSBT để giúp mọi giao dịch trên nền tảng tránh các cuộc tấn công Sniping Bot. Ngoài ra, Runes Dex cũng tạo ra bộ chia UTXO tự động để phân tách token Runes thành nhiều phần nhỏ, đảm bảo trải nghiệm suôn sẻ của người dùng khi Swap.
Đánh Giá Và Triển Vọng Của Các Dự Án Dex Trên Hệ Sinh Thái Bitcoin Trong Tương Lai
Xây dựng các dApp trên Bitcoin là một thách thức do đặc thù không hỗ trợ Smart Contract. Mô hình UTXO của Bitcoin khác nhiều so với mô hình Account của EVM và các dự án phải tận dụng tối đa cơ chế độc đáo của Bitcoin (chẳng hạn như PSBT, Sighashes,...) để đạt được thành công lâu dài thay vì cố gắng copy các dự án trên EVM mang lên Bitcoin.
Hiện tại, chúng ta cũng thấy các dự án Dex đưa ra nhiều giải pháp đổi mới nhưng họ cũng sẽ phải chịu những đánh đổi. Ví dụ: Saturn ưu tiên mang đến trải nghiệm mượt mà cho người dùng thì họ sẽ phải đánh đổi lại bằng tính tập trung hơn. Fluid lại có một cách tiếp cận khác, ưu tiên giao dịch hoàn toàn phi tập trung và điều này sẽ tạo một số trở ngại trong trải nghiệm giao dịch. Hiện tại cũng chưa thể đánh giá hướng đi nào được thị trường ủng hộ hơn do đa phần các dự án vẫn đang còn ở trong giai đoạn testnet.
Trong mảng AMM trên Bitcoin thì hầu hết các dự án đều ưu tiên đến tính phi tập trung (điều này là hợp lí) nhưng thiết kế Liquidity Pool lại có nhiều giải pháp khác nhau chẳng hạn như Vault, Multisig hoặc semi-custodial solution (Giải pháp bán lưu ký). Đây có thể là một sự đánh đổi có thể chấp nhận được vì hầu hết những người dùng đều không quan tâm đến cách thiết lập Pool thanh khoản miễn là họ có thể giao dịch nhanh chóng và đảm bảo được tính an toàn.
Tương lai của mảng Dex trên hệ sinh thái Bitcoin rất đáng chú ý với tiềm năng là lượng thanh khoản khổng lồ của Bitcoin và cả đến từ các tài sản Ordinals như BRC 20 hay cả là Runes. Mặc dù các dự án Dex trên Bitcoin ở thời điểm hiện tại vẫn còn tương đối hạn chế nhưng đây sẽ là bàn đạp để đưa ra nhiều giải pháp hợp lí và hiệu quả hơn trong tương lai.
Tổng kết
Mảng Dex trên Bitcoin vẫn đang còn ở giai đoạn khởi đầu và đa phần các dự án vẫn đang ở giai đoạn Testnet. Trên đây là tất cả thông tin mình muốn giới thiệu trong bài viết này, hi vọng mọi người đã nhận được kiến thức bổ ích khi đọc bài viết này.
💁 Disclaimer: Tất cả bài viết của Hak Research được cung cấp với mục tiêu là chia sẻ kiến thức và không được xem là lời khuyên đầu tư.
- Siêu Chu Kì Memecoin: Động Lực và Tác Động Đến Thị Trường Crypto - October 23, 2024
- The Plooshies Là Gì? Tổng Quan Về Bộ Sưu Tập NFT The Plooshies - October 21, 2024
- Phân Tích Off The Grid: Trò Chơi Battle Royale Khủng Trên Avalanche - October 21, 2024