Cuộc chiến Layer 1 tới giờ đã không còn phải là điều quá xa lạ đối với những nhà đầu tư crypto, tuy nhiên bởi vì các Layer 1 liên tục ra đời và đổi mới nên nếu những nhà đầu tư không theo kịp thị trường rất có thể sẽ đầu tư phải các Layer 1 mà không còn nằm trong xu hướng phát triển nữa.
Trong bài viết này, mình sẽ chia sẻ tổng quan về các cuộc chiến Layer 1 đã từng và cuộc chiến Layer 1 sắp tới với nội dung đa dạng như phân tích, đánh giá và những điều rút ra sau một khoảng thời gian quan sát các dự án Layer 1 bao gồm các Layer 1 đã cũ hoặc mới ra đời.
Để hiểu hơn về bài viết này, mọi người có thể đọc tham khảo một số các bài viết dưới đây:
Nhìn Lại Lịch Sử Phát Triển Của Các Dự Án Layer 1
Nhìn lại cuộc chiến Layer 1 đầu tiên
Bản thân mình chưa trải qua cuộc chiến Layer 1 đầu tiên nhưng đâu đó khi bắt đầu với thị trường crypto vòa những năm 2018 khi mà bạn mình nói rằng: "Mua ETH đi, giá chia 2 từ đỉnh rồi, đáy lắm rồi" và đó cũng là cơ duyên mình tới thị trường crypto. Tại thời điểm đó các dự án như Ethereum không được gọi là Layer 1 mà được gọi là các nền tảng hợp đồng thông minh.
Thời điểm đó có rất nhiều các nền tảng hợp đồng thông minh được xây dựng như Cardano, NEO - được mệnh danh là Ethereum Trung Quốc, Tron, EOS, Monero,... các nền tảng này ra đời với mục tiêu giải quyết vấn đề mở rộng (tốc độ giao dịch + phí giao dịch) trên mạng lưới Ethereum hay còn được gọi một cách vui vẻ là các ETH Killer. Tuy nhiên, hầu hết các ETH Killer thì đã không tồn tại cho tới ngày nay.
Cuộc chiến kịch liệt chu kì 2020 - 2024
Cuộc chiến Layer 1 tiếp theo xảy ra vào chu kì tăng trưởng gần đây nhất của thị trường crypto và bản thân chúng ta vẫn đang sống trong chu kì này vẫn được xây dựng xung quanh trọng tâm về việc giải quyết về vấn đề mở rộng của Ethereum. Tuy nhiên, cuộc chiến lần này thì có vẻ đa dạng hơn rất nhiều so với cuộc chiến trong chu kì cũ. Nhưng kết quả thì vẫn giống!
Trong chu kì này chúng ta xoay quanh các blockchain nền tảng với các đăng trưng như:
- Internet Of Blockchain: Cosmos, Polkadot và Avalanche.
- Monolithic Blockchain: Solana, Near Protocol, Fantom, Celo,...
Trong khuôn khổ bài viết này chúng ta sẽ không đi qua sâu vào cuộc chiến của các Layer 1 qua các chu kì mà mình muốn làm rõ với mọi người là xu hướng phát triển các Layer 1 đã không phải là ý tưởng cũ nhưng nó cũng không hết mất đi sức hút so với lần đầu tiên xuất hiện. Mà các lần xuất hiện sau lại có phần lớn hơn, mạnh mẽ hơn so với trước đó.
Nên việc nhìn nhận quá khứ và từ đó dự phóng cho một tương lai có một cuộc chiến Layer 1 tiếp theo giữa các cái tên nổi bật như Sui Blockchain, Aptos, Aleo, Celestia, Monad,... là một điều mà khả năng rất cao sẽ tiếp tục xảy ra trong chu kì tăng trưởng tiếp theo của thị trường.
Toàn Cảnh Về Các Nền Tảng Layer 1 Cho Chu Kì Tiếp Theo
Đối với các dựa án Layer 1 mới chúng ta sẽ cùng đi qua những điểm nổi bật bao gồm:
- Giải pháp mở rộng
- Hệ sinh thái
- Core Team & Investor
- Đánh giá cá nhân
Aptos - Đứa con sinh ra từ Facebook
Aptos là một trong những Layer 1 mới được mainnet trong thời gian ngắn gần đây khi mà góp phần lớn làm bùng nổ trào lưu retroactive/airdrop khi mà người dùng chỉ cần mint NFT testnet trên mạng của Aptos đã được airdrop trung bình khoảng $3K cho mỗi tài khoản.
Giải pháp mở rộng trên Aptos
Để giải quyết vấn đề mở rộng trên Ethereum và cũng không đi vào vết xe đổ của Solana khi nhiều lần phải reset mạng lưới thì Aptos sử dụng thuật toán Block - STM và Giao thức đồng thuận BFT điều này cho phép các giao dịch trên mạng lưới Aptos được xử lý song song khiến nhiều giao dịch được thực thi cùng một thờig điểm đẩy tốc độ của Aptos có thể lên đến 160.000 TPS.
Ngôn ngữ lập trình cũng là một trong những điểm nổi bật của Aptos khi sử dụng Move là ngôn ngữ được xây dựng từ Diem của Facebook, ngoài Move thì Aptos cũng sử dụng Rust một trong những ngôn ngữ phổ biến nhất hiện nay trong thị trường crypto.
Hệ sinh thái Aptos
Aptos đang có những sự khởi đầu đầy hứa hẹn sau khi ra mắt token APT và có đợt airdrop khủng tới cộng đồng, số lượng các dự án trên Aptos tăng vọt. Tuy nhiên, hầu hết các dự án trong giai đoạn khởi đầu của Apos không thật sự chất lượng và rất nhiều dự án đã lừa đảo tiền của người dùng. Mặc dù vậy, hệ sinh thái của Aptos vẫn khá đáng chờ đợi trong tương lai bởi một số điểm sáng sau:
- Sự hỗ trợ mạnh mẽ từ Binance & BNB Chain: Aptos là blockchain đầu tiên mà PancakeSwap hạ cánh điều này có thể cho thấy sự hỗ trợ mạnh mẽ của Binance không chỉ nằm ở mặt đầu tư chiến lược vào Aptos.
- Một vài điểm sáng kêu gọi vốn thành công như Thala Labs, Pontem, Aries Market, Totuga Finance và Martian. Điều này chứng tỏ các VCs vẫn đặt cược vào các mảnh ghép quan trọng trên hệ sinh thái Aptos trong tương lai.
- Về việc sử dụng thêm Rust và một số các ngôn ngữ lập trình khác phổ biến cũng có thể giúp thúc đẩy hệ sinh thái Aptos phát triển mạnh mẽ hơn.
Tuy nhiên, nếu nói về khách quan tuy số lượng các dự án chất lượng trên Aptos chưa phải là nhiều nhưng cũng là một dấu hiệu tích cực cho hệ sinh thái trong dài hạn khi mà Aptos đã có một sự khởi đầu tương đối tích cực và có ấn tượng tốt đẹp hơn so với người đồng nghiệp Sui bên kia chiến tuyến.
Đội ngũ phát triển và nhà đầu tư
Không thể phủ nhận tài năng của đội ngũ phát triển của Aptos, chỉ riêng việc đội ngủ này từng làm việc và xây dựng DIEM tại Facebook tới khi dự án đã gần như hoàn tất cà sẵn sàng ra mắt nếu không có sự can thiệp của chính phủ đã cho thấy tài năng của đội ngũ này.
Về khía cạnh kêu gọi vốn, thì ngay cả khi mainnet thì nền tảng này đã kêu gọi vốn lên đến hàng trăm triệu đô với mức định giá ngất ngưởng $4B. Không dừng lại ở đó, Binance Labs cũng đầu tư chiến lược vòng của riêng mình vài Aptos.
Đánh giá cá nhân
Chúng ta sẽ đánh giá nền tảng dựa trên 2 điều chính liên quan tới công nghệ và các xây dựng hệ sinh thái:
- Về khía cạnh công nghệ: Mình đồng ý với quan điểm của Aptos tháo gỡ về vấn đề mở rộng của Ethereum ở giai đoạn thực thi. Tuy nhiên, việc thực thi song song nhiều giao dịch cùng một lúc cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro và phải chờ đến khi dự án thực sự khởi động chúng ta mới thấy được các vấn đề thực sự. Việc lựa chọn mở rộng theo chiều ngang của Aptos là khá đúng đắn ở thời điểm hiện tại.
- Về khía cạnh hệ sinh thái: Hệ sinh thái mới ở giai đoạn khởi đầu mà chưa có những dấu hiệu để có thể dánh giá sâu sát.
Sui - Người anh em song sinh của Aptos
Khác với Aptos sự kiện mainnet của Sui có phần ồn ào và không được lòng những người tham gia testnet vì không có retroactive hay airdrop mà chỉ có những suất ưu tiên mua SUI ở mức giá $0.03 tương đương với mức định giá $300M. Nhưng kông vì vậy mà Sui tỏ ra lép vế trước đối thủ bên kia chiến tuyến mang tên Aptos.
Giải pháp mở rộng trên Sui
Sui là một Monolithic Blockchain tương tự như Solana, Fantom hay Near Protocol tuy nhiên Sui với Aptos lại rất giống nhau ở điểm đó chính là thay vì lựa chọn cách mở rộng theo chiều dọc như Solana thì hai nền tảng này chọn cách mở rộng theo chiều ngang. Nếu như Aptos lựa chọn việc thực thi các hợp đồng song song để giải quyết nhiều giao dịch cùng một lúc thì Sui có một hướng đi khác.
Yếu tố cốt lõi nằm ở thuật toán đồng thuận Narwhal - Tusk, với thuật toán đồng thuận này đã giải quyết được vấn đề lớn tại Mempool - nơi chứa các giao dịch được các validator sắp xếp vào blockchain và được coi là nút thắt cổ chai của việc giải quyết về vấn đề mở rộng của blockchain.
Chính vì vậy, mà TPS của Sui có thể bằng thậm chí là còn cao hơn cả Aptos mà không cần phải yêu cầu các node chất lượng cao như Solana. Qua đó, Sui giải quyết được một phần trong việc đánh đổi giữa khả năng mở rộng - bảo mật và phi tập trung của một blockchain.
Hệ sinh thái Sui
Hệ sinh thái của Sui mới trong giai đoạn đầu để tập trung phát triển cơ sở hạ tầng nên chưa có nhiều sự đáng chú ý. Thông thường một nền tảng Layer 1 sẽ mất khoảng 1 năm để xây dựng các mảnh ghép về cơ sở hạ tầng như Wallet, Bridge, Oralce, API,... trước khi hệ sinh thái có thể đi vào giai đoạn hoạt động bền vững và bùng nổ.
Đội ngũ phát triển và nhà đầu tư
Đội ngũ phát triển của Mysten Lab - đơn vị đứng sau xây dựng Sui Blockchain, xuất thân phần lớn từ dự án DIEM tương tự như đội ngũ phát triển của Aptos. Tuy nhiên, số lượng các thành viên đến từ DIEM thuộc đội ngũ phát triển của Sui Blockchain có phần đồng hơn và áp đảo hơn so với Aptos.
Đánh giá cá nhân
Theo đánh giá của cá nhân mình thì chưa thể đánh giá được chính xác Sui Blockchain trong tương lai sẽ như nào nhưng nếu so sánh với đối thủ là Aptos thì đội ngũ phát triển của Sui mình đánh giá cao hơn, về bài toán giải quyết vấn đề mở rộng thì mình cũng thấy giải pháp của Sui theo hướng an toàn và khả thi hơn. Tuy vậy, đội ngũ phát triển hay công nghệ vẫn chỉ là bước đầu.
Điều quan trọng chúng ta cần phải thấy được là chiến lược phát triển của bản thân Layer 1. Còn nếu đứng trên góc nhìn theo hướng Investor thì Sui và Aptos hiện đang là 2 blockchain nền tảng kêu gọi vốn cao nhất và với mức định giá cao nhất.
Monad - EVM Blockchain được xây dựng bởi đội ngũ của Jump Trading
Monad là một blockchain nền tảng được cả thị trường crypto quan tâm gần đây tất nhiên vì lí do airdrop/retroactive bởi vì dự án chuẩn bị cho ra mắt phiên bản testnet trong thời gian sắp tới chứ không phải vì công nghệ, đội ngũ phát triển, nhà đầu tư,... Nhưng với mình Monad xứng đáng nằm trong watchlist của bất kì một nhà đầu tư dài hạn nào.
Giải pháp mở rộng trên Monad
Trước hết Monad không thì theo hướng non EVM như Near Protocol, Sui Blockchain & Aptos thì Monad là một EVM Blockchain với cơ chế đồng thuận Proof Of Stake với khả năng mở rộng lên đến 10.000 TPS. Vậy điều gì giúp Monad đạt được tốc độ cao này?
Tương tự như Sui Blockchain hay Aptos thì Monad cũng nhận ra giai đoạn thực thi là nút thắt cổ chai cho khả năng mở rộng của bất kì một blockchain nền tảng nào. Tương tự như Aptos, Monad thấy rằng việc các Blockchain thông thường khi sắp xếp các giao dịch thì theo trình tự gọi là Sequential Execution. Để giải quyết vấn đề đó thì Monad hướng tới việc Parallel Execution hay còn gọi là Thực Thi Song Song.
Hệ sinh thái Monad
Monad hiện tại vẫn còn đang trong quá trình R&D và chuẩn bị cho ra mắt phiên bản testnet trong thời gian sắp tới nên hệ sinh thái của Monad vẫn chưa có gì.
Đội ngũ phát triển và nhà đầu tư
Đội ngũ phát triển của Monad đã có thời gian gắn bó và làm việc với nhau tại Jump Trading trong vòng hơn 7 năm. Bên cạnh đó, Monad cũng đã kêu gọi thành công $19M từ nhiều quỹ đầu tư như Dragonfly Capital, Lemniscap, Shima Capital, Palceholder và nhiều quỹ đầu tư khác.
Đánh giá cá nhân
Thật khó để đánh giá Monad tại thời điểm này tuy nhiên, dựa trên một số các thông tin ít ỏi hiện nay thì có thể tạm thời đưa ra một vài kết luận như sau:
- Đội ngũ phát triển tiềm năng và đâu đó cũng được kiểm chứng qua việc kêu gọi vốn từ nhiều quỹ đầu tư lớn.
- Việc sử dụng Thực Thi Song Song cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro.
Aleo - Siêu Layer 1 sử dụng công nghệ zk
Aleo là một blockchain nền tảng được xây dựng với mục tiêu cung cấp các ứng dụng phi tập trung và hoàn toàn riêng tư cho toàn bộ người dùng trên Web3 thông qua việc lấy công nghệ zero - knowledge làm trung tâm phát triển.
Giải pháp mở rộng trên Aleo
Theo như các tài liệu về Aleo thì nền tảng này không tập trung quá nhiều về khả năng mở rộng mà Aleo mong muốn cung cấp sự riêng tư cho tất cả người dùng trên nền tảng thông qua tính năng của công nghệ zk.
Hệ sinh thái Aleo
Hệ sinh thái Aleo mới ở giai đoạn đầu phát triển với những mảnh ghép cơ bản đầu tiên như Leo Wallet, VolcaniX, Nucleo, Demox Labs,... Chúng ta vẫn cần rất nhiều thời gian để quan hết sinh thái Aleo trong tương lai. Hiện tại, Aleo vẫn đang trong quá trình testnet và vẫn chưa công bố lộ trình mainnet chính thức.
Đội ngũ phát triển và nhà đầu tư
Tuy đội ngũ phát triển của Aleo không có quá nhiều sự khác biệt nhưng Aleo đã kêu gọi thành công tổng số tiền lên đến $298M với sự tham gia của A16Z, Coinbase Ventures, Placeholder, Polychain Capital,... Rõ ràng các nhà đầu tư đang có những thông tin mà chúng ta chưa thấy được.
Nên nhớ rằng tại thời điểm đầu tháng 2/2022, công nghệ zk chưa được quan tâm, để ý và fomo như thời điểm hiện tại đặc biệt sau khi CZ nói về công nghệ zk.
Đánh giá cá nhân
Hiện tại, mình không có nhiều thông tin để có thể đánh giá Aleo và mình cần nhiều thời gian để quan sát hơn nữa. Có một vết gợn khá lớn đó là điều mà Aleo tập trung vào lại đang bị các chính phủ đặc biệt là chính phủ Mỹ không cổ vũ vậy nếu đứng trước một thách thức lớn như vậy thì liệu Aleo có thay đổi tầm nhìn của mình hay không?
Celestia - Modular Blockchain hiếm hoi trong kỉ nguyên mới
Celestia theo dự án chia sẻ thì Celestia là một Modular Blockchain toàn diện đầu tiên trong thị trường crypto chính vì vậy tuy không kêu gọi được vốn quá nhiều như Aptos hay Sui nhưng Celestia vẫn nhận được sự quan tâm mạnh mẽ từ cộng đồng crypto.
Giải pháp mở rộng trên Celestia
Celestia hướng đến việc tách việc thực thi và quá trình đồng thuận, lưu trữ dữ liệu, Như các Monolithic Blockchain thì các yếu tố xung quanh một giao dịch như Đồng thuận, Thực thi và Lưu trữ dữ liệu được diễn ra trên một layer tuy nhiên với Celestia thì các quá trình này sẽ được tách ra và xử lý ở các layer khác nhau. vậy Celestia giải quyết vấn đề mở rộng như thế nào?
- Xử lý giao dịch Off-chain (Roll-ups): Với cấu trúc lưu trữ data ở trên Celestia cho thấy tiềm năng trở thành môi trường hoản hảo để phát triển các Roll-up (thực thi giao dịch off-chain) khi: Optimistic rollup cần dự liệu để chứng minh tính không hợp lệ của giao dịch lỗi còn zk-rollup lại cần Data đầy đủ để tái tổng hợp trạng thái của chuỗi.
Có thể thấy rằng mô hình trong tương lai của Celestia không khác quá nhiều so với mô hình giữa Ethereum và các nền tảng Layer 2 sử dụng công nghệ Rollup. Bản thân Ethereum cũng sẽ trở thành một Modular Blockchain toàn diện trong tương lai khi hoàn thành lộ trình Ethereum 2.0. Rõ ràng Modular Blockchain đang là một xu hướng tiến hóa trong thị trường crypto trong tương lai.
Hệ sinh thái Celestia
Celestia hiện tại vẫn đang trong quá trình R&D nên hệ sinh thái vẫn chưa hình thành.
Đội ngũ phát triển và nhà đầu tư
Có một vài điểm đánh lưu ý đến từ đội ngũ phát triển của Celestia là việc các Co Founder của dự án cũng đã từng là những nhà phát triển cấp cao tại Cosmos, các thành viên khác cũng có một background uy tín.
Đánh giá cá nhân
Theo mình thấy mô hình mà Celestia đưa ra là hoàn toàn có cơ sở tuy nhiên việc phát triển để trở thành một Modular Blockchain chắc chắn sẽ tốn rất nhiều thời gian chỉ cần nhìn vào những gì mà Celestia đang làm thì tốc độ phát triển của họ chậm hơn Aptos hay Sui rất nhiều, lí do lớn đến từ độ khó của công nghệ mà họ hướng tới.
Tổng Kết
Trên đây là những Layer 1 mình tin tưởng sẽ đột phá trong chu kì tiếp theo của thị trường crypto. Đội ngũ Hak Research cũng sẽ liên tục cập nhật những thông tin mới nhất về các Layer 1 ở trên và những Layer 1 có thể sắp ra đời trong thời gian sắp tới.
