Series 13: Real Builder | Jupiter Exchange & Tham Vọng Thâu Tóm Cả Hệ Sinh Thái Solana

Jupiter Exchange sẽ được lên kệ và trở thành một trong những Real Builder theo nhận định cá nhân của đội ngũ Hak Research. Vậy tại sao một nền tảng DEX Aggregator chỉ lấy thanh khoản từ các nền tảng khác lại có thể lọt vào danh sách này thì mọi người cùng mình tìm hiểu trong bài viết dưới đây nhé.

Chần chờ gì nữa, mọi người theo chân mình nhé!

Tổng Quan Về Jupiter & Những Thành Tựu Trong Quá Khứ

Tổng quan về Jupiter Solana

Bối cảnh Jupiter ra đời là thời điểm khá đặc biệt, nó là thời điểm không quá sớm cũng không quá muộn trên hệ sinh thái Solana. Bối cảnh của mạng lưới Solana thời điểm đó là có rất nhiều các AMM như Serum, Raydium, Orca, Saber, Atrix,... dẫn tới mỗi khi người dùng cần giao dịch một loại Crypto nào đó thì lại không biết ở đây có tỷ lệ Slippage thấp nhất để giao dịch.

Chính vì vậy mà Jupiter ra đời là một DEX Agreggator trên hệ sinh thái của Solana và nó dần trở nên phổ biến vì một số lí do cơ bản như sau:

Giải quyết được bài toán về nhu cầu thực của người dùng trên Solana khi mà có quá nhiều các nền tảng DEX khác nhau thì DEX Agreggator xuất hiện như một lẽ tất yếu. Điều này tương tự như việc 1inch ra đời trên mạng lưới Ethereum.
Ngay khi ra đời Jupiter đã gây ấn tượng lớn với người dùng về UI UX. Jupiter mang lại một trải nghiệm đơn giản, thân thiện với ngay cả những người dùng hoàn toàn mới.
Jupiter cũng tạo sức hút với người dùng cũ dựa trên câu chuyện về Airdrop. Khi đó, các dự án Airdrop khủng tới người dùng như Orca, Marinade Finance đã làm cho mọi người tìm đến làm Airdrop trên Jupiter rất nhiều. "Riết thành quen" tự bao giờ họ từ những Airdrop Hunter đã trở thành một User thực sự trên Jupiter.

Ngoài ba yếu tố trên thì đội ngũ xây dựng Jupiter trước đó chính là đội ngũ xây dựng dự án Mecurial Finance - nền tảng Yield Farming, giúp người dùng kiếm lợi nhuận ổn định thông qua các chiến lược của từng Vault trong nền tảng. Với việc tham gia vào hệ sinh thái Solana từ những thời gian đầu giúp cho đội ngũ phát triển dễ dàng quan sát được nhu cầu thị trường, vấn đề hệ sinh thái,... từ đó xây dựng một dự án giải quyết vấn đề đó.

Tính tới nay thì dự án Mecurial Finance cũng đã chính thức giải thể và đội ngũ phát triển của dự án đang xây dựng một dự án mới có tên là Meteora - một dự án có nhiều sự nâng cấp, khác biệt nhưng vẫn mang tinh thần của Mecurial Finance. Chỉ có một điều thắc mắc là tại sao lại là Meteora mà không phải Mecurial V2?

Những thành tựu của Jupiter trong quá khứ

Thành tựu lớn nhất của Jupiter trong giai đoạn hệ sinh thái Solana bùng nổ đó chính là giải quyết một cách triệt để về việc giao dịch của người dùng. Mọi người có thể thấy rằng từ đó số lượng các DEX mới ra đời trên Solana không còn quá nhiều, còn với những mảng vẫn còn vấn đề thì các dự án vẫn tiếp tục được sinh ra như mảng Lending & Borrowing hay Liquid Staking Derivatives.

Đã có những thời điểm Volume giao dịch trên Jupiter còn cao hơn cả Raydium và Orca. Từng đó là mọi người có thể thấy được sức ảnh hưởng của Jupiter đối với cả hệ sinh thái Solana.

Jupiter & Một Builder Chân Chính Trong Thị Trường DeFi

Sự trung thành đến mức điên rồ

Có một điểm cực kì đặc biệt đối với các dự án trên Solana đó chính là họ tập trung 100% vào nền tảng mà không quyết định di chuyển multichain sang những Blockchain hấp dẫn khác ngay trong bối cảnh khi mà Solana bị đe doạn đến tính mạng và sự nổi lên của hàng loạt Layer 2 như Arbitrum, Optimism, zkSync,... hay một số Layer 1 mới nổi như Sui Network, Aptos,...

Những cái tên điển hình như Orca, Raydium, Marginfi, Drift Protocol, Solend, Marinade Finance,... và cả Jupiter nữa. Đây là một trong những điều tuyệt vời mà Solana Foundation làm được trong thời gian qua mặc dù họ vẫn phải đối diện với việc chảy máu chất xám với sự ra đi của một vài dự án DeFi và NFT. Chính vì vậy để nói Jupiter là một Builder trên hệ sinh thái Solana thì là một điều hoàn toàn dễ hiểu nhưng trong cả thị trường DeFi thì từng đó vẫn là chưa đủ.

Những sản phẩm của Jupiter kể từ khi ra mắt

Kể từ khi ra mắt đến nay Jupiter Solana đã trải qua 2 phiên bản câp nhật lớn là Jupiter V2 và Jupiter V3. Đầu tiên, với Jupiter V2 nó đã làm được một số điều sau:

Dynamic Priority Fees: Khi Solana áp dụng thành công mô hình Fee Markets thì Jupiter cũng áp dụng tính năng này cho phép người dùng có thể lựa chọn mức phí cho giao dịch của mình tương tự như trên Ethereum được tùy chỉnh phí gas. Với yếu tố nay làm mạng lưới Solana trở nên ổn định hơn và Jupiter cũng thừa hưởng được lợi ích đó.
Safety Improvements: Để giúp người dùng tránh khỏi trượt giá thì Jupiter cũng ra mắt tính năng cảnh báo người dùng khi trượt giá của họ nếu giao dịch cao hơn mức 15%. Đây là điều cần thiết trong bối cảnh DeFi vẫn gặp các vấn đề về thanh khoản.

Bên cạnh hai tính năng trên trong phiên bản Jupiter V2, đội ngũ phát triển còn cải thiện mạnh mẽ về UI UX. Tiếp nhận các ý kiến, ý tưởng đóng góp từ cộng đồng đội ngũ phát triển tiếp tục cải thiện về trải nghiệm người dùng trên nền tảng để trở nên đơn giản và thân thiện hơn nữa.

Sau khi phiên bản V2 được ra mắt vào đầu năm 2023 thì chỉ vài tháng sau đội ngũ Jupiter đã giới thiệu bản nâng cấp V3 với những tính năng hoàn toàn mới. Thông thường các tính năng này thường xuất hiện trên các sàn giao dịch tập trung nhưng giờ đây nó đã có mặt tại DeFi và Jupiter đó là:

Limit Order: Với công cụ này việc mua bán của người dùng sẽ tương tự như trên các sàn CEX hiện nay. Người dùng có thể dùng lệnh Limit Order để mua một loại Crypto Asset nào đó ở mức giá cố định và chỉ khi Crypto Asset đó ở mức giá đó thì lệnh mua mới được thực thi.
DCA: Đây là một công cụ cho phép người dùng setup lịch mua một loạt Crypto nào đó với thời gian cố định. Bên cạnh đó, no cũng sẽ lưu lại lịch sử DCA của người dùng từ đó dễ dàng xác định được giá trung bình cho mỗi loại Crypto mà người dùng quyết định DCA.

Bên cạnh ra mắt những hai tính năng mới thì cốt lõi bên trong Jupiter cũng có sự thay đổi bao gồm cách hoạt động của giao thức bên dưới và Jupiter Station. Đầu tiên đến với sự thay đổi trong cốt lõi hoạt động của sản phẩm. Thông thường một DEX Aggregator sẽ lựa chọn nơi có thanh khoản tốt nhất và sâu nhất từ đó dẫn tới slippage thấp nhất. Nhưng trong một vài trường hợp với Volume giao dịch lớn thì 1 nền tảng AMM sẽ khó đáp ứng được nhu cầu của người dùng.

Chính vì vậy mà Jupiter giới thiệu Metis - bộ định tuyến tiên tiến thế hệ tiếp theo kế thừa từ Bellman-Ford. Với thuật toán này Jupiter tạo ra sự thay đổi như:

Cho phép sử dụng các token lớn làm trung gian giao dịch.
Cho phép sử dụng nhiều DEX trong cùng 1 giao dịch. Trong phiên bản V2, Solana chỉ cho phép Jupiter sử dụng tối đa 4 DEX trong 1 lần hoán đổi nhưng trong tương lai khi trên Solana nhiều DEX hơn nữa thì Metis cho phép Jupiter sử dụng nhiều DEX cùng 1 lúc.

Ví dụ như người dùng muốn chuyển từ 1 stSOL sang thành 23.21 USDC thì Metis sẽ vẽ ra một lộ trình như sau:

10% tương đương với 0.1 stSOL sẽ chuyển trực tiếp thành USDC thông qua Orca.
90% còn lại sẽ chuyển thành wSOL thông qua Crema. Từ wSOL này bắt đầu phân chia thành 3 nhánh khác nhau, bao gồm:

44% sẽ chuyển thành USDT thông qua Raydium và chuyển thành USDC thông qua Saber.
44% sẽ chuyển thành WBTC thông qua Raydium và chuyển thành USDC thông qua Raydium.
12% sẽ chuyển thành ISC thông qua Orcavà chuyển thành USDC thông qua Orca.

Mọi người sẽ đặt ra câu hỏi rằng với việc thực hiện quá nhiều giao dịch như vậy thì phí phát sinh sẽ rất nhiều. Điều này là hoàn toàn chính xác nhưng phí giao dịch trên Solana có thể coi là bằng 0 trong khi đó lượng phí tiết kiệm được sẽ không đáng là bao so với lượng slippage có thể giảm xuống nếu giao dịch trực tiếp.

Một sản phẩm đặc biệt nữa cũng được giới thiệu trong phiên bản Jupiter V3 đó chính là Jupiter Start. Có thể nói đây là một nền tảng Launchpad thế hệ tiếp theo sau Raydium, Solinium, Solstater,... Jupiter Start bao gồm 5 khía cạnh bao gồm:

Community Intro: Mục tiêu cho phép cộng đồng tìm hiểu thêm về dự án và mã thông báo mới của dự án trong hệ sinh thái Solana. Các dự án sẽ giới thiệu bản thân trên Discord của Jupiter và cộng đồng sẽ phản hồi về các thông tin mà dự án đưa ra.
Educate: Mục tiêu cho phép cộng đồng đủ điều kiện của Jupiter tìm hiểu về các dự án lớn trong hệ sinh thái Solana. Người dùng có thể kiếm mã thông báo của dự án bằng các đọc tài liệu dự án hoặc một số hành động dự án đưa ra yêu cầu.
Pre-listing: Cho phép người dùng đặt các lệnh như mua, DCA,... với các mã thông báo trước khi nó được niêm yết chính thức.
Launchpad: Dự án chưa giới thiệu chi tiết mình sẽ cập nhật tới mọi người sớm nhất. Nhưng nghe tên mọi người đã đoán được 99% rồi.
Atlas: Dự án chưa giới thiệu chi tiết mình sẽ cập nhật tới mọi người sớm nhất.

Cả Launchpad và Atlas đều được Jupiter bật mí rằng nếu như Launchpad cho phép người dùng mua tại vòng Public Sales thì Atlas thậm chí cho phép người dùng tham gia đầu tư vào dự án từ vòng Seed. Hai sản phẩm này sẽ được triển khai vào năm 2024 sắp tới đây.

Kế hoạch 2024 đầy tham vọng

Bên cạnh Start Launchpad sẽ là sản phẩm thay đổi góc nhìn của cộng đồng đối với Jupiter thì bên cạnh đó còn là sản phẩm Perpetual đang được triển khai trực tiếp trên phiên bản Beta và một sản phẩm Stablecoin đang được nghiên cứu và phát triển.

Đầu tiên với Jupiter Perpetual, đây là một nền tảng Perp DEX cho phép người dùng mở các lệnh đòn bẩy Long - Short với tối đa là x100 cho nhiều loại tài sản khác nhau trên Solana. Mô hình hoạt động của Jupiter Perpetual có nhiều nét tương đồng với GMX như:

Mô hình thanh khoản sử dụng Oracle để cung cấp giá từ đó dẫn tới không có trượt giá khi giao dịch.
Sử dụng mô hình LP Token JLP đại diện cho Pool thanh khoản bao gồm SOL, BTC, ETH, USDC và USDT tương tự như các GLP đại diện cho LINK, ETH, BTC, UNI, USDC và USDT.

Tuy nhiên, với việc GMX đã chuyển sang phiên bản GMX V2 để hỗ trợ nhiều tài sản hơn nữa thì không rõ kế hoạch của Jupiter có nâng cấp theo hay không? Hiện tại, phiên bản này vẫn đang trong giai đoạn thử nghiệm nhưng nhận được sự quan tâm đông đảo từ thị trường khi mà mỗi khi Pool thanh khoản được mở thì nó được lấp đầy gần như là ngay lập tức.

Bên cạnh, Jupiter Perpetual thì Jupiter Solana cũng tham vọng xây dựng một Stablecoin. Jupiter giới thiệu tới cộng đồng Stablecoin SUSD được đảm bảo bởi SOL và Stablecoin này sẽ là một Yield-bearing Token. Cơ chế hoạt động của nó tương đối đơn giản:

Bước 1: Người dùng gửi SOL vào Jupiter làm tài sản thế chấp để có thể mint ra SUSD với tỷ lệ là 130% sau này sẽ giảm xuống 110%.
Bước 2: SOL sau khi gửi vào Jupiter sẽ được nền tảng này mang đi Staking trên các giao thức LSD như JitoSOL, Marinade Finance, JPool,...
Bước 3: Khi nhận về LST từ các nền tảng LSD thì Jupiter sẽ mang các LST này đi thế chấp để có thêm lợi nhuận. Bên cạnh đó, Jupiter sử dụng LST này trong các giao thức Lending Market để vay thêm SOL.
Bước 4: SOL được vay ra lại tiếp tục mang đi staking trên các giao thức LSD.

Có thể nói Jupiter đang sử dụng đòn bẩy trong việc tận dụng số lượng SOL mình có để tối ưu lợi nhuận từ đó chia sẻ lợi nhuận trực tiếp cho người cho vay. Để biết mức đòn bẩy này khổng lồ như thế nào thì mọi người có thể xem qua ví dụ dưới đây:

Bước 1: Jupiter nhận 100 SOL của người dùng với mỗi SOL trị giá $50 tương đương $5.000 và người dùng mint ra $3.000 SUSD.
Bước 2: Chia 100 SOL thành 50 SOL đi stake trên Marinade nhận về 50 mSOL, 40 SOL đi stake trên JitoSOL nhận về 40 JitoSOL và 10 SOL đi stake trên Lido Finance nhận về 10 stSOL.
Bước 3: Gửi 50 mSOL, 40 JitoSOL và 10 stSOL vào các giao thức Lending. Ví dụ tỷ lệ là 110$ thì từ 100 các LST SOL này có thể vay ra 90 SOL.
Bước 4: Tiếp tục cầm 90 SOL vào Marinade, JitoSOL và Lido Finance để nhận về 40 mSOL, 40 JitoSOL và 10 stSOL.
Bước 5: Gửi 90 LST này vào các giao thức Lending để vay ra 81 SOL.
Bước 6: Quay trở về bước 4.

Từ 100 SOL ban đầu thì Jupiter đã đưa số lượng SOL có thể mang đi staking lên đến gần 1.000 SOL. Nghĩa là lợi nhuận từ 100 SOL ban đầu người dùng gửi vào giao thức có thể tương đương với 1.000 SOL khi sử dụng đòn bẩy.

Tất nhiên chúng ta sẽ có chi phí vay của mỗi lần thế chấp LST Token để vay ra SOL tuy nhiên chúng ta cũng có lãi suất cho vay LST Token để bù trừ. Sự chênh lệch thực sự không quá lớn nó có thể giải quyết bằng Incentive đến từ dự án và lượng reward khổng lồ của staking Solana.

Ví dụ: Tại thời điểm viết bài thế chấp JitoSOL trên Marginfi nhận lãi suất 0.13% nếu như vay ra SOL lãi suất vay sẽ là 5% vậy nên lợi nhuận bị âm ở đây là 4.87%. Tuy nhiên lợi nhuận staking là 8% nên khi trừ đi lợi nhuận âm thì thực tế APR thu về là 3.13% vẫn là một con số hấp dẫn đối với rủi ro thấp như này.

Nhận Định Cá Nhân Về Jupiter

Hướng đến là nền tảng Launchpad thế hệ tiếp theo

Nếu như những ai từng theo dõi hệ sinh thái Solana trong giai đoạn 2020 - 2021 chúng ta thấy những dự án IDO với mức lợi nhuận lên đến hàng trăm lần như DeFi Land, Star Atlas, Genopet,... với các dự án Launchpad đình đám thời điểm đó phải kể đến là Raydium và sau đó là Solanium.

Trong bối cảnh số lượng các dự án được sinh ra sau mỗi Hackathon là cực kì lớn và các dự án này đang dần thay thế các dự án trong chu kì trước. Rõ ràng, các dự án này cần một nền tảng Launchpad uy tín để triển khai bán Public Sales. Trong quá khứ các dự án như Raydium đã không còn active quá mạnh mẽ, Solanium thì cũng không còn hoạt động nên việc Jupiter định hướng trở thành một nền tảng Launchpad là điều hoàn toàn dễ hiểu.

Jupiter có kinh nghiệm, có tuổi đời và uy tín trên hệ sinh thái Solana. Nên việc Jupiter có khả năng thành công trong mảng Launchpad là điều hoàn toàn có thể xảy ra trong thời gian sắp tới đây. Có vẻ như Jupiter cũng đã chuẩn bị rất kĩ cho câu chuyện này khi mà hỗ trợ các dự án mới đầy đủ về các yếu tố như truyền thông, marketing, giáo dục thị trường, kêu gọi vốn từ sớm,...

Hệ sinh thái được xây dựng xung quanh JUP

Nhắc tới JUP chúng ta sẽ có một vài điểm đáng chú ý dưới đây:

Jupiter sẽ có 4 đợt Airdrop dự kiến mỗi đợt là 10%. Vì vậy, mình tin rằng đây sẽ là một yếu tố làm cho các sản phẩm trên Jupiter sẽ tiếp tục giữ chân người dùng trong một thời gian dài sắp tới.
Song song Jupiter sẽ bán Public Sales 20% tổng cung dưới dạng bị khóa. Số lượng token này chỉ có thể sử dụng trong DAO.

Có một yếu tố mình thấy Jupiter nói rất nhiều đó chính là mục tiêu của JUP bên cạnh là xây dựng DAO và thu hút thanh khoản đó chính là tạo động lực cho các dự án mới trong hệ sinh thái Solana, điều này đồng nghĩa với việc khả năng cao để tham gia vào Launchpad trên Jupiter thì bắt buộc người dùng sẽ phải stake JUP. Câu chuyện tương tự như Raydium trong quá khứ, muốn tham gia IDO thì phải stake tối thiểu là 50 RAY và tối đa là 100 RAY.

Mình tin rằng đây sẽ là động lực tăng trưởng mạnh mẽ nhất của JUP trong chu kì sắp tới nếu nó thu hút được các dự án lớn mạnh.

Sản phẩm quá đa dạng

Có thể thấy rằng ba sản phẩm chính là Jupiter Solana đang xây dựng đó là DEX Aggregator, Perpetual và Stablecoin kết hợp với LSDfi đều là những xu hướng có khả năng tiếp tục bùng nổ trong thời gian sắp tới khi mà Solana chính thức quay trở lại.

Thậm chí cách chơi của Jupiter đang có nhiều nét tương đồng với DeFi trên Solana Summer 2021 khi mà có tính ponzi trong sản phẩm Perp DEX và cả Stablecoin. Thanh khoản sẽ luôn luôn tồn tại dưới dạng LP Token hoặc được deposit vào các nền tảng khác, điều đó tạo ra:

Một hệ sinh thái Jupiter với trọng tâm là SUSD và JLP - LP Token của sản phẩm Perp DEX.
Các giao thức khác cũng hưởng lợi từ mô hình giàu đòn bẩy của Jupiter.

Rõ ràng, tham vọng của Jupiter có ảnh hưởng tích cực lên cả hệ sinh thái của Solana nhưng nó cũng tiềm ẩn một số các rủi ro như việc sử dụng nhiều tài sản LST Token, nếu trong vấn đề các dự án LSD này bị hack có thể dẫn tới LST bị depeg và nếu như tỷ lệ đòn bẩy của Jupiter là max sẽ dẫn tới thanh lý hàng loạt và sụp đổ hệ sinh thái.

Tổng Kết

Jupiter Solana đang tham vọng trở thành một trong những giao thức DeFi lớn nhất trên hệ sinh thái Solana và họ toàn có cơ sở để làm được điều này. Mọi người nghĩ sẽ về Jupiter?