Series 9: Hidden Gem: | Drift Protocol & Kết Quả Của Việc Chọn Đúng Nền Văn Minh

Drift Protocol là một dự án Perps DEX lâu đời trên hệ sinh thái Solana, đã trải qua một thời gian dài hoạt động cũng như vượt qua nhiều biến cố của downtrend, của Solana thì Drift Protocol cũng đã khẳng định được vị thế sản phẩm của mình trên thị trường.

Vậy đằng sau thành công của Drift Protocol là gì và có những cơ hội tiềm năng nào thì mọi người hãy tham khảo bài viết này nhé.

Quá Trình Phát Triển Của Drift Protocol Từ V1 Tới V2

Drift Protocol là một sàn giao dịch hợp đồng tương lai không kỳ hạn (Perps DEX), được xây dựng trên Solana từ năm 2021. Quá trình phát triển của Drift Protocol có thể phân làm hai giai đoạn chính với Drift Protocol V1 và Drift Protocol V2 (phiên bản hiện hành).

Drift Protcocol định hướng mô hình thanh khoản theo thiết kế vAMM (virtual-AMM) ngay từ phiên bản đầu tiên, được biết đến rộng rãi là một Dynamic Automatic Market Maker đầu tiên trên thị trường. Mô hình thanh khoản này được học hỏi từ Perpetual Protocol - dự án Perps DEX phổ biến nhất trên Ethereum vào năm 2021. Đây là thiết kế nguyên thủy nhất trong các mô hình vAMM mà mình vẫn thường gọi là vAMM V1.

Khái quát về mô hình thanh khoản của Drift Protocol V1

Về cơ bản, Drift Protocol V1 (với vAMM V1) áp dụng công thức định giá tài sản của Uniswap V2 là x*y=k (với x là nguồn cung của tài sản thứ nhất trong pool, y là nguồn cung của tài sản thứ hai trong pool, và k là một giá trị được định sẵn từ đầu). Điểm khác biệt là vAMM sẽ cho phép tùy chỉnh giá trị k một cách linh động sao cho phù hợp với biến động tỷ giá của cặp giao dịch.

Tuy nhiên, trong khi AMM có nhiệm vụ vừa định giá vừa hỗ trợ giao dịch tài sản, thì vAMM chỉ định giá mà thôi. Bởi vì:

• Tài sản của trader khi được nạp vào Perps DEX sẽ được chứa trong một smart contract dùng để ghi nhận ký quỹ của người dùng. vAMM có nhiệm vụ ghi nhận "phiên bản đã được đòn bẩy" của giá trị các tài sản mà người dùng ký quỹ.

• Sau đó dựa trên tài sản ký quỹ (đã được đòn bẩy) cùng với các giá trị đầu vào khác của lệnh giao dịch để tính toán kết quả đầu ra cho người dùng.

Với thiết kế của vAMM V1 như đã mô tả trên, về cơ bản thì trong vAMM không hề có token thực. Vì không có tài sản nên không có giao dịch tài sản, tất cả chỉ là các con số có thể tùy chỉnh một cách dễ dàng.

Mô hình này hoạt động như một thị trường độc lập, tức là không dựa vào nguồn cấp dữ liệu giá từ oracles. Tuy nhiên nó cũng không cho phép giao dịch chênh lệch giá để cân bằng tỷ giá giao dịch với các thị trường khác. Việc đồng bộ tỷ giá giao dịch perps với tỷ giá giao dịch giao ngay được thực hiện thông qua việc tổ chức funding rate, nhằm điều chỉnh các vị thế Long-Short trên thị trường.

Thất bại của Drift Protocol V1

Trong chuỗi sự kiện sụp đổ của LUNA-UST, Drift Protocol cũng gặp phải những lỗi kỹ thuật bị khuếch đại bởi biến động mạnh của thị trường, do đó giao thức đã phải ngừng hoạt động và đồng thời chịu thiệt hại nhiêu triệu USD.

Với sự giảm giá đột ngột của hợp đồng LUNA-PERP ngày 11 tháng 5 năm 2022, Drift Protocol đã bị tấn công gây thiệt hại lên tới $19.5M. Nguyên nhân nằm ở lỗi tính PnL và lỗi rút tiền của dự án. Từ đó một khoản tiền lớn đã được rút ra khỏi giao thức từ các lệnh PnL dương, số tiền PnL dương lớn hơn nhiều so với số tiền có thể đáp ứng của các lệnh PnL âm (mất cân bằng tổng PnL). 

Thiệt hại về phía người dùng được khắc phục hoàn toàn với $4.95M từ Quỹ bảo hiểm của dự án còn lại và $14.55M từ nguồn tài trợ.

Biến cố này gây thiệt hại trên cả phương diện tài chính và uy tín sản phẩm của Drift Protocol, đội ngũ dự án đã phải ghi nhận các thiệt hại và nhanh chóng chuyển hướng xây dựng Drift Protocol V2 với concept mới.

Drift Protocol V2 Với Màn Lột Xác Ngoạn Mục

Drift Protocol V2 gần như là một phiên bản đập đi xây lại, với nhiều tính năng được cải tiến. Các thay đổi trong Drift V2 chủ yếu xoay quanh 3 yếu tố chính:

• Mô hình thanh khoản: Cung cấp thanh khoản JIT; tích hợp orderbook; cải tiến vAMM với thanh khoản thực

• Tính năng: Perpetual Swaps; Spot Swaps; Borrow & Lend; thu nhập thụ động thông qua cung cấp thanh khoản và staking vào quỹ bảo hiểm

• Tính an toàn giao thức: Nâng cấp trong hệ thống tính toán PnL và Oracles; ngăn chặn các dòng tiền tấn công giao thức.

Về mô hình thanh khoản

Drift V2 không đơn thuần là một AMM mà thực chất là một mô hình hybrid giữa 3 nguồn thanh khoản khác nhau đến từ: decentralized orderbook, AMM thanh khoản thực, và cung cấp thanh khoản bằng phương pháp JIT. Sự kết hợp này được gọi là Liquidity Trifecta, mang lại một mô hình thanh khoản khác biệt hoàn toàn so với Drift vAMM V1.

Trước tiên, về JIT Liquidity/ JIT Auction:

JIT hay Just-in-Time Liquidity là một hình thức cung cấp thanh khoản chớp nhoáng, về bản chất giống như một cuộc đấu thầu diễn ra trong 5 giây. Khi nhà giao dịch gửi lệnh, các nhà cung cấp thanh khoản sẽ cùng nhau đề xuất các mức giá tốt nhất so với mốc giá oracle đối với người dùng và khớp lệnh trong vòng 5 giây đó. 

Hình thức cung cấp thanh khoản JIT luôn được ưu tiên trong mô hình Liquidity Trifecta, cung cấp thanh khoản với gần như 0% trượt giá cho các lệnh giao dịch của người dùng. 

Thực chất thì phương pháp này chủ yếu là được thiết kế để phục vụ việc fill các lệnh giao dịch có khối lượng khổng lồ từ các nhà giao dịch tay to. Trong trường hợp này, nếu sử dụng AMM hay Orderbook thì phí giao dịch mà người dùng phải chịu sẽ đắt hơn và đặc biệt là trượt giá cũng rất lớn.

Trên các AMM DEX, hình thức cung cấp thanh khoản chớp nhoáng này cũng được ứng dụng: JIT Liquidity chỉ trong 1 blocktime. Lệnh swap được thực hiện ngay trong block mà transaction được gửi đi, và do đó gần như không tác động đến giá cả của pool. Đây thường được coi là một hình thức MEV, tuy không phổ biến nhưng cũng vẫn luôn gây ra nhiều tranh cãi về những tác hại và lợi ích mà nó mang lại.

Tóm lại, JIT của Drift là phương pháp cung cấp thanh khoản đặc biệt, được áp dụng cho những lệnh giao dịch khối lượng lớn, nhằm tránh các rủi ro biến động giá, trượt giá và chi phí phát sinh. Phương pháp này sẽ được thực hiện bởi các nhà cung cấp thanh khoản chuyên nghiệp.

Thứ hai, nếu như lệnh giao dịch không được thực hiện bởi JIT Auction thì sẽ được fill bởi vAMM có thanh khoản thực:

vAMM của Drift V2 vẫn sử dụng công thức x*y=k, nhưng được cung cấp thanh khoản thực bởi các nhà cung cấp thanh khoản trên giao thức. Ngoài ra thì còn cải tiến thêm ở một vài điểm như:

• Niêm yết giá bid & ask cho các giao dịch. Khác với AMM truyền thống thì mức giá mua và bán là như nhau, Drift V2 áp giá bid và ask cho giao dịch mua và bán, giá bid & ask sẽ nằm về hai phía của mức giá được tính bởi lượng cung của cặp tài sản trong AMM.

• Theo dõi giá từ Oracles Pyth. Giá của AMM sẽ được đối sánh với giá mà Oracles cung cấp, từ đó được điều chỉnh để đi theo giá Oracles. Điều này nhắm tránh sự phân kỳ giá Perps và giá trên các thị trường spot khác.

Việc vận hành AMM luôn có sự đóng góp từ các Liquidity Provider, và hoạt động cung cấp thanh khoản trên Drift V2 là Single-side liquidity provide (cung cấp thanh khoản với 1 tài sản duy nhất). 

Khi một người đóng góp thanh khoản vào giao thức, họ sẽ nhận lấy một phần tỷ trọng của pool ngay sau thời điểm cung cấp thanh khoản. Ví dụ, sau khi đóng góp 10 SOL vào một pool Sol-perps với tổng pool sau khi add liquidity là 100 SOL, thì lúc này nhà cung cấp thanh khoản đang có trách nhiệm 10% tổng pool. Khi một người dùng short SOL với volume 10 SOL thì nhà cung cấp thanh khoản nói trên sẽ chịu trách nhiệm thỏa mãn 10% lệnh này tức là long SOL với khối lượng 1 SOL.

Phải đánh giá rằng Drift rất ưu ái với các LP khi chia sẻ tới 80% phí giao dịch thu được từ hoạt động trading các hợp đồng perps trên Drift. Ngoài ra, do LP đóng vai trò là đối tác giao dịch nên cũng sẽ hấp thụ PnL của trader.

Lớp thanh khoản cuối cùng là Orderbook, được vận hành nhằm đáp ứng nhu cầu giao dịch với các lệnh chờ/lệnh limit với đầy đủ chức năng chốt lời, cắt lỗ cụ thể:

Khi các lệnh limit được yêu cầu, một mạng lưới các keeper bot sẽ sắp xếp các lệnh này vào một orderbook offchain và phân loại chúng theo thời gian đặt lệnh. Mỗi keeper bot duy trì một bản sao orderbook của Drift và thực thi các logic để các orderbook này đều đồng bộ dữ liệu với nhau.

Ngay sau khi các điều kiện của lệnh được thỏa mãn (VD: buy SOL-Perps tại 100USD, SOL đạt 100USD thì điều kiện lệnh được thỏa mãn), các keeer bot sẽ thực hiện lệnh giao dịch trên AMM.

Nói cách khác, orderbook trong Drift V2 chỉ là một nơi lưu trữ lệnh chờ, lưu trữ thanh khoản chứ không hoạt động động lập, không vận hành một matching system riêng mà chỉ bổ trợ cho AMM. AMM vẫn là công cụ giao dịch chính trong Drift V2.

Các tính năng chính

Hiện tại, Drift đang cung cấp các sản phẩm sau:

• Perpetual Future: Các tài sản được chấp nhận ký quỹ trong Drift Protocol là USDC và SOL. Cấu trúc phí giao dịch hợp đồng Perps sẽ tập trung vào việc khuyến khích nhà giao dịch nạp nhiều tiền vào nền tảng, càng nạp nhiều thì phí sẽ càng giảm, mức giảm tối đa đạt -70% so với mức phí cao nhất. Đòn bẩy mà Drift cung cấp lên tới tối đa là 20x, và sẽ thay đổi dựa trên ký quỹ của tài khoản giao dịch, thấp nhất thì chỉ còn 10x.
• Spot margin swap: Giao dịch giao ngay có đòn bẩy. Các giao dịch cũng được thực hiện thông qua AMM, với việc đòn bẩy vốn thông qua vay tài sản từ các lending pool được đề cập ở phần dưới. Đòn bẩy tối đa là x5 cho các giao dịch margin spot trên Drift.
• Borrow & Lend: Tất cả các khoản tiền gửi của người dùng trên Drift Protocol, dù là gửi vào tài khoản perps hay tài khoản margin thì đều sẽ nhận được lãi suất. Về cơ bản thì khi nập tiền vào tài khoản thì số tài sản đó sẽ tự động được dùng làm vốn cho vay đối với những người giao dịch margin có đòn bẩy.
• Liquidity Provide: Cung cấp thanh khoản cho AMM của Drift, người cung cấp thanh khoản đóng vai trò là đối tác giao dịch cho các nhà giao dịch perps, do đó hập thụ PnL của các nhà giao dịch. Bên cạnh đó, LP còn hưởng 80% phí giao dịch thu được từ hoạt động giao dịch perps của Drift V2.
• Insurance Fund: Insurance Fund của Drift Protocol là một quỹ bảo hiểm rủi ro, có vai trò bù trừ cho thiệt hại đến từ các biến cố gây ra bởi đòn bẩy giao dịch quá lớn từ người dùng, khi các lệnh không được thanh lý kịp thời dẫn đến nợ xấu. Quỹ này được duy trì bởi các staker và chính dự án. Ai cũng có thể stake tài sản vào Insurance Fund để kiếm thu nhập thụ động với mức lợi suất không quá hấp dẫn, tuy nhiên có tính ổn định cao.

Các công cụ bổ trợ khác:

• JIT liquidity providing: Drift có cung cấp các tài liệu và bot hỗ trợ cung cấp thanh khoản JIT cho người dùng có nhu cầu, ngoài ra còn hỗ trợ cả bot cung cấp thanh khoản trên orderbook. Drift duy trì incentive pool với $3000USDC mỗi tuần để khuyến khích cung cấp thanh khoản trên giao thức

• Hỗ trợ bot thanh lý, trình thanh lý của Drift có mã nguồn mở và ai cũng có thể tham gia để chạy các bot thanh lý cho hoạt động giao dịch perps trên Drift Protocol.

• Hỗ trợ chương trình chạy keeper bot (cho orderbook), đòi hỏi người dùng cần stake SOL để có thể thuê tài khoản chạy bot.

Tóm lại thì đến với Drift Protocol thì người dùng có thể tham gia vào rất nhiều hình thức để có thể kiếm lời. Chủ yếu có thể phân ra làm 3 hình thức:

• Trading (Swaps & Perps).
• Passive income: Lending, LP, Insurance staking.
• Chạy bot (keeper bot, JIT LP bot, liquidation bot, ….).

Có thể nói rằng, Drift Protocol V2 không chỉ tạo ra một mô hình thanh khoản hybrid rất chỉn chu mà còn xây dựng được sân chơi đủ rộng để mọi người có thể tham gia để kiếm thêm thu nhập.

Hiệu quả phát triển giao thức

Tính đến hết năm 2023, Drift V2 đã ghi nhận khoảng hơn 70k users. Con số người dùng của Drift chỉ thực sự bùng nổ bắt đầu từ tháng 11 năm 2023, sau sự kiện Breakpoint của Solana Doundation.

Trong giai đoạn hiện tại, mỗi ngày Drift xử lý khoảng từ $30M - $60M volume giao dịch Perps. Con số này không nhiều bằng so với các giao thức như dYdX V3, dYdX V4, các Perps DEX hệ Synthetix hay những giao thức khác như GMX, Vertex, Gains Network,... Phải thừa nhận rằng khối lượng giao dịch mà Drift Protocol xử lý không phải là vượt trội so với nhiều Perps DEX khác, tuy nhiên vẫn là hàng đầu trên Solana.

Với cơ chế thanh khoản được mô tả như trên, việc đóng góp thanh khoản trên Drift Protocol tỏ ra rất hiệu quả với lợi suất tích lũy trong 3 tháng trở lại đây đã có lúc đạt 2.200%. Biểu đồ trên cho thấy nếu như chỉ buy & hold SOL từ thời điểm đầu cơn sóng tăng trưởng thì sẽ nhận ghi nhận mức lời 283%, trong khi nếu như LP cho pool Sol-perps trên Drift thì lợi nhuận phải lên đến hơn 1000%. Điều này thể hiện mô hình thanh khoản hiện hành đang hoạt động rất hiệu quả trên Drift V2.

Về lãi suất gửi tài sản trên Drfit, các tài sản rủi ro sẽ có mức lãi suất rất thấp, chỉ dưới 1%, nhưng các stablecoin như USDC, USDT thì sẽ có mức APR cao hơn ở tầm 1.6-3.5%. Khoản lợi nhuận này là cứ deposit tài sản lên Drift là được, nhưng nếu so sánh với các nền tảng khác cũng có chiến lược tương tự thì 1.6-3.5% không phải là nhiều. Ví dụ trên Aevo, với việc gửi aeUSD vào tài khoản giao dịch thì đang được hưởng mức APY là 4.75%. 

Passive income trên Drift có tỷ suất lợi nhuận cao nhất hiện tại là đến từ việc staking trên Insurance Vault với pool USDC có APR lên tới 34%.

Mức APR này thể hiện lợi suất ước tính trong 1 năm tới. Thực tế cho thấy trong 90 ngày qua, lợi nhuận khi đóng góp vào USDC pool (thể hiện qua mức tăng trưởng của pool’s share price) là khoảng 10.48%.

Con số 10.48% nói lên rằng 3 tháng staking trên Insurance vault của Drift thậm chí còn bằng cả năm trời tham gia vào các hoạt động farming khác trong DeFi. 

Tất nhiên giai đoạn vừa rồi là một cơn sóng tăng trưởng mạnh của Solana nên các chỉ số hoạt động luôn cho thấy hiệu suất cao. Tuy nhiên các chỉ số đang có dấu hiệu chững lại trong tháng 1 này và nếu như thị trường điều chỉnh thì hiệu suất hoạt động cũng sẽ giảm xuống chứ không ổn định ở mức cao như hiện tại.

Chiến Lược Phát Triển

Lựa chọn đúng nền văn minh

Theo dõi quá trình phát triển của dự án, dễ thấy Drift Protocol V1 sau khi xảy ra biến cố thì đã sụp đổ hoàn toàn, gần như không có hoạt động.

Chỉ tới khi Drift Protocol V2 được phát triển trở lại TVL dự án mới bắt đầu có sự tăng trưởng trở lại. Đặc biệt, trong khoảng thời gian xung quanh sự kiện breakpoint 2023 mà Solana Foundation tổ chức, hệ sinh thái Solana đón nhận dòng tiền mạnh mẽ, Drift Protocol cũng không nằm ngoài cơn sóng này.

Cho tới hiện tại, Drift V2 đã chính thức trở thành dự án Perps DEX có TVL lớn thứ 3 trên thị trường, chỉ sau GMX và dYdX. Có thể thấy trong bối cảnh thị trường có vô vàn các Perps DEX đủ các loại hình được sản sinh ra nhưng Drift có thể khẳng định vị thế vượt trội của mình sau những thất bại nặng nề. 

Không đơn giản cứ cải thiện mô hình thanh khoản là có thể comeback 

Các vấn đề lớn nhất của các Perps DEX vẫn nằm xoay quanh mô hình thanh khoản. Drift V1 thất bại vì mô hình thanh khoản, Perpetual V1 cũng thất bại vì mô hình thanh khoản.

Perpetual Protocol - tổ nghề của các vAMM Perps DEX, cũng là Perps DEX mà Drift Protocol học hỏi rất nhiều từ mô hình thanh khoản. Trong cùng khoảng thời gian mà Drift V1 gặp biến cố thì Perpetual Protocol cũng gặp những khó khăn tương tự, và thực ra là tổn thất nặng nề hơn rất nhiều.

Perpetual cũng đã có những sự cải tiến nhất định, phát kiến ra vAMM V2 với thanh khoản thực cũng như thiết kế lại tokenomic, đặc biệt là nhận được OP incentive lên tới hàng chục triệu USD. Tuy nhiên, câu chuyện của Perpetual Protocol đã hoàn toàn lắng xuống và cho tới nay không còn là Perps DEX được ưa chuộng nữa.

Điều này có thể đến từ nhiều nguyên nhân. 

Trước hết, môi trường phát triển của Perpetual Protocol là trên Optimism, một layer 2 có hệ sinh thái DeFi tương đối phát triển và thị trường Perps DEX trên đây cũng cạnh tranh khá cao khi Synthetix cùng cả một dàn dApp phái sinh của họ đang ngự trị.

Thứ hai, Drift Protocol chưa ra mắt token. Trong khi đó, tokenomic của Perpetual Protocol thì cũng đã triển khai hết mức, một tokenomic đã được phân phối hết rồi thì khó mà triển khai incentive hiệu quả, ngoài ra đơn giản là không hấp dẫn được dòng tiền săn airdrop.

Drift Protocol V1 và V2 thì vẫn đều xây dựng trên Solana và chỉ xây dựng trên Solana

Mặc dù Solana rất nhanh và rẻ, nhưng lại là nơi mà DeFi không có nhiều sự phát triển trong downtrend và đặc biệt là hậu sự kiện sụp đổ của FTX. Trong bối cảnh rất nhiều Perps DEX lựa chọn build trên Arbitrum, Optimism, BNB Chain và Polygon với những sự thành công rõ rệt thì Drift vẫn tiếp tục xây dựng V2 trên Solana, một miền đất có ít dự án Perps DEX lựa chọn.

Thực tế chúng ta đều thấy sự bùng nổ của Solana trong Q4 2023 đã khiến cho các dApp trên hệ sinh thái được hưởng lợi rất nhiều. Do đó, thành công của Drift V2 được thể hiện rõ nhất trong khoảng thời gian Q4 2023 trở đi, có thể mạnh dạn khẳng định là đến từ việc họ đã thực sự lựa chọn đúng nền văn minh. 

Drift Point

Drift Protocol vẫn chưa ra mắt token, và trong thread mới đây thì họ cũng đã manh nha về việc tính điểm (point) dựa trên khối lượng giao dịch của người dùng. Mà tính điểm thì ai cũng ngầm hiểu rằng điểm này có thể quy đổi thành các phần thưởng có giá trị, như airdrop token của dự án.

Nhưng điều cần nhấn mạnh thêm một lần nữa việc dự án hoạt động từ năm 2021, nhưng cho tới 2024 mới bắt đầu phát hành token, điều này thể hiện được tầm nhìn xa của đội ngũ. Họ có thể phát triển trong downtrend mà chưa cần đến allocation từ tokenomic, và timing được đúng thời điểm để triển khai token, đây không phải là điều mà đội ngũ nào cũng có thể handle được.

Hiện tại Hak Research cũng đã có bài viết hướng dẫn làm airdrop Drift Protocol mà mọi người có thể tham khảo. Drift Protocol đã kêu gọi thành công $3.8M từ các quỹ đầu tư Multicoin Capital, Jump Capital, Robot Ventures,... vào ngày 26/1/2021. Tuy raise không nhiều nhưng với vị thế hiện tại thì việc săn air trên Drift Protocol cũng là một cơ hội tiềm năng.

Tổng Kết

Trên đây là bài viết đưa ra những góc nhìn về Drift Protocol và những gì đứng sau thành công của họ. Có thể thấy qua câu chuyện của Drift Protocol, quá trình phát triển của một giao thức Perps DEX luôn có ảnh hưởng lớn từ biến động chung của thị trường, việc tận dụng tài nguyên một cách hiệu quả và lựa chọn đúng nền văn minh có thể là những yếu tố chính đóng góp vào thành công của một dự án.