Kể từ khi có sự xuất hiện của Bitcoin Ordinals làm cho xu hướng Inscriptions bùng nổ thì khái niệm Bitcoin MEV cũng ngày càng nhận được nhiều sự chú ý và quan tâm của cộng động. Vậy tất cả những điều bạn cần biết về Bitcoin MEV là gì hãy cùng Hak Research tìm hiểu trong bài viết này nhé.
Trước khi vào bài viết, mọi người có thể tham khảo một số bài viết sau để hiểu rõ hơn nhé
Tại Sao Lại Cần Quan Tâm Đến Bitcoin MEV
Trước khi Ordinals trở thành xu hướng, hoạt động MEV trên Bitcoin không được nhiều người biết đến, thường liên quan đến các cuộc tấn công ở Lightning Network và ở các Sidechain. Tuy nhiên sau khi hoàn thành nâng cấp Taproot vào năm 2021, khả năng lập trình của Bitcoin đã được mở rộng, thúc đẩy sự ra đời của các giao thức như Ordinals và Runes, khiến MEV trở thành một vấn đề nổi bật hơn.
Điều đặc biệt quan trọng là thời gian tạo khối trên Bitcoin kéo dài đến 10 phút, điều này khiến các giao dịch phải xếp hàng chờ xử lý trong mempool. Khi đó, các chiến thuật MEV như front-running (đẩy giao dịch của mình lên trước người khác) trở nên phổ biến. Các nhà giao dịch và thợ đào có thể lợi dụng điều này để tối ưu lợi nhuận bằng cách cung cấp thêm phí để giao dịch của họ được ưu tiên. Ngoài ra, với sự sụt giảm phần thưởng Block qua các lần halving, các thợ đào cũng bắt đầu tìm kiếm các nguồn lợi nhuận khác như từ Ordinals, Runes hoặc các cách khai thác thông qua MEV.
Trong thời gian ra mắt các giao thức mới như Ordinals và Runes, có thời điểm phí giao dịch đã chiếm hơn 60% tổng doanh thu của thợ đào Bitcoin. Đây là minh chứng cho thấy tầm ảnh hưởng ngày càng lớn của MEV trong mạng lưới Bitcoin. Vào năm 2024, với sự xuất hiện ngày càng nhiều của các ứng dụng và giao thức liên quan đến BTCFi, dự kiến MEV sẽ phát triển mạnh mẽ hơn và có thể mở rộng quy mô lớn hơn bao giờ hết. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến các thợ đào mà còn cả người dùng, khi MEV có thể thay đổi cách thức giao dịch và phí trong tương lai.
Tổng Quan Về Bitcoin MEV
Điều Gì Tạo Nên Sự Xuất Hiện Của Bitcoin MEV
Việc đưa các tài sản khác ngoài BTC vào mạng Bitcoin đã tạo ra điều kiện cho MEV xuất hiện. Khi các giao thức mới sử dụng mô hình UTXO và script để xây dựng tài sản trên chuỗi, thứ tự giao dịch trở nên quan trọng, dẫn đến sự cạnh tranh về thứ tự giao dịch và tạo ra MEV. Điều này thường xảy ra trong quá trình mint các tài sản như Runes hoặc BRC20 nơi thứ tự xác nhận quyết định thành công hay thất bại của giao dịch. Thợ đào có thể từ chối giao dịch, yêu cầu phí cao hơn hoặc tạo ra sự cạnh tranh giữa các giao dịch.
Ví dụ điển hình là trong quá trình mint, khi có giới hạn về số lượng tài sản có thể được tạo ra. Nếu giao dịch mint được xác nhận trước, nó sẽ thành công còn các giao dịch sau có thể không có hiệu lực. Điều này làm cho thứ tự xử lý trở nên rất quan trọng, mang lại cơ hội MEV khi các giao dịch được sắp xếp.
Bên cạnh việc mint, các giao thức staking như Babylon cũng gặp phải tình trạng tương tự. Trong mỗi giai đoạn staking, có một giới hạn về số lượng BTC có thể được stake. Nếu số lượng này bị vượt quá, các giao dịch stake sau sẽ không được chấp nhận. Do đó, thứ tự giao dịch trong các tình huống này cũng đóng vai trò quan trọng, tạo điều kiện cho MEV xuất hiện.
Bitcoin MEV là gì?
Vậy chính xác cái gì được tính là Bitcoin MEV và hay định nghĩa về Bitcoin MEV là gì? MEV (Maximum Extractable Value) trên Bitcoin có nhiều định nghĩa khác nhau tùy vào ngữ cảnh. Về cơ bản, MEV là giá trị mà thợ đào có thể trích xuất bằng cách thao túng quá trình tạo Block để tối đa hóa lợi nhuận. Một số dạng MEV bao gồm người dùng trả phí bổ sung để tăng tốc giao dịch hoặc các thợ đào và người dùng hợp tác để thao túng giao dịch có giá trị cao như các giao dịch liên quan đến Lightning Network hoặc các giao dịch liên quan đến các NFT có giá trị cao. Điều này có thể tạo ra thách thức đối với tính phi tập trung và khả năng chống kiểm duyệt của Bitcoin.
Các loại MEV trên Bitcoin có thể được chia thành ba nhóm chính:
- Người dùng trả phí bổ sung: Ví dụ thông qua các dịch vụ tăng tốc giao dịch hoặc private mempool. Người dùng có thể sử dụng các chiến thuật như RBF (Replace by Fee) hoặc CPFP (Child Pays for Parent) để tăng phí và đảm bảo giao dịch có MEV cao được ưu tiên.
- Người dùng và thợ đào hợp tác: Trường hợp người dùng và thợ đào thông đồng với nhau để kiểm duyệt hoặc ưu tiên các giao dịch cụ thể. Ví dụ: một thợ đào có thể bỏ qua hoặc trì hoãn việc xử lý các giao dịch phạt trong Lightning Network nhằm tránh cho người dùng bị phạt và chiếm đoạt tài sản trên mạng lưới.
- Thợ đào khai thác trên các Bitcoin L2: Thợ đào có thể vừa cung cấp sức mạnh tính toán cho mạng Bitcoin, vừa sử dụng kết quả này cho các mạng lưới phụ như các Layer 2 hoặc Sidechain trên Bitcoin. Bằng cách này, thợ đào có thể tác động đến quá trình tạo Block, thứ tự giao dịch trên Bitcoin L2 và thu lợi nhuận bổ sung từ việc khai thác, thậm chí có thể gây rủi ro cho an ninh cho mạng lưới Bitcoin Layer 2 đó.
Trong khi việc cạnh tranh bằng cách tăng phí (như qua RBF) có thể mang lại lợi ích cho toàn bộ hệ sinh thái, các hành vi khác như thợ đào chọn lọc giao dịch để trục lợi có thể đe dọa đến tính phi tập trung và khả năng chống kiểm duyệt của Bitcoin, làm dấy lên lo ngại về cái gọi là "MEVil". Kết quả là các phương thức MEV không chỉ ảnh hưởng đến hiệu suất của mạng mà còn tác động đến các nguyên tắc cốt lõi của Bitcoin như sự công bằng và phi tập trung.
Sự Khác Biệt Giữa MEV Trên Ethereum Và Bitcoin
Đa phần mọi người trên thị trường đều có khá nhiều thảo luận liên quan đến MEV trên Ethereum nhưng lại có rất ít thảo luận liên quan đến Bitcoin MEV. Một phần nguyên nhân đến từ sự khác biệt về kiến trúc của Bitcoin và Ethereum khiến vai trò của chúng cũng khác nhau.
Mô hình UTXO (Unspent Transaction Output) của Bitcoin khác biệt hoàn toàn so với mô hình Account của Ethereum nơi các giao dịch được thực hiện theo tuần tự và được quản lí bởi các Smart Contract. Trên Ethereum, thứ tự giao dịch có thể ảnh hưởng đến kết quả, từ đó tạo ra cơ hội MEV thông qua các chiến thuật như front-running. Ví dụ: nếu Alice và Bob cùng thực hiện giao dịch đổi 1 ETH lấy USDT trên Uniswap nhưng giao dịch đầu tiên trong Block sẽ nhận được nhiều USDT hơn.
Ngược lại, Bitcoin sử dụng UTXO kết hợp với sử dụng tập lệnh để thực hiện các giao dịch không trạng thái. Điều này có nghĩa là trong các giao dịch thông thường, chỉ người nhận mới có thể mở khóa thông qua chữ kí của mình và sẽ không có hiện tượng cạnh tranh với người khác như trên Ethereum. Tuy nhiên, trong một số trường hợp phức tạp, các UTXO có thể được tạo ra để nhiều người cùng mở khóa. Trong các tình huống này, giao dịch được xác nhận trước sẽ nhận được giá trị của UTXO đó nhưng sự cạnh tranh chỉ giới hạn trong phạm vi của UTXO này, không ảnh hưởng đến các giao dịch khác.
Một Số Trường Hợp Điển Hình Của Bitcoin MEV
Một ví dụ điển hình về MEV trên Bitcoin là việc xử lý các giao dịch không tiêu chuẩn (non-standard transactions). Theo mặc định, Bitcoin Core chỉ cho phép các node xử lý các giao dịch không vượt quá 100kB. Tuy nhiên, một số pool khai thác lại sẵn sàng cho các giao dịch có phí cao dù chúng không tuân thủ quy tắc tiêu chuẩn và họ thường loại bỏ các giao dịch có phí thấp hơn để tăng lợi nhuận. Ví dụ: một block chứa một video 1 phút được mint với phí giao dịch 0.5 BTC hoặc hình ảnh JPEG của tạp chí Bitcoin được mint với kích thước lớn trong một giao dịch khác, kiếm về cho miner 0.75 BTC phí giao dịch.
Điều này thường xảy ra qua private mempool nơi mà các thợ đào có thể xử lý các giao dịch không tiêu chuẩn này. Các private mempool cho phép thợ đào lọc giao dịch để tối ưu hóa lợi nhuận nhưng đồng thời tạo nguy cơ tập trung hóa vì các thợ đào có quyền chọn lọc giao dịch để trục lợi, đe dọa đến sự phi tập trung mà cộng đồng Bitcoin đề cao.
Một ví dụ khác về MEV là hoạt động trên Stacks sidechain với cơ chế đồng thuận PoX (Proof of Transfer). Thợ đào có thể sử dụng sức mạnh tính toán của mình trên Bitcoin để kiểm soát quá trình tạo block trên Stacks, đồng thời cản trở những thợ đào khác và nhận phần thưởng STX nhiều hơn. Điều này gây ra rủi ro về tập trung hóa, khi một nhóm nhỏ thợ đào có thể chiếm đoạt lợi nhuận trong hệ sinh thái Stacks.
Ngoài ra, các trường hợp mint tài sản như Runes hay Ordinals cũng tạo cơ hội cho MEV khi thứ tự giao dịch quyết định ai sẽ thành công trong việc mint tài sản giá trị. Một ví dụ là block 840.000 mà ViaBTC đã khai thác bao gồm nhiều giao dịch liên quan đến Runes với phí lên tới 1.500 sats/vByte, tạo ra lợi nhuận 40.75 BTC cho thợ đào trong đó 37.6 BTC đến từ các giao dịch liên quan đến Runes. Người dùng thường phải sử dụng các phương pháp như RBF (Replace by Fee) hoặc CPFP (Child Pays for Parent) để tăng phí giao dịch nhằm đảm bảo giao dịch của họ được ưu tiên.
Cạnh tranh cũng xảy ra khi các giao dịch được phát hiện trên mempool và các bên tham gia liên tục tăng phí để đảm bảo giao dịch của mình được xác nhận trước. Ví dụ trong quá trình mint OrdiBots trên Magic Eden, một số người dùng đã bị các bot lợi dụng và cản trở việc thực hiện giao dịch, buộc họ phải tăng phí nhiều lần.
Mặc dù MEV có thể gây bất lợi cho người dùng, không phải mọi kỹ thuật MEV đều xấu. Trong một số trường hợp, MEV giúp bảo vệ tài sản người dùng khỏi tổn thất, đặc biệt là khi sử dụng các kỹ thuật như RBF để giải cứu các giao dịch bị treo hoặc thực hiện sai lệnh.
Tổng kết
Nhìn chung, khi hệ sinh thái BTC ngày càng trở nên mở rộng thì Bitcoin MEV cũng vì thế mà ngày càng trở nên phổ biến. Trên đây là tất cả thông tin mình muốn chia sẻ trong bài viết này, hi vọng mọi người đã nhận được những kiến thức bổ ích.
💁 Disclaimer: Tất cả bài viết của Hak Research được cung cấp với mục tiêu là chia sẻ kiến thức và không được xem là lời khuyên đầu tư.
- Bitcoin MEV: Những Điều Bạn Cần Biết - October 11, 2024
- Phân Tích CAT 20: Tiêu Chuẩn Mới Được Unisat Hỗ Trợ - October 11, 2024
- Tour de Berance Là Gì? Tổng Quan Về Bộ Sưu Tập NFT Tour de Berance - October 2, 2024